'Gerçek Kendilik' Kavramı

“Sahte kendilikler, kendilerini anlamakla değil yalnızca daha iyi hissetmekle ilgilenirler”

James F. Masterson

Amerikalı Psikolog James F. Masterson’ın kuramında ‘gerçek kendilik’ (real self) kavramı sıklıkla vurgulanır. Gerçek kendilik, en genel tanımıyla, kişinin kendini tanıması ve tüm bağımlılıklarını çözümlemesi neticesinde her hususta ‘kendi olarak’ daha varoluşsal bir yaşantı sürdürebilmesidir. Masterson’a göre gerçek kendilik, bebeklikten itibaren her insanda var olan bir ‘kendin olabilme’ potansiyelidir ve her fırsatta aktive olma eğilimi içerisindedir. Bu bağlamda kişinin gerçek kendiliğini ortaya çıkarmaya yönelik sergilediği tüm davranış modelleri, Masterson tarafından ‘kendilik aktivasyonu’ olarak nitelendirilmiştir. Masterson, her insanda gerçek kendiliğini ortaya çıkarmaya yönelik bir iç motivasyon ve eyleme geçme isteği olduğunu kabul eder. Ancak kişilik gelişimi üzerinde etkili olan; genetik bir takım aktarımlar, yetiştirme tarzı, eğitim, ait olunan kültür ya da karşılaşılan bir takım olumsuz yaşam olayları, kişide birtakım gelişimsel duraksamalara ya da savunma mekanizmalarına neden olarak gerçek kendiliğini ortaya çıkarmasını engel teşkil eder.

Masterson, ‘gerçek kendilik’ olgusunu diğer sağlıksız tutum ve davranışlardan ayırmak için ‘sahte kendilik’ kavramını kullanmıştır. Ona göre bir kimsenin; sevgiyi, değerliliği ve ilgiyi başkalarının gözünde hissedebilmek amacıyla sergilediği tüm davranışlar, aslında sahte bir kendiliğin ürünüdür. Bu bağlamda; her fırsatta kendinin ne kadar değerli ve önemli birisi olduğu vurgusu yapmaya çalışan kişiler, kişiliklerinden ödün verici bir şekilde başkalarına bağımlı bir yaşam sürdürmek zorunda kalanlar ya da başkaları tarafından gelebilecek kırılmalara ve incinmelere katlanamayacaklarını düşünerek çeşitli özgüven sorunları yaşayan kimselerin hepsi aslında ‘sahte kendilik’leri ile yaşamda var olma çabası içerisindedir.

Masterson, sahte kendilikle bir yaşam sürmeyi, insanın doğasına ters bir durum olarak görmüştür. Aslında sahte bir kendilik geliştirmiş bir kişinin, bilinçdışı derinliklerinde bu durumdan rahatsız olan ve bunu değiştirmeye yönelik adımlar atmaya çalışan bir kendilik çekirdeği bulunduğunu düşünmektedir. Zira gerçek kendiliğini yaşama aktaramamış olmak, kişinin duygusal bir bedel ödeyerek çeşitli savunmalarla doğal olmaktan uzak, diğerleri ile çatışma halinde ve mutsuz bir yaşam sürmesine neden olmaktadır. Bu bağlamda birçok psikolojik rahatsızlık, davranış ve iletişim sorunları, insanların gerçek kendiliklerini hayata taşıyamamanın yansımaları olarak ele alınabilir.

Masterson’un psikoterapide kullandığı teknik ve yöntemlerin nihai amacı da kişinin gerçek kendiliğinin inşasına engel olan her türlü faktörü önünden kaldırması konusunda ona yardımcı olmak ve öz benliğini açığa çıkarmaktır. Danışan, terapistiyle beraber süreç içerisinde bunu başarabildiği takdirde, gerçek kendiliğinin ortaya çıkmasına engel teşkil edici savunma mekanizmalarına artık ihtiyaç duymaz bir hale gelerek, yeni bir kendilik inşası gerçekleştirir.

Masterson’a göre gerçek kendiliğini hayata taşımış bir bireyin bazı belirgin özellikleri şunlardır:

1. Duyguların doğallığı ve canlılığı:Duyguları derin, canlı ve doğal bir şekilde hisseder.

2. Kendini haklı görme:Dış odaklı değil iç odaklı bir ruhsal sisteme sahip olup, kişilik üzerinde tutarlı ve anlamlı bir hâkimiyet kurabilir.

3. Kendilik aktivasyonu, iddiası ve desteği:Kararlarından ve girişimlerinden bağımsız hareket edebilir ve gerektiğinde inisiyatif alabilir.

4. Kendilik aktivasyonun kabulü ve kendilik saygısının sürdürülmesi:Kendini gerçekleştirmeye yönelik bilinçli her türlü eylemi kabul eder ve dıştan gelen tepkilere karşı kendi kişiliğine olan saygısını koruyabilir.

5. Acı veren duygulanımı yatıştırmak:Hissettiği olumsuz duygular karşısında savunma mekanizmalarından ziyade bilinç düzeyinde çeşitli baş etme becerilerine başvurur ve olumsuz duyguları yönetebilme kapasitesine sahiptir.

6. Kendiliğin sürekliliği:Tutarlı, farklı benlik parçalarını bütünleştirmeyi başarmış ve daimi bir kişilik örüntüsüne sahiptir.

7. Kararlılık:Kendisini bir ilişki, ideoloji ya da bir nesneye adar; bu konudaki tüm engellere ya da baskılara rağmen ısrarcı ve kararlı olabilir.

8. Yaratıcılık: Eski tanıdık örüntüleri yeni ve farklı hale dönüştürmek için kullanabilir. Yeteneği doğrultusunda özgün eserler ortaya çıkartabilir.

9. Yakınlık:Başkalarıyla yakın, içten, samimi ve güven duygusuna dayalı ilişkiler kurabilir.

Ümit Akçakaya

Uzm. Psikolojik Danışman 

Faydalanılan Kaynaklar:

Akçakaya, Ümit (2019). Uyanış-Kişiliğin Gizil Kodları. İstanbul: Kanon Kitap

Masterson ,James F. (2010). Gerçek Kendilik, Çev: Pınar Üzeltüzenci, Litera Yay., İstanbul.

Masterson James F. (2008). Kişilik Bozuklukları, Çev: Betül Taylan Bozkurt-Tuğrul Veli Soylu, Litera Yay. İstanbul.