“Görmene” neresidir?

Tekkeönü

1530 yılına ait 438 numaralı Muhasebe-i Vilayeti Anadolu Defteri II Bolu, Kastamonu, Kengiri ve Koca-ili livaları adlı eserin Bolu Livası kısmında Ulus Kazasının kariyeleri(köyleri) incelendiğinde “Çornu Görmene Hisarı” ve “Görmene Hisarı“adıyla bir hisarın, "Görmene" adıyla bir kariyenin(köyün) olduğu,yine Görmene kariyesinde “Taz Tarlası” ve “Taz Yeri”[1] adıyla bir bölgeye ad verildiği görülmektedir.[2]

Bugüne kadar Görmene adlı yerin neresi olduğu ile ilgili elimizde bilgi ve belge bulunmamaktaydı. Ancak; yukarıda belirttiğim Görmene adlı kariye ve hisarın o dönemde bölgenin bağlı olduğu Ulus Kazası sınırları içinde yer aldığını biliyoruz. Burada Ulus adıyla ilgili kısa bir bilgi notu da eklemek istiyorum. Arşiv kayıtlarında Ulus Kazası olarak geçen kazanın, bugünkü Ulus olduğu ile ilgili elimizde kesin bir bilgi ve belge de mevcut değildir. Bizde olmadığı gibi bu bilgi ve belgelerin Ulus kazasında da bulunduğu kanısında değilim. Ulus adı bugün; Safranbolu sınırından Karadeniz’e kadar ki alan içinde Amasra bölgesi, Kurucaşile bölgesi, Arıt bölgesi ve tabi ki Ulus bölgesini [3] de içine alan bölgenin adı olarak değerlendirilmektedir.

Bunlara örnek verecek olursak:

1804 yılına ait bir belgede “Bolu'da Ulus maa Amasra nahiyesinde Ova karyesinde”[4] denilerek Ulus ile Amasra’nın birlikte değerlendirildiğini görüyoruz. Yine bir başka belgede de;”Bolu livasının, Bolu, Gerede, Mengen, Kıbrus, Viranşehir, Tarakluborlu[5], Yenice, Konurapa[6], Mudurnu ve Todurga kazaları ile Çağa, Yedidivan[7], Ulus Amasra, Onikidivan[8], Hızırbeyili maa Devrek-Çarşanba ve Bendereğli[9] nahiyelerinin evkaf defteri”[10]. denilmektedir. Yani Amasra ve Ulus’un adı birlikte geçmektedir. BOA kayıtlarında bu bölgede Kaldırım Kariyesi olarak bir kariyenin de adının geçtiğini ve bir kaç belgenin de BOA arşivlerinde yer aldığını biliyoruz. Ulusluların tamamının bildiği gibi Ulus’un “Kaldırım” adında bir mahallesi de bulunmaktadır.Her Uluslunun bildiği gibi de Ulus’un merkezinin adı Kaldırım’dır. Ayrıca Uluslu Sayın Mustafa Aydın Bey’in[11] Kurucaşile Yerel Tarih Araştırmaları’na gönderdiği bir mesajda Ulus'ta merkezdeki adı Kaldırım olan yerleşim yerinin yerine bugün Kaldırım mahallesi, Kasımlar mahallesi, Mezgeller mahallesi, Samat mahallesi, Saz mahallesi adı mahalleler olduğunu görüyoruz."Kaldırım" Ulus merkezinin adıdır. Tüm bunlardan yola çıkarsak Ulus adı ise bir bölgenin adı olduğu görülmektedir.

Burada yine “Görmene neresidir” adlı konumuza dönersek;

2013 yılının temmuz ayı içinde Kurucaşile seyahatimde Ova Tekkeönü köyünde bulunan Özalp’lara ait konağı[12] ziyaret ettiğimde evin sahibesi Nuray Özalp’te bulunan Osmanlıca birkaç belgeyi inceleme fırsatını bulmuş, birkaç kare de fotoğrafını da çekmiştim. Fotoğrafını çektiğim bu belgeleri Ankara’ya döndüğümde Osmanlıca bilen arkadaşım Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünde Daire Başkanı olarak görev yapan Oktay Şimşek Bey’e incelettirdiğimde ve de çevirisini yaptırdığımda özet olarak belgede şöyle denilmektedir.

