90 yıl sonra basılan kitap ve Atatürk (1/3)

Kaleme alındıktan 90 yıl sonra basılan kitaplardan bir tanesi önümüzde.

Yazarı gencecik bir Amerikalı gazeteci.

Missouri doğumlu.

Clarence Kirschmann Streit.

1920-1921 yılları arasında Türkiye’ye geldi.

O savaş yıllarında Anadolu’yu iki ay boyunca korkusuzca gezdi.

Mustafa Kemal; Meclis Başkanı olduğunda ise; onunla ilk röportajı yapan ender isimlerden bir tanesi oldu.

Henüz 25 yaşında olan bu genç gazeteci Philadelphia’lı. O yıllarda Public Ledger gazetesinde çalışıyor.

Herkesin kendisine deli gözüyle baktığı Streit; onlara inat imkansızı başarmak ve Türklerin Milli Mücadelesini yakından incelemek adına yollara düşüyor. Ancak dikkat; kafasında yer eden, eşkıya görünümlü korkunç Türk imajı ile birlikte.

İstanbul’a gelince oyalanmadan, Samsun’a gitmek üzere bir Amerikan savaş gemisine biniyor. Böylece Türk Milli Mücadelesini ve kahramanlarını yakından tanımak için ilk adımı atmış oluyor. Edindiği Osmanlıca basın kartı ve Azerbaycanlı bir tercümanla; Merzifon, Yozgat, Çorum başta olmak üzere  Anadolu’yu geziyor. Yolculuklarını yeri geliyor bir kamyonetle, yeri geliyor kağnılarla ya da bir trenle yapıyor. Her gittiği yerde ilginç olaylar yaşıyor. Ardından bir yayla arabasıyla, üç hafta kalacağı Ankara Yahşihan’a ulaşıyor.

Ülkemizde bulunduğu süre boyunca,  kafasına koyduklarını birer birer gerçekleştiriyor. Mustafa Kemal ile tanıştığı tarih olan 3 Mart 1921’i ise hiç unutamıyor.

Ankara’da TBMM oturumlarına birebir katılıyor. Kabine üyeleri ve İsmet İnönü dahil olmak üzere; yeni ülkenin aydın yüzlerini ve Mustafa Kemal’i tanıyıp, onlarla konuşma şansını yakalıyor. Çalışmaları sırasında yüzlerce fotoğraf çekmeyi de ihmal etmiyor. Ankara’dan ayrılacağı sırada İsmet Paşa’nın yardımları ile gittiği Eskişehir’de üç gün kalıyor ve yine pek çok şeye tanıklık ediyor.

Kitabını hazırlamak üzere heyecanla Paris’e döndüğünde, kafasındaki tüm eski yargılar; yerini derin bir hayranlığa bırakır. Kitabının ismini ‘BİLİNMEYEN TÜRKLER’ olarak koyarken bile endişelidir. Çünkü bir zamanlar kendisinin de sahip olduğu kötü imaj ve ön yargılardan korkar.

Tüm röportajları, aldığı notları, fotoğrafları ve anılarını derler.  Ancak ‘Türk George Washington’ olarak tanımladığı Mustafa Kemal Paşa’yı öven satırları nedeniyle, kitabı ilgi görmez. Korkusu gerçek olur ve ne Amerika ne de İngiltere’de kitabı basılmaz.

O zaman ki Anadolu’nun gerçek yüzünü gösteren bu çok önemli notlar, maalesef taslak halinde tam 90 yıl bekler.

1983 yılında Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Osmanlı tarihçisi Heath W. Lowry ile tanıştığında, bir ümit doğar. Ancak araya başka projeler girince süre yine uzar. Yaşamı ve gazeteciliği boyunca, Amerika’nın Avrupa ile yakınlaşmasında önemli bir rol oynayan ve 90 yaşında hayata veda eden Clarence K. Streit; ne yazık ki gençliğinin bu heyecan dolu, önemli kitabını göremez. (devamı 3/2’de)

Sevgiyle kalın.

Belgin ERYAVUZ

10.11.2016