İnsan Sütü ve Hayvansal Sütler

Her bebeğin en değerli besin kaynağı kendi türüne ait anne sütü, hatta mümkünse kendi annesinin sütüdür. Pek çok faktörden dolayı anne, bebeğini kendi sütü ile besleyemeyecek durumda kalıyor. Böyle durumlarda bebeklerimiz için, anne sütüne alternatif olarak hayvansal veya bitkisel seyreltilmiş süt veya mama kullanılabiliyor.

Doğada her canlının süt içeriği farklıdır. Örneğin, deve sütünün yağ, protein, kazein, toplam mineral madde, asitlik ve enerji değeri insan sütünden yüksekken, insan sütünde whey protein (Serum protein), laktoz değerleri daha yüksektir. Ayrıca insan sütünde doymamış yağ asitleri oranı daha fazladır.

Aşağıdaki tabloda insan ve deve sütüne ait değerler paylaşılmıştır. Değerler deve ve anneye göre küçük değişiklik gösterebilir. Birim mg/100 ml olarak belirtilmiştir.

İnek, keçi veya koyun, biliyoruz ki doğdukları zaman ayaklanacaklar ve hareket etmek zorundalar. Ancak insanlar öyle değil. İnsan yavrusunun ayaklanması genellikle 9.ayda başlar. Fakat, insan yavrusunun da zihinsel gelişimi doğduğu anda başlar. Zihin için karbonhidrat önemli bir kaynaktır. Karbonhidrat olan laktoz (süt şekeri) insan sütünde daha fazla bulunmaktadır. Hayvan sütünde ise bedensel gelişim için en gerekli protein bulunmaktadır.

Anne sütünden sonra bebeklere verilen en büyük kaynak inek sütüdür. İnsan sütü ile inek sütünü kıyaslarsak, yine benzer durumla karşılaşıyoruz. Tüm etkenler bir yana, en önemlisi insan sütü haricindeki diğer sütlerde, kazein oranı daha fazla olduğundan dolayı alerjiyi tetikleyebilir. Bu sebeple ilk tercih her zaman anne sütü olmalıdır.

İnek sütünün renal solüt (madensel yük) yükü anne sütünden 3 kat daha fazladır. Bu nedenle hayatın ilk üç ayında inek sütü sulandırılmadan bebeğe verilmemelidir. Sulandırma miktarı 12’de 1 olmalıdır (yarı yarıya değil !).

Sulandırılmamış inek sütü ile beslenen bebeklerde,aşırı fosfor yükü nedeni ile genellikle birinci haftadan sonra hipokalsemik tetani gelişebilir. İnek sütünü sulandırmanın nedeni, sindirimi zor olan kazeini azaltmaktır. Bu nedenle ancak 3-4 aydan sonra sulandırılmadan verilebilir. Hatta birçok uzman 1 yaşına kadar riske atılmamasını tavsiye etmektedir.

İnek sütü alan bebeklerin böbrekleri, aldıkları besin nedeniyle oluşan madensel yükü (solüt yükü) atmakta zorluk çekebilirler. Bu nedenle bebeğe ayrıca su verilmesi gerekebilir. Ancak anne sütündeki tuz oranı çok düşüktür bu sebeple, bebek vücuttan tuz atmak için ekstra suya ihtiyaç duymaz.

Kazein inek sütünde fazladır. Albumin, globulin ise anne sütünde daha fazladır.

Anne sütü ve inek sütünü, esansiyel amino asit içerikleri de farklıdır.

Anne sütündeki kalsiyum oranı, inek sütüne göre azdır, ancak anne sütündeki kalsiyumun emilimi yüksek olduğundan, kana geçen kalsiyum oranı inek sütüne göre yüksektir. Anne sütündeki kalsiyum daha kolay emilir.

İnek sütü proteinlerinin, alerjik etkileri vardır. Anne sütünde infeksiyona karşı direnci artıran immünglobülinler vardır. Bebekleri gastroenteritten koruyucu etmenler vardır.

