Altay Tank Projesi

Ana Muharebe Tankı çalışmaları 2007 yılını başlangıç sayarsak on (10) yıldır devam ediyor. Tank prototipleri Otokar tarafından 2008-2012 döneminde yapıldı. Uzun süre arazi, atış ve çevre şartları testlerinden geçti. Sonunda prototip, sistem ve performans olarak kalifiye ve kabul edildi.

Otokar tarafından tankın, hareket kabiliyeti, ateş gücü ve beka yönüyle testleri başarıyla tamamladığı ve Dünya'daki örneklerinden daha kısa bir sürede  kalifiye edilerek seri üretime hazır hale getirildiği açıklanmıştı.Tankın üretimi için karar oluştuğunda Otokar, Aselsan, MKEK, Roketsan, Hyundai Rotem, Tümosan ve temin edilen alt sistem üreticileri tankın yapımına katkıda bulunacaktı. Otokar ihaleyi alırsa altyapıyı planlama ve programlamayı yaptığından, düğmeye basıldığı andan itibaren bir buçuk-iki (1.5-2) sene içinde (18-22 ay) seri üretime geçebileceğini daha önce açıklamıştı.

Savunma Sanayii Müsteşarlığı da yayımladığı 2017-2021 Stratejik Planı’nda Altay Ana Muharebe Tankı seri üretim sözleşmesinin 2017'de imzalanacağını açıklamıştı. İlk 15 tankın 2020 yılında hizmete gireceği, 2021’de ise 20 tankın daha teslim edileceği belirtilmişti.

Otokar 29 Ağustos 2016'da teklifini SSM'ye sunmuş ve SSM incelemesi başlamıştı. MSB'lığı tarafından tankın yeni nesil tank olduğu, muhtemelen Mayıs 2017'de seri üretim kararı verileceği belirtilmişti.

Ancak SSM tarafından Otokar Grubuna 7 Haziran 2017'de tebliğ edilen yazıda"Teklifin idari, mali ve teknik tüm yönleri ile değerlendirildiği ancak fiyat başta olmak üzere sözleşme şartlarında anlaşma sağlanamaması nedeniyle teklifin uygun bulunmayarak ihtiyacın ihale yöntemiyle karşılanmasına karar verildiği" açıklandı.

15 Haziran 2017 itibariyle, 250 adetlik üretim için  Ağustos 2016'da teklif alındı, on (10) ay incelendi. Sonuçta SSM teklifi pahalı buldu, reddetti. İhaleye çıkacağını duyurdu.

Burada sorulacak birinci soru "Ana yüklenicinin teklifi neden pahalıdır? sorusudur. SSM alt sistemleri yapacak firmaları belirleyince Onlar fazla kâr koyar ve yeterince pazarlık yapılmazsa toplam artıyor. Burada Ana Yüklenicinin alt sistem firma seçme  seçeneklerini birden fazla tutmak gerekli. İkinci husus entegrasyon bedeli büyük projelerde belirli bir yüzdedir. Bunda mutabık kalmak gerek.

SSM'nin şimdiye kadar on (10) yıllık mühendislik katkısı:  Tank nasıl olsun? sorusunun cevabının Silahlı Kuvvetlerden öğrenilmesi ve isteklerin dokümante edilmesidir. Tank performansı için asgari isteklerin belirlenmesi. İsteklerin sağlanıp sağlanmadığının prototiplerde testi, sonuç raporu düzenlenmesi işleri yapıldı.

Ayrıca, prototip tankların entegrasyonu-bütünlüğü ele alınırsa, gerekirse alt sistemler için başka firmalardan lisans alarak, Türkiye'de  tank üretilebilmesi için  sahiplik ve lisans (ownership and royality) bazında engellerin kaldırılması yapılan ve kıymetli sayılacak teknik iş kapsamındadır.

