Bu Yıl Ne Öğrendin?

Çok yakında yeni yaşını devirecek biri olarak her yeni yaşımda kendimle, insanlarla ya da yaşadığımız dünyayla ilgili yeni bir farkındalık geliştirmeye çalışıyorum. Koca bir yılın özeti gibi... “Bu yıl ne öğrendin?” sorusunun cevabı gibi... Bu farkındalık oyunumun ışığında bu sene fark ettiğim insan olarak sevmeyi bilen canlılar olsak da saygı duyma konusunda sınıfta kaldığımız. İnsana, hayvana, doğaya, yaşadığımız dünyaya, eylemlerimizden etkilenecek canlı ya da cansız herhangi bir organizmaya zerre kadar saygımız yok.

Yıllarca evli kalan çiftlere sorarlar: “Mutluluğunuzun sırrı nedir?” Cevapları pek değişmez: “Birbirimize olan saygımızı hiç yitirmedik” Ne güzel bir cevap değil mi? Şimdi buradan apayrı bir konuya geçelim: Trafik kazaları. İnsanlar neden sarhoş olmalarına rağmen araba kullanırlar? İnsanlar neden hiç aceleleri olmamalarına rağmen hız yaparlar, birbirlerine makas atarlar? Neden motorsikletlilerle araç sahipleri seyir halindeyken sürekli atışırlar? Sürücüler neden yaya geçidi olan yollarda yayalara yol vermezler? Yayalar neden üst geçit ya da alt geçit varken karşıdan karşıya geçmek için otoyolları kullanırlar? Sürekli kazaların olduğu, yanlış inşa edilmiş yollar neden düzenlenmez ya da bu yollara kazaları önlemesi için uyarı levhaları, trafik ışıkları neden eklenmez? Ne kadar da soru var sorabileceğimiz değil mi? Ve istesek dahasını da sorabiliriz. Ben sorduğum birbirinden farklı görünen tüm bu sorulara tek bir cevap buldum: Saygı eksikliği. İnsanın yaşama hakkına, kendi yaşam hakkımıza, bizi seven, başımıza kötü bir şey gelmesi durumunda üzülecek olan insanlara zerre kadar saygımız yok.

Sevgi önce kendinden başlar derler, duymuşsunuzdur. Saygı da öyle. Ancak kendine saygısı olan bir insan saygının insan hayatında ne kadar önemli bir olgu olduğunu bilir. Saygının insan ruhunu nasıl okşadığını, ona nasıl da güzel bir yaşam alanı sunduğunu bilir. Kendine saygısı olan insan, saygılı insan, yere çöp atmaz mesela ya da yere atılmış bir çöp gördüğünde onu alıp çöp kutusuna atarken kendini kirli hissetmez. Hayvanlara da eziyet etmez o insan, ağaç da kesmez, orman da yakmaz ve büyük ihtimalle bencil de olmaz; ama kendine ve çevresine saygılı olan bu insan bir gün saygısız bir insanın havaya açtığı ateş sonucu yaralanabilir, sakat kalabilir ya da canından olabilir. Ne kadar acı değil mi?

Saygı hiyerarşik bir düzende işlemez bizim öğrendiğimiz ve öğrettiğimiz gibi. "Büyüklere saygı, küçüklere sevgi" öğretisi çok yetersiz kalıyor çünkü. Küçük olduğu için saygı duyulmayanlardan, bilmedikleri, deneyimlemedikleri bir şeyi büyüklere sunmaları bekleniyor. Sonra saygı bu küçükler için "Bir büyük sana haksızlık edip, seni üzse de ona karşı sesini çıkarma; çünkü o yaşça senden büyük" anlamına geliyor. Saygı asıl anlamından uzaklaşıyor böylece. Oysaki saygı büyüğe de, küçüğe de, sevdiğimize de, sevmediğimize de, kediye de, köpeğe de, ağaca da, çimene de, dağa da, taşa da isteyerek ve farkında olarak beslememiz gereken, genel anlamda davranışlarımızı şekillendirmesine izin verdiğimiz içten bir işleyiş. 

Kendinize lütfen sorun: “ Ben kendine ve çevresine saygısı olan bir insan mıyım?” ve cevabınız “Kesinlikle evet!” olana kadar kendinizi daha saygılı bireyler yapma konusunda uğraşın. Çocuklarınıza, kardeşlerinize, anne-babanıza, amcanıza, dayınıza, halanıza, teyzenize, yeğenlerinize önce kendilerine sonra çevrelerindeki herkese ve her şeye saygılı olmayı öğretin. Bu dünya hepimizin ve yaşadığımız dünyayı güzelleştirmek ancak kendimizi güzelleştirmekle mümkün. Bunu yapmayı başardığınızda, günlük rutinlerinizin yanına saygı duymayı da eklediğinizde, evrenin size gülümsediğini ruhunuzun ta en derinlerinde hissedeceksiniz.

Şimdi soruyorum size: “Bu yıl ne öğrendiniz?”