1929 Ekonomik Buhranına Bakış

‘’Kara Perşembe’’ olarak da adlandırılan ABD merkezli bu olay deflasyonist etkilerin yanında resesyon ve işsizlik olarak da ekonomik krize dönüşmüştür. Birinci Dünya Savaşı’ndan çıkan devletler mali, siyasi, askeri ve ekonomik yönden olumsuz sonuçlar ile karşılaşmıştır. Savaştan sonra galip devletlerin yenilen devletlere, şartları çok ağır antlaşmalar imzalatmaları, ekonomik ve siyasî ilişkileri çıkmaza sokmuştur.''(1)

    Bu olumsuz sonuçlardan en büyük payı ise ekonomik yönden ABD almıştır. Savaşın vermiş olduğu olumsuz sonuçtan etkilenen ABD merkezli küçük çaplı şirketler, yatay ve dikey bütünleşme yaparak neredeyse tekel bir piyasaya hakim olmuşlardır. Bu tekelcilik beraberinde sermaye artırımı gereksinimini ortaya koymuştur, hal böyle olunca firmalar sermaye arayışına girmiş ve hisse senetleri ile halka arz edilmiştir. Ayrıca bankalardan kredi aracılığı ile güçlenmeye çalışmışlardır. O dönemlerde bankaların kurumsal yapıları henüz oturmamış, kredi verilen firmaların mali tabloları tam olarak elde edilememiştir. Bunun yanında ABD ekonomisinin neredeyse yarısına hakim olmuş olan bu tekel holdinglerden bir tanesinin bile batması çok büyük sarsıntılara yol açacak durumdaydı.

   Bankalar içeri verilen kredileri ABD ise dışarıya verilen kredileri geri alamamaya başlamıştır. Başkan Hoover’ın liberal ekonomiyi savunup sıkı para politikası uygulamış olması da piyasada likitide sorununu doğurmuştu. Vergilerin artması ile de işsizlik baş verince insanların satın alma güçleri de gerilemişti. Hisse senetleri tüm bu etmenlerin yanında düşmeye başlamış kısa sürede borsa dibe vurmuş, talep yetersizliği ve likit sıkıntılardan dolayı kriz derinleşerek tüm dünyaya yayılmıştır. İnsanların çok büyük bir kısmı fakirleşmiş, işsizlik tavan yapmış, hatta insanlar çocuklarını bile satışa sunacak dereceye gelmişti.

    I. Dünya Savaşı sonrası ekonomik gerilemenin ilk belirtileri ortaya çıkar çıkmaz ABD yeniden korumacı geleneğine dönmüştür.39 Türkiye ise; 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nden kısa bir süre önce Lozan Antlaşması’nın özel koşulları nedeniyle 5 yıllık geçiş dönemi sonunda gümrük vergilerini yükseltmiştir.40 Böylece birçok ülkenin kriz içinde aldığı tedbirleri Türkiye kriz öncesinde almıştır. Krize bir ön hazırlıkla girmesine rağmen Türkiye’nin dış ticareti önemli ölçüde etkilenmiştir.(2)

• Alıntılar
• Türkiyede'ki Portföy Yatırımların Enflasyon ve Faiz Arasında ki İlişkiye Etkisi (0)(Karadağ, 2019)
• (1)Armaoğlu, 1987)
• (2) Ezer, 2010)