İnsan sütündeki A ve C vitamini düzeyleri inek sütündekinden fazladır.

Anne sütündeki çinko, demir gibi minerallerin emilimi daha fazladır.

Olgun insan sütünün % 88’i sudan oluşmaktadır. Kalan kısmı ise, % 55’i (% 30-50) yağ, % 37’si karbonhidrat ve % 8-9’u protein, % 2 mineral bileşenlerden oluşmaktadır. Enerji içeriği 60-75 kcal/100 ml’dir. Irk, yaş, parite, diyet süt bileşimini büyük ölçüde etkilemez. Enfekte olmuş meme haricinde, her iki memenin süt kompozisyonu büyük ölçüde aynıdır. İnsan sütünün ana şekeri laktozdur. Yağ ise yüksek oranda palmitik ve oleik asit içermektedir. Temel mineral bileşenleri ise, Sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, fosfor ve klordur. Kalsiyum bakımından genellikle 25-35 mg/!00 ml’dir. 13-16 mg/100 ml ise fosforfur. Demir, bakır ve çinko içeriği oldukça değişkendir.

İnsan sütündeki toplam azotun % 25’ini üre, ürik asit, kreatin ve kreatinin dahil olmak üzere protein olmayan bileşenler temsil eder. Glutamik ve taurin belirgin ölçüde mevcuttur. Potasyum dışındaki birçok vitamin anne sütünde mevcuttur.

Günde 500 mL anne sütü alan süt çocuklarında, anne sütü 6 aydan sonra günlük enerjinin %31’ini, proteininin %38’ini,  A vitamininin %45’ini ve C vitamininin %95’ini karşılamaktadır. Anne sütünden D vitamini geçişi eser miktarda olduğundan dolayı, bebeklere D vitamini takviyesi verilebiliyor.

Annenin sütünün karbonhidrat kaynağı laktozdur. Anne sütü yaklaşık %60 oranında peynir altı suyu ve %40 oranında kazein içerir. uygundur.  Anne sütü tekli doymamış, çoklu doymamış ve doymuş yağların karışımıdır.

Anne sütü bebeğin büyüme ayına ve ihtiyaçlarına göre değişkenlik göstermektedir. Bu sebeple bebeğin zamanında anne sütünü içmesi yeterlidir. Fakat bazı annelerin sütü fazla gelebilir, su bakımından (ön sütten zengin olabilir) veya çalışmak durumunda olabilir. Bu gibi sebeplerden dolayı anneler sütlerini sağıp veya biriktirip saklayabilirler. Süt saklama poşetleri veya özel kaplarda anne sütü tek sefer koyulmak suretiyle, 3-3-3 kuralı ile saklanabilir. Oda koşullarında 3 saat, buzdolabında 3 gün, +4 ºC buzlukta ise 3 ay saklanabilmektedir. Anne sütü donduktan sonra direkt ısıtılmamalı, buzdolabı ve oda koşulunda kademeli olarak veya benmari ile çözdürülmelidir. Isıtılan sütün kimyası değişmektedir.

Anne sütü hakkında daha detaylı bilgi için bize ulaşabilirsiniz.

instagram @yasamkocuyuzcom

0554 177 0170

Yüksek Gıda Mühendisi & Yaşam Koçu Öznur TOPCU

• Kaynaklar
• Öznur TOPCU Lisans Bitirme Tezi
• Danone Bebek Mamaları Konferansı
• The composition of milk, Jenness, R. (1974), New York, Academic Press
• The composition of milk fat, Jensen R.G. (1991), New York, J.Dairy Sci.
• Nutrient content of infant formulas, Tsang R.C. (1988), Philadelphia, Hanley and Belfus
• The composition of milks, Macy I.G. (1953), Washington, National Academy of Science and National Research Council.
• Transfer of drugs and other chemicals into human milk, 2001, American Academy of Pediatrics Committee on Drugs (108-3).