'Sen' diline karşı 'ben' dili

Günlük hayatımızda, aile ya da iş hayatımızda kullandığımız dilin önemi çok büyük. Fonetik olarak aynı dili konuşan insanlar olsak da, birbirimizle anlaşamadığımız ya da yanlış anlaşıldığımız durumları zaman zaman yaşıyor ancak bir çözüme ulaşamayabiliyoruz. Yanlış bir şey söylemediğimizi düşünürken, normalden fazla bir tepkiyle karşılaştığımız ve kendimizi istediğimiz gibi ifade edemediğimiz zamanlar da çok sık olabiliyor. Anlaşılamamaktan şikayet ederken aslında iletişim sorunlarının da temelini oluşturan en büyük problem bu noktada devreye giriyor: 'Ne söylediğimize' odaklanıyor, 'nasıl söylediğimize' dikkat etme gereği duymuyoruz.

'Bunu hep yapıyorSUN!'
'BencilSİN!'
'Tıpkı annem gibiSİN, o da beni hiç dinlemezdi.'
'Bana yardım edeceğini söylemiştin, yine sözünü tutmaDIN.'
'Beni sinirlendiriyorSUN!'

Yukarıda örneklerini gördüğünüz, gizli özneleri 'sen' olan ifadelerin ortak bir özellikleri var: Suçlayıcı olmaları. Bu ifadeleri ister tartışmada, ister günlük konuşmada kullanıyor olun, karşınızdaki kişinin savunmaya geçmemesi ihtimali yok denecek kadar azdır. 'Sen' dili ifadeleri ikili iletişimde sıklıkla kullanılıyorsa bir taraf mevcut soruna olan katkısını inkar etmekte, diğer taraf ise kendisini savunabilmek adına yine 'sen' dili ile karşılık vererek kısır döngüyü sürdürmektedir. Karşılıklı suçlama ve savunmaya dönüşen bu durum bırakın problemin çözümü için ortak bir paydada buluşmayı, var olan sorunlara yenilerini ekleyebilmektedir. 'Sen' dili, bir bakıma kendi duygularımızın sorumluluğunu almamak, karşı tarafın duygularımız üzerinde kontrolü olduğunu kabul etmek demektir.

'Ben' dili kullanarak ise, aslında yaşamımız boyunca üzerinde güç sahibi olduğumuz ve değiştirme imkanımızın olduğu tek kişi üzerinde kontrol kurmuş oluyoruz: Kendimiz. Kullandığımız ifadeler 'ben' ağırlıklı olduğunda, kimseyi suçlama gereği duymadan duygularımız üzerinde söz sahibi oluyor, aynı zamanda bu duyguların etkisiyle yapmış olduğumuz eylemlerin sorumluluğunu alıyor, problemin çözümü için işbirliği yapıyoruz demektir. 'Ben' dili, farkındalık yaratır ve güçlendirir, pozitif yönde gelişme ve iyileşme sağlar, aynı zamanda iletişime açık olduğumuz mesajını verir. Aşağıda okuyacağınız ifadeler 'ben' diline örnektir:

'Anlaşılmadığımı hissediyorum ve bu beni üzüyor.'
'Benimle daha fazla ilgilenmene ihtiyacım var.'
'Bana yardımcı olmadığın zamanlarda sinirli oluyorum çünkü her zaman tek başıma başa çıkamıyorum.'
'Sözünü tutmadığını düşünmek hayal kırıklığına uğramama neden oldu.'

Duygularını açıkça ifade etmek, çoğu kişinin hakim olduğu ya da doğuştan gelen bir yetenek değildir. Bu nedenle kullandığınız ifadeleri bu yönde değiştirmek hemen mümkün olmayabilir ya da iletişim içinde olduğunuz herkeste işe yaramayabilir, bu sizin eksikliğiniz ya da başarısızlığınız anlamına gelmez. Farklı kişilerde ve farklı durumlarda yapacağınız denemeler ile bu alışkanlığın zamanla da olsa kazanılabildiğini görecek, iletişim becerileriniz geliştikçe faydalı olduğu ya da olmadığı durumların ayrımını kolayca yapabiliyor olduğunuzu fark edeceksiniz.

Uzman Psikolog Miray Bozburun