Nuray Özalp'te bulunan belge

“1277 [13]senesi zilhiccesine 14.günü taht-ı alibahşi Osman-ı üzere cülus-u humayun meymenet(uğurlu) makrunun vaki olup;tedrisi…..?

Amasra kazasında “Görmene” nam karyede Tekke köyü demekle maruf nam mevkiinde kain Cami-i şerif vakfından olmak üzere yevmi nim akça vazife ile………………….hitabet ciheti Esseyyid Süleyman bin Ahmed’ e verilmesi” [14]

Yani bu belgede ifade edildiği üzere “Amasra kazasının Görmene nam karyede Tekke köyü demekle maruf denildiğinde” Görmene bugünkü durumda tamamen Tekkeönü’ne denk gelmektedir. Bunun dışında “Çornu Görmene Hisarı”demekle de bölge halkının “Curnu” diye belirttiği bugünkü “Curunlu” köyü olduğu düşüncesindeyim.

1530 yılına ait 438 numaralı Muhasebe-i Vilayeti Anadolu Defteri II Bolu, Kastamonu, Kengiri ve Koca-ili livaları adlı eserde Görmene’nin geçtiği sayfalar:

Çornu, Görmene-hisarı, Ulus kz.: 491

Görmene k., Ulus kz.: 490, 494, 496

Görmene hisarı, Ulus kz.: 491

Taz tarlası, Görmene k., Ulus n.: 497

Taz-yeri, Görmene-hisarı, Ulus kz.: 491[15]

15 Nisan 2013 tarihinde “Kurucaşile Yerel Tarih Araştırmaları” sitesinde şöyle demiştik: ”Kurucaşile bölgesinin tarihi ve kültürü ile ilgili olarak mümkün olduğu ölçüde inceleme ve araştırma yapmayı ve bu araştırma ve incelemelerden elde ettiği bulguları topluma sunmayı kendisine ilke edinmiş gönüllü bir birlikteliktir. [16]Tüm bu belgeler ışığında Görmene adlı yerleşim yerinin adının Tekkeönü olduğu kanaatine varmış bulunuyoruz. Bu şekilde tarihi bir yerleşim yerinin geçmişteki adı ortaya çıkmış bulunmaktadır.

Burada bir tartışma başlatmıyoruz. Tüm bu yaptığımız araştırma ve incelemelerden Görmene’nin Tekkeönü olduğu bizce malumdur. Yine bu araştırma ve incelemelerden yola çıkarsak bölgemizde 1530’lu yıllarda yerleşimin olduğu görüşü haklılık kazanmaktadır. Günümüz tarihçilerinin ve bölgeyle ilgilenen araştırmacıların bu tespitlerimizi dikkate almalarını öneririz.

[1] Taz Tarlası ve Taz Yeri adlı yerleri bilmiyoruz.Bölgede bu adları bilen kişilerden destek alabiliriz.

[2] 438 numaralı Muhasebe-i Vilayeti Anadolu Defteri II

[3] Ulus’un Kumluca Beldesi hariç olabilir.

[4] BOA,Fon Kodu:C…EV.,dosya no:261,gömlek no:13347,

[5] Safranbolu

[6] Düzce ilinin Konuralp ilçesi

[7] Çaycuma’nın Perşembe Beldesi

[8] Bartın

[9] Zonguldak ilinin Ereğli ilçesi

[10] BOA,Fon Kodu:TT.d…,gömlek no:1117

[11] http://www.kurucasile.gen.tr/bartin-amasra-kurucasile-ve-ulusun-koylerinin-degistirilen-koy-adlari/

[12] http://www.kurucasile.gen.tr/kurucasile-ova-tekkeonunde-tarihi-konak/