Prototip tank, %100 Türk sanayii ürünü müdür? Hayır. Olmasına da gerek yoktur Çin lideri Deng'in söyleyişiyle "Kedi ak, kara fark etmez, fare yakalarsa iyi kedidir". "Tankın Amerikan, Rus olması farketmez. Hedefini  vuran, personelini yakmayan tank iyi tanktır".  

Pekiyi bu  tank nedir? Bu tank seri üretimi muhtelif kaynaklardan sağlanan parçalar ve alt sistemler ile yapılacak tanktır. İsrail eskiden bu tür entegrasyon işlerini, yenileme, geliştirme projelerini  yapıp, Türkiye'ye satıyordu. Altay tankı, atış kontrol sistemi, haberleşme sistemi, test sistemi, roket füze algılama sistemi gibi altsistem ve yazılımları ve yazılım uyumu Türkiye'de yapılacak bir tanktır.

Türkiye'de entegre edilen, testlere tabi tutulan ve askeriye ihtiyaçlarını karşıladığı varsayılan (eksikleri Trakya çamurunda ve Doğu Anadolu'nun soğuk, karlı arazisinde kullandıkça görülecek), mühimmatı Türkiye'de üretilecek bir tanktır. Özgünlüğü çok kaynaktan parçalarının bulunması ve kullanım kısıtlamasının asgari olmasıdır.

Bu tür bir tedarik ve entegrasyon işini  İsrail firması üç dört  (3-4) yılda rahatlıkla yapabilir. Krauss Maffei'nin 2000 firmadan parça alarak Alman Leopard  tankını ürettiği de bilinmektedir. Türkiye için mühim olan bu organizasyonun SSM yönetiminde ve Otokar tarafından Türkiye'de yapılacak olmasıydı. SSM, Ana yükleniciyi biraz serbest bırakırsa maliyet düşecektir.

Altay tankı Türkiye'de entegre edilebilirse bu başarı küçümsenmemelidir.  Dünya'da hiç bir ülke %100 tank üretmez. Gerekte yoktur. Tankı ihtiyaçlarına göre üretmek, bir devlete bağımlı kalmadan çok kaynaktan parçalarını bularak yapabilmek asıl marifet ve başarıdır.

İşi yapacak ana yüklenicinin entegrasyon katkısı,Türkiye'de yapılacak parça ve alt sistemlerin kârı ve uzun dönemde tank fiyatı kadar lojistik destek parası  sirkülasyonu Türkiye ekonomisine katkı olacaktır. Tanklar da aküsüzlükten, yedek parça eksikliğinden beklemeyecektir. Kazanılan tecrübeler atış sistemleri, gece görüş alt sistemi, tank gövdesi, kule, motor bilgisi, yazılımlar başka askeri sistemlerde kullanılabilecektir.

A marka tankları Kıbrıs'ta B marka tankları Güneydoğu'da kullanamazsın engeli yoktur. Gerekirse bu tanka talip olan dost ülkelere de satabilirsin.

Elde edilecek artıların ilk maliyeti beklenen süre ve yapılan 500 milyon $ prototip ödemesidir. 250 adet tank 6 milyon $'dan 1500 milyon $ ve prototip maliyeti projenin üçte biridir (500/1500 =1/3). Bu maliyet 5 yılda 2000 tankın versiyon farkı ile üretilmesine yol açmalıdır ki yüzdesi düşsün (0.5/12=1/24=%4). Alt yapı kurmak, hazırlamak da para istiyor. Demem O'ki 250 adetlik bir imalat talebi de yanlıştır. Daha çok miktar yıllara sari olarak istenmeli ki fiyat düşsün. Ayrıca, Arap'ların, Pakistan'lıların Altay'a istekli olması da gerçekçi değildir. Araplar, Türklerden daha zekidir. Orduya girmemiş tankı almazlar. Pakistanlılar da ucuz tank isterler.

