Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

07 Ağustos '12

 
Kategori
Sivil Toplum
 

500 Büyük Sanayi Kuruluşu ve Kooperatifler

500 Büyük Sanayi Kuruluşu ve Kooperatifler
 

Sanayi sektörü hammadde kaynaklarına katma değer katarak değerlendiren, işleyen ve çeşitli şekillerde mamul maddeye dönüştüren ve onları ekonomiye kazandıran ve insan gücünü değerlendiren kalkınmanın göstergesi olan bir sektördür. Her ülke için hedef sanayileşmek, doğal kaynakları sanayide işleyerek en iyi şekilde ekonomiye kazandırmak, ülke ihtiyaçlarını karşılamak, iç ve dış ticaret için mallar üretmek, halkın geçimini temin için iş imkânları yaratmak, ülkede sosyal ve ekonomik refahın artırılması bakımından ülkenin gelir kaynaklarını artırmaktır. Sanayideki gelişmeler bir ülkenin kalkınması için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle sanayiye hammadde sağlayan ve başta tarım olmak üzere tüm sektörlerce sanayideki gelişmeler özenle izlenir.

Dünyada sanayideki gelişmeleri izleyen ve değerlendiren birçok çalışma yürütülmektedir. Sanayi kuruluşlarının göstermiş oldukları ekonomik gelişmeler ortaya koyulmaktadır. Bu çerçevede her yıl başarılı sanayi kuruluşları kamuoyu ile paylaşılır. Sanayi kuruluşları için başarı ölçüsü ve ticari itibar açısından referans olan bu araştırma ve ekonomik değerlendirme sonuçları ile kuruluşların çalışmaları teşvik edilir.

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de uzun yıllardan beri bu yönde çalışmalar yapılmaktadır. Bunlardan biri İstanbul Sanayi Odasınca yapılan yılın 500 büyük sanayi kuruluşu çalışmasıdır. Oda tarafından 44 yıldan beri kesintisiz olarak ülkemizin 500 büyük sanayi kuruluşu araştırması sürdürülmekte ve her yıl kamuoyu ile paylaşılmaktadır. Ülkedeki sanayi kesiminin çalışmalarına yapılan değerlendirmeler ve sunulan araştırma sonuçları ile örnek olunmakta ve yol gösterilmektedir.

İstanbul Sanayi Odası her yıl yaptığı gibi 2011 yılındaki 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırma sonuçlarını kamuoyuna bir basın toplantısı ile açıkladı. Ülkemiz için bir kaynak niteliğindeki bu çalışma sonuçları bir ölçüde sanayi sektöründeki gelişmelere ışık tutmakta, ülkemizde sanayide gelinen son durumu yansıtmaktadır.

Bu çalışma sonuçlarına göre ülkemizdeki 500 büyük sanayi kuruluşu içinde ilk üç sırada uzun dönemden beri yerini koruyan sırasıyla birinci TÜPRAŞ, ikinci Ford Otomotiv ve üçüncü sırada OYAK Renault bulunmaktadır. Karlılık bakımından birinci ve ikinci sırada sırasıyla Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ve Elektrik Üretimi A.Ş ve üçüncü sırada TÜPRAŞ görülmektedir. İhracatta ise sıralarda özel sektör kuruluşları görülmekte, ilk sırada TÜPRAŞ, ikinci sırada Ford Otomotiv ve üçüncü sırada da 2010'da birinci olan OYAK Renault yer almaktadır.

Bu araştırma sonuçlarına göre 2011 yılındaki 500 büyük sanayi kuruluşunun ihracatı bir önceki yıla göre %17,8 oranında artmış ancak %18,5 olan toplam ülke artışının gerisinde kalmıştır.

2011'de İSO 500'ün ihracatında ilk sırada %25,3'lük payla taşıt araçları sanayi, ikinci sırada %19,8'lik payla ana metal sanayi ve üçüncü sırada da %17,8'lik payla kimya, petrol ürünleri, lastik ve plastik sanayi görülmektedir. Burada dikkati çeken bir konu her 3 ihracat kaleminin büyük ölçüde ithalata dayalı sanayi dallarını olduğu gerçeğidir.

