Kavram makinesi tasarımı 1

Zihinde inşa edilen ve parçaları sadece kavramlardan oluşan bir makine üretebilir miyiz acaba! Bu fikir ara ara zihnimde dolaşmakta ve sonrasında ise uçup gitmektedir. Şimdiye kadar bu fikri temellendiremeyişimin sebebi onu destekleyecek bir örnek üretemeyişimden kaynaklanmaktadır. Aslında bunun çok zor bir şey olduğunu düşünmüyorum. Bence işin özü bağlam da bitmekte.

Bağlam, bir düşüncenin kendinden önceki ve sonraki düşünceye uygunluğu, o düşüncelere bağlı olarak beliren anlamı, onlar arasında çelişmeye yer vermeyen bağlantı olarak ifade edilmektedir. Yani bir rakamını düşününce onu takip eden iki rakamı da aklımıza gelmektedir. Çünkü bu iki rakamı zihnimizde ifade eden kavramlar birbiri ile bağlantılıdır. Yani biri diğerini tetiklemektedir. Bizim bir zihin makinesi üretirken yapacağımız şey birbirini tetikleyen çok sayıda bağlantı kurmak.

Gideceğimiz yer belli ise ve bildiğimiz bir sokakta yürüyor isek sokak bitiminde karşımıza ne çıkacağını tahmin eder ve onu takip eden güzergâhımızı bu bağlamda seçeriz. Su nasıl yolunda akıyor ise biz de yolumuzda yürürüz. Yolu kendimizin seçtiğini düşünsek te yolun bizi yönlendirdiğiniz bilmeyiz. Yani sevmediğimiz birisinin bulunduğu sokaktan geçmeyiz veya yolumuzu uzatacak güzergâhı tercih etmeyiz. Aslında suyun akışını nasıl ki doğa kuralları belirliyorsa bizim de yolumuzu belirleyen önyargılar vardır. Sonuçta hiçbir şey rastlantısal değildir. Şöyle ki; yabancısı olduğumuz bir çevrede isek yargılarımız daha oluşmadığı için daha başka yerler için oluşturduğumuz yargılarımızı yeni duruma adapte etmeye çalışırız. Bilincimiz otomatik pilot durumundan çıkar ve pür dikkat kesiliriz. Çok yorucu olan bir halin etkisi altında kalırız. Bu durumun daha şiddetlisi yabancı bir ortam ile yabancı bir kültürün olduğu ülkelerde yaşamaktır.

Zincirin halkalarını takip edersek hedefimize ulaşamamak gibi bir durum söz konusu bile olamaz. Kuralları daha önceden belirlenmiş basit kurgular ile oluşturulabilecek karmaşık desenler bizi hedefimize kolaylıkla ulaştıracaktır.

Peki, böyle bir makine bizim ne işimize yarayacak! Bu sorunun cevabını bulabilmek için bilgisayarın belirli kurallar dâhilinde bilgiyi işlemesine ve yeni bilgiler üretmesine bakmalıyız. Sonuçta bilgisayarlar bir ve sıfırlarla işlem yapar. Yani en temelde devrenin açık mı kapalı mı olduğu önemlidir. Ancak bu bir ve sıfırların yan yana dizilmesi sonucu bizler, bilgisayarlarda görüntü ve ses ziyafeti çeker, karmaşık işlerimizi belli bir plan dâhilinde yürütürüz. Bilgisayarda sıfır ve birlerden ibaret olan dizilerden oluşan temsili diziler birbirlerini tetikleyerek dünyanın iş yükünü sırtlar.

Sonuç olarak, nesnelerin ya da olayların ortak özelliklerini soyutlayarak bir duygunun ya da düşüncenin zihindeki soyut temsilini oluşturan beynimizi belirli kurallar çerçevesinde ve bir dizi şeklinde bilgiyi ele alacak şekilde işletirsek kavram makinemizi kolaylıkla inşa edebiliriz.

Erdal AKKOYUN

28.12.2016