Şimdi ne olacak? Birinci husus teklifi reddetmek SSM'nin yasal hakkıdır. Ancak projenin söylem akışına ve Bakan'ın "Aksilik olmazsa Mayısta seri üretim kararı alacağız" ifadesine bakılırsa Otokar'a nezaketen kusur edilmiştir.Teklifi reddetmeden fiyat ve diğer şartlar müzakere edilip makul bir uzlaşma yolu aranabilirdi. Şimdi Otokar'ın fiyatı açıktadır. Hisseleri de %10'dan fazla düşmüştür. "Rekabeti istiyorsan neden 2016'da baştan ihale yapmadın" veya "10 ay neden bekledin, teklifi hemen reddetmedin?" diye Otokar'ın aklından geçmez mi?

Yeni ihale için; BMC: Alman tank üreticisi Rheinmetall ile proje için teklif sunacağını söylüyor. İhale verilirse altyapıyı kurması iki (2) sene.  Rheinmetall Ag. Alman firmasıdır. Alman Hükümeti garanti veriyor mu? Eminim siyasi ve teknoloji esaslı yasakları, sınırlamaları devam ediyordur.

FNSS:  Teklife istekli ve bu konuda Kaplan MT orta ağırlıklı tankı Endonezyalı PT Pintad firması ile ortak üretim birikimi olduğunu söylüyor. FNSS'in de zamana ve ABD'li teknolojik ortağa ihtiyacı vardır. Teknoloji transferi konusu açıktadır.

Neticede Otokar dahil üç firma var. Teklif alma ve değerlendirme en az iki (2) yıl sürecektir. Son ihale adımında başarılı olunursa on iki (12) yılda prototip üretimi ve 250 adetlik tank ihalesi yapılmış olacaktır.

Bu arada şunu söylemeliyim.  İsrail (32, 65 ton Merkava) ve Rusya (40, 60 ton T tipi) orta ağırlıklı ve ağır ana muharebe tankları yapıyorlar. 40 tonluk daha çevik, zırhı ve özellikleri az veya  60 tonluk kalın zırhlı, Abramsa benzer tankları kullanıyorlar. Bunları yerine göre, örneğin Rus ana kıtasında hafif olanları veya sınırda, riskli bölgelerde  birleşik olarak bir arada kullanıyorlar. Maksat güvenliğe önem verirken, maliyetin de karşılanabilir, ödenebilir olmasıdır.

Ayrıca, bu projede en önemli husus, hangi firma olursa olsun, ana yüklenicinin özel şirket olmasıdır. Güney Kore Başkanı General Park (1961-1979) Japonya'da askeri akademide okurken askeri projelerin sanayici ailelere (örneğin Mitsubishi) verildiğini görmüş ve bunu Güney Kore'de israrla uygulamıştı (örneğin Hyundai). Beklentisi projede bürokrasiyi önlemek, çeviklik ve süreklilik sağlamaktı.

Bu iş modelinin başarılı olmasını, sanayici ailelerin askeri endüstriye girmesini önemli buluyorum. Ama şimdilik bu sonuçtan biraz uzaktayız.

Sonuç:Tank projesinde gecikilmiştir. Daha fazla gecikme olursa harekat ihtiyaçlarının son durumunu Kara Kuvvetleri'ne sormak faydalıdır.  

Sağlanacak ucuzluk  ve gecikme zararı analizi ayrıca yapılabilir. Örneğin Orduya 20 tankı 2019 seçimlerinden önce vermek bir savunma projesi başarısı olabilir ve uygulanmakta olan bir tank projesi olası tehditlere karşı caydırıcıdır.

Tank işi, "Türklerin iyi başlayıp, İngiliz gibi bitirdiği başarılı bir iş olsun" diliyorum.

Bu amaçla "Ana yüklenici seçeneklerini artırmak, ana yükleniciden alt sistem garantisi almak" gibi kolaylıklar fiyatı düşürebilir. Projeyi yürütmek, başarı SSM sorumluluğudur. Top, taça atılmasın.