1993 yılında 500 kuruluşun 66’sını kamu kuruluşları oluştururken, 2011'de İSO 500'deki kuruluşların 487'si özel, 13'ünü kamu kuruluşları oluşturmaktadır. Bu 13 kamu kuruluşunun 2011'de İSO 500'ün üretimden satışları içindeki payı %5,9 olarak görülmektedir. : 

Bu kuruluşların 2010'da 148 olan yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı 2011'de 140'a düşmüştür. Yabancı sermaye paylı kuruluşlar üretimde satışlarda %31,3, ihracatta %45,4 ve çalışanlar sayısında %31,1 gibi küçümsenmeyecek bir paya sahiptir.

Yapılan bu çalışmada kooperatiflere ait sanayi kuruluşlarındaki duruma baktığımızda; 1992 yılında yapılan araştırmada Çukobirlik 43, Konya Şeker 83, Gübre TAŞ 84, Tariş Pamuk 86, Kayseri Şeker 160, Amasya Şeker 181, Trakya Birlik 185, Adapazarı Şeker 223, Tariş Üzüm 407, Antbirlik 431 ve Marmara Birlik 471. Sırada iken 2011 yılında ise Konya Şeker 49, Trakya Birlik 76,  Kayseri Şeker 105, Gübre TAŞ 207 ve Marmara Birlik 418. sırada görülmektedir.

Görüldüğü gibi 500 büyük sanayi kuruluşu içinde kamuya ait işletmeler azaldığı gibi kooperatiflere ait işletmelerinde sayısı azalmıştır. Ayrıca bu verilerde ön planda görülen kooperatifler daha çok tarımsal amaçlı kooperatiflerdir. Bu kooperatiflerde yapılan üretimin nerede ise tamamının hammaddesi ülke içinden karşılanan, ithalat gerektirmeyen, dışa bağımlı olmadığımız, ülkenin en az gelişmiş bölgelerindeki insanlara kadar uzanan ve onların ürünlerini değerlendiren, tarımsal üretime değer kazandıran ve tarım kesiminin sanayiden daha çok pay almasını sağlayacak işletmelerdir.

Kooperatiflere ait işletmeler yapılan çalışmada özel kuruluşlar ile birlikte değerlendirilmiştir. Her ne kadar kooperatifler ve kooperatiflere ait kuruluşlar TOBB çatısı altında görünmekle beraber kooperatiflere özgü bir çalışma bulunmamaktadır. Diğer taraftan ülkemizde de yayınlanan İş dünyası dergi Fortune Dergisi'nin en büyük 500 şirket araştırması sonuçlarına göre ilk 150 şirket arasında Eczacılık Kooperatiflerinin iştiraklerini görmekteyiz. Farmalojistik A.Ş 101. sırada, EDAK Ecza Kooperatifi 113, Bursa Ecza Kooperatifi 138 ve İstanbul Ecza Kooperatifi 140. sırada görülmektedir. Bu sonuçlar bir ölçüde kooperatifçilik hareketinin ekonomi içindeki katkısının bir göstergesidir. 

Dünyadaki kooperatiflere ait ekonomik araştırmalar ve kooperatiflerin ekonomik büyüklüklerine ait değerlendirmeler Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) tarafından dört yıllık periyotlar halinde dönem dönem yapılmaktadır. Global 300 diye anılan bu çalışmanın 2008 yılı sonuçlarına göre kooperatif işletmelerinin ekonomik büyüklüğü 1.6 trilyon dolardır. Bu değer ile kooperatifler dünyanın 9. Ekonomik büyüklüğüne sahiptir. Diğer taraftan kooperatifler 100 milyon insana istihdam imkanı sağlamaktadır. 2012 yılı değerlendirmesi için çalışmalara devam edilmektedir. Bakın ilk 20 içinde hangi ülkeden hangi kooperatif kuruluşları var ve ticari büyüklükleri ne kadar?

 

