2013'de Kooperatifçilikteki Önemli Olaylar

Kooperatifçilik hareketinde bir yılı daha geride bıraktık, 2012 yılında kutladığımız uluslararası kooperatifler yılının ardından 2013 yılına kooperatifçilik adına biraz daha şanslı başladık. Yıllardan beri dikkate alınmayan hatta yıpratılmaya çalışılan kooperatifçilik hareketine ne kadar haksızlık yapıldığını Birleşmiş Milletlerin açlık ve yoksulluk karşısında kooperatifleri çözüm olarak dünyaya duyurması ile daha iyi anladık. Hiç değilse kooperatiflere sosyal medyanın gücü ile dünya ölçeğinde daha detaylı, dikkatli bakma alışkanlığı edindik.

Kooperatifçilik hareketindeki başarının anahtarının dürüst, güvenilir, hareketin ilkelerine inanmış, halka hizmeti hakka hizmet olarak kabul kooperatifçiler olduğu gerçeğini öğrendik. İktidarların ve bazı çevrelerin kendi görüşleri doğrultusunda kooperatifçiliği yönlendirmesinin faydadan çok zarar verdiğini geçte olsa anladık. Dünya ölçeğinde ilkeleri ve 150 yılı aşan birikimi olan hareketin siyasi menfaat uğruna şekillendirmesinin adı kooperatif olan gerçekte kooperatif olmayan bir yapılanma olacağını öğrendik.

Evet her yılın sonunda olduğu gibi 2013 yılını da iyisi ve kötüsüyle geride bıraktık. Bardağa dolu tarafından bakarsak, 2013 yılında kooperatifçilikte eski yıllara göre yine de iyi bir yaşadık. ilgili resmi kuruluşlar ve kooperatifler kooperatifçilk adına birşeyler yapmanın çabası içinde idiler. Ülkemizdeki kooperatifçilik hareketinin sorunlarının çözümüne yönelik sık sık toplantılar yaptılar. Kooperatifler ile ilgili sorunları çözmek için yasal düzenlemeler konusunda çalışmalara başladılar.  

Ülkemizde kooperatifçilk hareketi ile ilgili olayları dikkate alan bu yazı ülkemizde 2013 yılında olan önemli olayları tümüyle yansıtmayabilir. Belkide bazı önemli gelişmeler atlamış olabilir. Ancak kendimce göze çarpan önemli olayları özetlemeye, kooperatifçilik hareketimizin ülke ve dünya ölçeğindeki yeri konusunda meydana gelen bazı gelişmeleri özetlemeye çalışacağım.

Öncelikle görmemizin gereken en önemli olay 2013 Temmuz ayında açıklanan İstanbul Sanayi Odası tarafından yapılan Türkiye’nin 2012 yılındaki ilk büyük 500 sanayi kuruluşu araştırmasında Panko Birliğe ait Konya Şeker Ticaret ve sanayi Anonim Şirketi 44 sırada yer almasıdır. Oluşturulan sıralama listesinde Trakya Birlik 77 sırada, Tarım Kredi Kooperatiflerine ait Gemlik Gübre 139. sırada, Panko Birliğe ait Kayseri Şeker 135. sırada, Marmara Birlik 465. sırada yer almasıdır. 

Diğer taraftan Fortune Türkiye Dergisi tarafından 2013 yılında açıklanan Türkiye’nin 2012 yılındaki ilk büyük 500 şirketi çalışması sonuçlarına göre Panko Birliğe ait Konya Şeker 70. sırada, Trakya Birlik 107, İzmir Ecza Koop 117, Bursa Ecza Koop 145, Tüm Ecza Koop’a ait Farma Lojistik 148, Tarım Kredi Kooperatiflerine ait Gemlik Gübre 176 sırada olmasıdır. 

