Kafkaesk (Kafkaesque) Anlamı Nedir?

Biri Josef K. ya iftira etmiş olmalıydı. Çünkü kötü birşey yapmamasına karşın bir sabah tutuklandı. Kafka'nın en çok bilinen romanlarından biri olan "Dava" bu şekilde başlar. Romanın kahramanı K. apansız tutuklanır ve ne yakalanmasının sebebini, ne de yargı sürecinin nasıl işlediğini bir türlü anlayamadığı şaşırtıcı formalitelerin içinde sıkışıp kalır. Bu tarz senaryo Kafka'nın işlerindeki karakteristiği öylesine yansıtıyordu ki, dilbilimciler bu durum için yeni bir kelime icat ettiler. Kafkaesk (kafkaesque)! Kafkaesk, gereksiz, çetrefilli ve beyhude çabaları tanımlamak amacıyla dilde kabul gördü. Misal bürokrasinin labirentlerinde dolanmaya zorlanmak, uzun bir sırada karmaşık evrakları doldurmak, Kafka'nın öyküleri gerçekten de modern bürokrasinin sıradan ve absürd yanlarını ele alır. Geçtiğimiz yüzyılın başında Prag'ta sigortacı olarak çalışmasının getirdiği tecrübelerinden yararlanır. Ofis çalışanı olan çoğu roman kahramanı nihai amaçlarına ulaşmak için örümcek ağları gibi birbirine dolanmış engellerle boğuşmaya zorlanır. Çoğu zaman çekilen tüm bu çile mantıksızlaşır ve  başarının anlamsızlığında düğümlenir. Örneğin kısa bir öykü olan Poseidon'da Antik Yunan Tanrısı yönetici olarak evrak işlerine boğulmuştur. su altında hüküm sürmek için hiç vakit bulamaz. Önemli nokta Tanrı'nın bile modern işyerlerinin talep ettiği evrak işlerinden kurtulamayacağıdır. Hiçbir işini devretmek istemez. Çünkü kimseyi göreve uygun görmez. Kafka'nın Poseidon'u kendi egosunun tutsağıdır. Bu basit öykü içerisinde "Kafkaesk" kelimesinin tüm manasını barındırıyor. Olay sadece bürokrasinin absürtlüğü değildir. karakterin bu absürtlükler karşısında yürütmeye çalıştığı mantıksal döngü Kafka eserlerinin simgelemini oluşturur. Trajikomik öyküleri modern endüstriyel çağın mitolojik formu gibidir. Merkezi güç sistemi ve bunun içinde kaybolan bireyler arasındaki ilişkiyi çözmeye çalışan bir mantık kurulur.  Örneğin Kafka'nın bilinen diğer öyküsü 'Dönüşüm' de Gregor Samsa bir sabah uyandığında kendisini devasa bir böceğe dönüşmüş olarak bulur. Ancak en büyük endişesi işe zamanında gidebilmektir. Elbette ki bu imkansızdır. Tabii ki Kafka'ya sadece işyeri hükümranlıkları ilham vermemiştir. Kimi kahramanlıklar zorluğu kendi iç dünyalarında taşır. "Açlık Sanatçısı " öyküsünde uzun bir oruca dayanan sirk göstericisi anlatılır. Bu öyküde gösterici Sirk sahibinin gösterisini 40 gün ile sınırlandırmasına üzülür. Bunu sanatının başarısının önünde bir engel olarak görür. Ama gösteri popülerliğini yitirdiğinde kendisini açlıktan öldürecek özgürlüğüne kavuşur. Çarpıcı olan ise kim olduğu bile unutulmuşken gösterisinin bir sahtekarlık olduğunu kabul eder. Oruç tutmasının sebebi güçlü iradesi değil sadece hiçbir zaman sevdiği bir yemek bulamamasıdır. 

Kafka'nın öykülerine eşlik eden anlatılan durumlardaki mantıksızlığın mantığı derine dönük bir mizahıda barındırmaktadır. Aslında yaşadığımız dünya da kafkaesk tanımını anlamlandırmamız zor değildir. Ülkemizde de bu konularda onlarca kitap ve film mevcuttur. Öte yandan Kafka tüm kitaplarında yaşadığımız dünyayı bizim yarattığımızı ve bu absürtlükleri de değiştirecek güce sahip olduğumuzu hatırlatarak ilham veriyor.