21. Yüzyılın başından Atatürk dönemi Ekonomi Politikalarına bir bakış

(Kasım 2008’de Milas’ta  “Atatürk’ün ekonomi politikaları penceresinden  günümüze bir bakış” adlı bir panel düzenlemiştim. Panelin konuşmacıları : Prof. Dr. Ayhan ÇIKIN (Muğla Üniversitesi), Kamil Oktay Sındır (Ege Üniversitesi, Şu anda CHP Genel Sekreteri)), Prof. Dr.Yaşar Uysal (Dokuzeylül Üniversitesi) ve Dr. Mevlüt Çetinkaya (Petkim) idi. Panel öncesi  yaptığım  konuşmayı paylaşmak istiyorum. Dr. Ayhan ÇIKIN)

 

**

 

Atatürk bir ekonomist değildir. Ancak 1930'lar Türkiye'si için planladığı ve uygulamaya koyduğu ekonomi politikaları, son Dünya ekonomi krizi açısından yeniden değerlendirilmesi gereken önemli bir modelleme olduğunu düşünüyorum.

 

1929 dünya ekonomi bunalımı sonrasında Türkiye'de uygulamaya konulan modelin  teorik olarak bir başka versiyonunu 1936'da yayınladığı "Genel Teori. " adlı yapıtıyla Keynes'in kuramsallaştırdığını söylemek mümkün (mü )dür ?.

 

Keynes, günün koşullarına göre gelişmiş bir piyasa ekonomisinde Devletin izleyeceği politikalarla ekonomiyi yönlendirme araçlarını pazar ekonomisi süreçlerini sokarken ; Atatürk, ekonomisi piyasa koşullarına göre çalışamayan az gelişmiş bir ülkenin koşullarında, devleti bizzat ekonominin aktörü olarak devreye sokmuştur. Ancak bu, sosyalist bir yaklaşım değil, bizzat pazar koşulları ile gerçek üreticileri buluşturan bir alt-yapı hazırlama uygulamasıdır. Bunun en tipik örneği Türk Tekstil Sanayisidir.

 

Ancak Atatürk'ten sonra Türkiye ekonomistleri ve politikacıları, ülke gerçekleri açısından Atatürk'ün ekonomi politikalarını "anlama ve tamamlama" yerine, batı koşullarına göre üretilmiş "hazır ekonomi politikaları reçeteleri"ne sarılmışlardır. Ülke ekonomisi de bugünkü yapıya doğru hızla sürüklenmiştir.

 

Beş yıldır düşündüğüm böyle bir panelin bugünkü Dünya ekonomi krizi ile çakışmasını ilginç bir rastlantı olarak kabul ediyorum. Çünkü bu kriz sonrasında üretilecek ekonomi politikalarında, şu veya bu şekilde, Devlet önemli rol oynayacaktır. Bilimin ışığından kopmadan önemli bir uygulayıcı olan Mustafa Kemal Paşa daha 1923'de şu tarihi saptamayı yapıyordu :

 

"Derhal belirtmeliyim ki, ben ekonomik hayat denince, tarım, ticaret, sanayi faaliyetlerini ve bütün bayındırlık işlerini birbirinden ayrı düşünülmesi doğru olmayan bir bütün sayarım. Bu nedenle şunu hatırlatmalıyım ki , bir ulusa bağımsızlık kimlik ve değer veren siyasal varlık makinasında, devlet, fikir ve ekonomik hayat mekanizmaları birbirlerine bağlı ve birbirleriyle uyumludurlar; o kadar ki, bu organlar birbirine uyarak aynı uyum içinde çalıştırılmazsa, hükümet makinasının motor gücü boşa harcanmış olur; ondan beklenen tam verim elde edilemez."(1923) . (…)"Tarım ve sanayi hareketlerimiz birbirini kollayan önlemlerle yapılmaktadır"(1935?)

 

Panelde tartışılması düşünülen konular :

 

- 1930'lar Türkiye'sinde uygulanan ekonomi politikalarının altyapısı, amaçları, araçları ve uygulama sonuçları;

 

-  Son çeyrek yüzyıldır izlenen ekonomi politikalarının amaçları, araçları ve uygulama sonuçları;

 

-  Atatürk döneminin ekonomi politikalarının, bugünün ekonomi teorisi ve Türkiye gerçeği açısından değerlendirilmesi.

 

Başarı dileklerimle.

 

Prof. Dr. Ayhan ÇIKIN

 

Muğla Üniversitesi öğretim üyesi

 

Milas, 14 Kasım 2008