2012'nin en güzel karikatürü, medyanın Uludere (Roboski) trajedisini verişini eleştiren Uykusuz'dan

Muhalif duruşa sahip mizah dergileri*, Türkiye toplumsal formasyonunda, 2012 yılında da, adeta 'ana muhalefet' işlevi görmeye devam etti. Söz konusu edip, tartışmaya çalışacağım husus, muhalif karikatür janrının, kabaca bir yıl önce tanık olduğumuz rafine bir numunesidir.

 İzan sahibi herkesin kolaylıkla mutabık olabileceği bir gerekçeler manzumesi nedeniyle, mizah dergileri; sadece ülkemizde değil, yayınlandıkları (neredeyse) dünyanın bütün coğrafyalarında, en iyi, en vurucu, hatta en şok edici mahiyetteki karikatürlerini kapaklarına taşıyarak vitrin yapmaya, okuyucu ilgisi derlemeye çalışırlar. Karikatür ve mizah endüstrimiz, mezkûr tercihin küresel anlamda başarılı örneklerine şahit olunan bir sektör olarak temayüz etmektedir.

İsmini zikrettiğim muhalif mizah mecralarının bahse konu kapak karikatürleri, kablosuz iletişimin ve sosyal medyanın hayatımızın vazgeçilmezleri arasına girdiği son birkaç yılda, bu imkânlar sayesinde, adeta virütik bir şekilde (isteyen endemik, hata pandemik diye de okuyabilir) ve ışık hızıyla paylaşılabilmektedir. Bu keyfiyet, sosyal algının şekillenmesi proseslerinde, mizah dergilerinin içeriklerinin, özelikle de bunların kapaklarına gömülü karikatürlerin, ciddi manada domine edici bir işlev görmesine neden olmaktadır**.

Bu durum, hem her bir mizah dergisinin kendi içerisinde ve hem de pazarda boy gösteren dergilerin tamamının oluşturdukları bir 'mizah ligi'nde, okuyucuyu 'yakalayabilmelerine' hizmet edecek olan güçlü bir mizah unsuruna haiz, artistik - estetik değeri yüksek, yanı sıra da, kayda değer bir sosyal mesaj kaygısı taşıyan bir kapak karikatürünün yaratılması bağlamında büyük bir mücadele ve hatta yarış oluşmasına neden olmaktadır.

Hemen her hafta tekrarlanan bu 'kıran kırana' kıvamındaki espri, estetik ve sosyal mesaj yarışı, mizah dergilerinin, ister istemez, okurları karşısına oldukça rafine ve usta işi kapak çalışmalarıyla çıkmasına yol açmaktadır.

Pazarlama iletişimi dergisi MediaCat, alanında epeydir gelenekselleşen bir aksiyona imza atarak***, medyaya ve iletişime dair olan diğer birçok şeyin yanı sıra, en iyi mizah dergisi kapağı alanında da bir konkur yapmakta, bu janrda, biten yılın en kaliteli, en anlamlı, en vurucu çalışmasının ortaya çıkarılmasına vesile olmaktadır.

Medya, reklâm, pazarlama, mizah, karikatür, habercilik, grafik sanatlar, reklâmverenler ve akademya gibi birçok alanın sivrilmiş ve başarılı addedilen isimlerinden oluşan oldukça kalabalık bir jüri tarafından yapılan seçime göre; 2012 yılının en başarılı mizah dergisi kapağı karikatürü Uykusuz dergisine ait.

28 Aralık 2011'de yaşanan Uludere (Roboski) trajedisi akabinde çıkan sayısının kapağındaki mezkûr karikatürüyle Uykusuz, bir taraftan politik ve muhalif karikatüre (grafik sanatlar diye de okunabilir) ve müesses nizama itirazcı geleneğe rafine bir örnek verirken, diğer taraftan da; söz konusu trajedinin faillerinin saptanarak, kanun önüne çıkarılmalarında işlevsel olabilecek bir toplumsal duyarlılık inşâsında kayda değer bir fonksiyon ifa etmiştir.

Söz konusu karikatür; ana akım medyamızın halihazırdaki pür melâline (yoksa 'trajedisine' mi demeliydik?); olayları ve olguları yurttaşlarla paylaşırken, meslek etiği ve evrensel habercilik ilkelerinden çok, verili iktidara şirin gözükmek kaygısıyla davranıyor oluşuna kuvvetlice vurgu yapışıyla, gerçekten özgür ve demokratik bir toplumun inşâsı sürecinde, alternatif medya mecralarının ne denli ehemmiyetli ve hayati olduğuna da anlamlı bir nispette bulunmaktadır.

Tabii, bu arada, başta MediaCat Dergisi olmak üzere, bu seçimi yapan herkese, buradan teşekkür etmeyi ihmal ettiğinizde, okunmakta olan satırların ciddi bir eksiklikle malul olacağına şeddeli vurgu yapmanın farz olduğunu da belirtmek durumundayım.

Kimyasından ve genetiğinden (arzu edenler fıtratından diye de okuyabilir) beklendiği üzere, takvim denilen beşeri icadın, 2013 Ocak'ını büyük bir açlık ve arsızlıkla tüketmeye devam ettiği şu verili aktüel uğrakta, tartıştığımız mahiyetteki vicdanlı ve doğru politik koordinatlarda konumlanmış entelektüel hasılaların, içerdikleri kuvvetli ana akım medya eleştirisi sayesinde, olgu ve olaylarla mutabık sosyal algıların inşasını mümkün kılan optik düzeltmelerin gerçekleştirilmesine katkı verebileceklerine; Roboski benzeri trajedilerin tekrarının önlenmesinde ve bunların mesullerinin ortaya çıkarılmasında anlamlı katkı sağlayabileceğine vurgu yapıp, bitirmiş olalım bu hasbıhali.

Unutmayın, mizah hem zekânın, hem kültürün ve hem de vicdanın zekâtıdır.

* Penguen, Uykusuz, Leman, Lombak, L-Manyak, Bayan Yanı, Gırgır kastedilmektedir.
** Hiç kuşku yok ki bu 'etkileme - belirleme fenomeni', büyük bir kentte yaşayıp, kültürel düzeyi ortalamanın üzerinde olan kesimler arasında daha belirgin olmaktadır.
*** Ayrıntılı bilgi için http://www.medyatava.com/haber/2012-nin-en-iyi-mizah-dergisi-kapagi-uykusuz-dan_84429