Ayrıca Maliye Bakanlığınca 2013 yılında açıklanan Türkiye’nin vergi rekortmenleri arasında ilk 100 sıra içinde Konya şeker 60. sırada ve Gemlik Gübre 81. sırada olası kooperatiflerimizin ne denli önemli olduğunu ortaya koymaktadır. 

Bilmemiz gerken önemli bir gelişmede her kooperatifin üst örgütüne bile ödemediği miktarda yüklüce tescil ücreti ödediği ama hiç bir hizmet alamadığı TOBB'un yetkisinde olan Ticaret Sicil verilerine göre 2013 yılının ilk 11 aylıkverilerine göre yapılan çalışmaya göre 859 kooperatif kurulmuş. Çalışmayan ve gayri faal duruma düşmüş 2042 kooperatif daha tasfiye edilmiş ve 1642 kooperatif de kapanmıştır. 2013 yılının bu dönemi içinde 19 çeşit kooperatif ve 8 kooperatif birliği kurulmuştur.

En çok kurulan kooperatifler arasında 343 kooperatif ile Konut birinci, 124 kooperatif ile Tarımsal kalkınma Kooperatifleri ikinci ve 123 kooperatif ile Motorlu Taşımacılık kooperatifleri üçüncü sırada yer almıştır. Açılan kooperatiflerde ilk üç sırada Ankara, Bursa Konya illeri bulunurken, tasfiye edilen ve kapanan kooperatiflerde ise ilk üç sırada Ankara, İstanbul ve İzmir illeri görülmüştür. 2013 yılında ülkemizdeki yeni kooperatiflerden olan beş eğitim, bir sağlık ve bir de sigorta kooperatifi daha kurulmuştur.

Sabancı Vakfı tarafından yürütülen toplumda sosyal ve ekonomik fark yaratan kişi ve kuruluşlarını belirleyerek kamuoyuna tanıtmayı hedefleyen fark yaranlar programı kapsamında 2013 yılında ekonomik gelişme yaratan kuruluş olarak Tire Süt Kooperatifi ve Vakıflar Köyü Kooperatifi seçilmiştir. Yazılı ve görsel basın organlarında bu kooperatiflerimizi ve yöneticileri ile ilgili programlar yapılmış ve yazılar yayınlanmıştır.  http://www.sabancivakfi.org/sayfa/ekonomik-gelisme

8 Kasım 2013 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (TSKB)'nin 1 Mayıs 2000'den sonra DFİF kaynaklarından kullandıkları ve bakiyesi bulunan kredi borçları, yeniden yapılandırılmıştır. Tarım Satış Kooperatif Birlikleri'ne 2000-2007 yılları arasında ürün alımlarının finansmanında kullanılmak üzere, DFİF kaynaklarından uygun şartlarda kredi kullandırılmıştı. Bu kredilerin toplam değerinin yaklaşık 1,3 milyar lirayı bulmuştu.

Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanununa eklenen geçici madde ile söz konusu kredilerin yeniden yapılandırılmasına imkân tanınmıştır. Bu düzenleme ile birlikler yaklaşık 670 milyon lira borç yükünden kurtulmuştur. 2007 yılından bu yana borçlarının ödenmesinin ertelenmesi sayesinde birlikler, sağlanan bu kamu kaynaklarından uzun yıllarca faydalanmış ve yapılan bu düzenlemedeki 15 yıllık geri ödeme planıyla da bu kuruluşların sektördeki yapı içinde kalmalarına fırsat tanınmıştır.

2013 yılında Gümrük Ticaret bakanlığına bağlı kooperatifler için örnek ana sözleşmeler yenilenmişve yeni kooperatifler için yeni örnek ana sözleşmeler eklenmiştir. Yeni alanlarda kooperatifler kurulmasına destek olacak çalışmalar yapılmıştır. Karayolu Yük Taşıma, Karayolu Yolcu Taşıma, Üretim ve Pazarlama, Kadın Girişimi Üretim ve İşletme, Tüketim, Temin Tevzi, Turizm Geliştirme, Küçük Sanat, Yaş Sebze ve Meyve Pazarlama, Pazarcılar İşletme, Deniz Yük Taşıma, Deniz Yolcu Taşıma, Karşılıklı Sigorta, Eğitim ve Sağlık Hizmetleri Kooperatifleri için örnek anasözleşmeler hazırlanarak yürürlüğe konulmuştur. Bakanlık sayfasında yayınlanmıştır.