1.    Fransa, Crédit Agricole Group, Bankacılık/ Kredi Birliği 103.58 milyar $,

2.    Fransa, Groupe Caisse D'Epargne, Bankacılık/ Kredi Birliği 58.54 milyar $,

3.    Japonya, Zen-Noh (Ulusal Tarım Koop. Federasyonu), Tarım /Orman, 56.99 milyar $,

4.    Fransa, Confédération Nationale du Crédit Mutuel, Bankacılık,/Kredi Birliği 56.69 milyar $,

5.    Japonya, Zenkyoren, Tarım/Orman 52.33 milyar $,

6.    Almanya, ReWe Group (Zentral-Aktiengesellscha FU),Tüketim/ Perakende, 49.60 milyar $,

7.    Fransa, E. Leclerc (S.C. Galec), Tüketim /Perakende, 48.30 milyar $,

8.    Hollanda, Rabobank Group, Banka/Kredi Birliği, 43.00 milyar $,

9.    G.Kore,Ulusal Tarım Kooperatifleri Federasyonu (NACF), Tarım/Orman, 32.39 milyar $,

10.  ABD, CHS Inc, Tarım/Orman, 32.17 milyar $

11.  Almanya, DZ Bank Group, Banka/Kredi Birliği, 30.76 milyar $

12.  Fransa, Groupe Banques Populaires, Bankacılık/Kredi Birliği,  29.39 milyar $

13.  Hollanda, Eureko, Sigortacılık, 28.39 milyar $

14.  ABD, Nationwide Mutual Insurance Company, Sigorta, milyar 26.42

15.  Fransa, Système U, Tüketim/Perakende, 24.95 milyar $

16.  İsviçre, Migros, Tüketim/Perakende, 24.12 milyar $,

17.  İspanya, Mondragon Corporation, İşçi/Sanayi, 23.34 miyar $

18.  Almanya, Edeka Zentrale AG, Tüketim/Perakende, 22.21milyar $

19.  Fransa, Groupama, Sigorta, 21.72 milyar $,

20.  Fransa, Covea, Tarım/Orman, 17.74 milyar $,

Ayrıca bu listede yer alan bazı kooperatif kuruluşları Fortune Dergisinin dünya çapındaki değerlendirmesi olan Global 500 olarak anılan  çalışma içinde yer almaktadır. Bunlardan bazıları Fransa, Credit Agricole 58. Sırada, Hollanda, Rabo Bank 281, ABD, CHS 287, İsviçre, Almanya, DZ Bank Group, 334, Almanya, Edeka Zentrale AG, 342, Coop Swiss 364 ve İsviçre, Migros 396 sırada görülmektedir. Bu değerlendirmede dikkat edilmesi gereken husus kooperatiflerin gelişmiş batı ülkelerinde sadece ülke içinde değil global ekonomi içinde dahi önemli firmalar arasında olduğu gerçeğidir.

Ülkemizde yapılan ekonomik değerlendirme sonuçlarına göre bizler ekonomide kamunun ağırlığını küçülttük. Ancak bu boşluğun kooperatif kuruluşları ile bir dengeye getirilmesi noktasında ciddi adımlar atamadık. Beklentilerin aksine ülkemizde de bu süreç içinde özel sektörce ne beklenen yatırımlar yapılabildi, ne de geri kalmış yörelerde yoksulluk ve işsizlik çözülebildi. Hatta mevcut kamu ve kooperatif yatırımları adeta yok edildi. Tabii bu durumda beklenen bir zamanlar kamu yatırımlarına ve kooperatiflere yönelik ekonomi için kambur oluşturuyorlar diyenlerin, gözlerini özelleşen kuruluşlara ve onların izledikleri politikalara ve sonuçlarına çevirmeleridir. Ekonomide bugün görülen kara deliklerin sorumlusunun kim olduğu sorusuna cevap vermelerdir.

Gelişmiş ülkelerde her ne kadar kamu payı küçük görülse de kooperatiflerin ekonomi içindeki payı yüksektir. O günlerde bu husus defalarca söylendi. Ama söylenenler dikkate bile alınmadı. Bugün içinde ayni şeyleri söylüyoruz. Bu ülkelerde ekonomide kooperatiflerin payı oldukça yüksektir. Hatta tarımda bazı alanlarda  (et ve süt pazarında) özellikle İskandinav ülkelerinde kooperatiflerin payı % 70’lerin üzerindedir. Arzu edilen İSO’nun bu listesinde kamunun yarattığı boşluğun kooperatif kuruluşları ile doldurulmasıdır.

Bugün her türlü zorluğa karşı kooperatif kuruluşların ilk 500 içinde yer alması yine de büyük bir başarıdır. Kooperatifler ülke ekonomisine daha fazla katkı sağlayacak ve sosyal sorunlara da çözüm yaratacak durumdadır. Bu sayının artması toplumda sosyal ve ekonomik gelişimin sağlanması ve piyasa dengelerinin daha sağlıklı kurulması bakımından önemlidir.

 
Toplam blog
: 416
: 790
Kayıt tarihi
: 19.02.10
 
 

Tarım, Gıda, Ormancılık, Çevre, Örgütlenme ve Proje konularında çalışmalarda bulunmaktayım. Öncel..