6-7 Mayıs 2013 tarihinde ülkemizde İlk defa Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin (TMKB) organizasyonunda Uluslararası Kooperatifler Birliği’nin (ICA) kıta örgütlerinden biri olan Avrupa Kıta örgütü Cooperative Europe’un Genel Kurulu İstanbul’da düzenlenmiştir. Ayrıca Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği Yönetim Kurulu Başkanı İlhami Teke Cooperative Europe yönetim kuruluna seçilmiştir.  

01-05 Kasım 2013 tarihleri arasında ICA’ nın  Güney Afrika’ da Cape Town’da kentinde yapılan kongresinde 2015 yılı ICA' nın Genel Kurul Toplantısının Antalya-Türkiye' de yapılması kabul edilmiştir. Bu kongre ülkemizde yapılacak ilk ICA Genel Kurulu olacaktır.

Diğer taraftan bu genel kurulda yapılan seçimlerde ülkemizde ICA’nın sektör örgütlerinin yönetiminde yer alan temsilcilerimiz olan ICA Uluslararası Tarım Kooperatifleri Örgütü (ICAO) Yönetim Kurulu üyesi ve ORKOOP Genel Başkanı Cafer Yüksel, ICA Konut Kooperatifleri Örgütü Yönetim Kurulu üyesi Türk Kent Genel Başkanı Muammer Aksoy yönetimdeki yerlerini korumuşlardır.

2013 yılında Yeni kooperatiflerimizden olan halen faaliyetteki tek sigorta kooperatifi olan Koru Sigorta Kooperatifi ICA sektör örgütlerinin en büyüklerinden olan Uluslararası Sigorta Kooperatifleri Örgütüüyeliğine kabul edilmiştir.  

2013 yılında dünyadaki kooperatif arasında örnek olacak kooperatifleri tanıtmayı amaçlayan ICA Kooperatif Hikâyeleri Web Sayfasında Orman Köylülerinin tek örgütü olan Orkoop’tan sonra Koru Sigorta ve Gülbirlik Kooperatiflerinin yapısı ve çalışmalarını içeren hikayelere yer verilmiştir. http://stories.coop/?nationality=tr&s=+&industry=&post_type=story

Kooperatifçilik hareketi için 2013 yılı geçmişe göre biraz daha iyi geçmiştir. 2014 yılının daha iyi geçmesi hepimizin dileğidir. Bu dilek doğrultusunda hepimizin dünya gerçeklerine göre hareket etmemiz. Hareketi kendi menfattlerimze göre değil, dünya geçeklerine göre tahlil etmemiz gereklidir. Ülkemiz kooperatifçilik konusunda başarılı örnekleri barındırmaktadır. Ahilik geçmişinden gelen bu ülke insanı kjooperatifçiliğe uzak değil aslında kooperatifçiliğin temel felsefesini yaratan bir kültürden gelmektedir.

Ülkemiz kooperatifçilik hareketine emek vermiş liderlerimiz ve kooperatifçilerimiz kooperatifçilikten ülke menfaatine nasıl faydalanılabilir, sorunların çözümü nasıl olacağını gayet iyi bilmektedir. Yeter ki onları görelim, güvenelim ve hareketin gerçek sahibinin kooperatifçiler olduğunu bilelim. 

Yeni yılınız kutlu olsun. 2014 yılı kooperatifçilik hareketi kooperatifçiler ve kooperatifçiliğe inanlar için insanımız ve ülkemiz adına en iyi yıl olsun.