Satranç oynamak günah mı?

Bugünlerde sosyal medyada bazı arkadaşlarımın, satranç oynamanın günah olduğu ile ilgili fetva veren şahıslara tepki gösterdikleri paylaşımları gördüm. Önce çok fazla dikkatimi çekmedi. Sonra baktım ki paylaşımlar çoğalıyor ve bazı videolar yayınlanıyor, video paylaşım kanallarına girerek bu konuyla ilgili farklı kişilerden birçok açıklama izledim. Satrancın günah olduğu ile ilgili gördüklerim ve duyduklarım karşısında şaşırdım kaldım ve çok üzüldüm. Beni asıl üzen konu satrancın günah olduğu yönündeki açıklamalar değil, satrancın günah olduğu hakkında fetva veren kişilerin bilmedikleri bir konuyu Allah’ın onlara bahşettiği ''akıl'' nimetinin süzgecinden geçirmeden, ayrıca dini hiç bir geçerli dayanakları olmadan açıklama yapmaları. Bundan daha kötüsü ise bu insanların açıklamalarını bir fetva olarak kabul eden, dediyse doğrudur diyerek kendi ''akıl'' süzgecinden geçirmeden biat edecek insanların olmasıdır.

Satranç oynamak günahtır diyen şahısların, satranç sporunun oyun yapısını ve bireye olan katkısını bilip bilmediklerini çok merak ediyorum fakat günahtır dediklerine göre bilmedikleri aşikar. Bilmedikleri bir konu hakkında fetva vermeleri ayrı bir garabet. Zahmet edip biraz araştırma yapsalardı satranç sporuyla ilgili birçok bilimsel veriye ulaşabilirlerdi.

Satranç sporuyla ilgili bazı temel bilimsel verileri aktarmak istiyorum;

*Özellikle çocukluk çağındakilerin kötü alışkanlıklar edinmesine engel olur.

*Olaylar karşısında hızlı ve doğru düşünebilmeyi sağlar, yaşanan durum karşısında doğru yorumlar yapabilmeyi geliştirir.

*Olgun bir kimlik ve kişilik kazandırır ve kişinin bu yönünü daha da geliştirmesini sağlar.

*Alt Beyin ve Üst Beyin arasındaki ilgileşimi arttırır.

*Nöron ileti hızını belirgin derecede artırır.

*Reflekslerin gelişmesini sağlar.

*Zamanı kullanmayı öğretir.

*Kütlesel hareketin avantajlarını öğretir, tek başına bir birey yerine bir topluluğun daha önemli olduğu kavramını aşılar, toplum için yaşamayı ve bunun önemini algılar.

*Kazanmak için tek bir yolun olmadığını öğretir, kazanca giden yolları bulmayı öğretir.

*Görsel zekayı geliştirir, görsel hafızayı kamçılar.

*Özgüveni artırır.

*Bireyin kendisini daha iyi tanımasına olanak sağlar, bu sayede bireyin daha başarılı olabileceği yetenekleri gün ışığına çıkarmasını, özgüveni sayesinde kendi hakkında doğru kararlar vermesini sağlar.

*Tüm dikkatini bir yerde toplamayı öğretir, kişi uzun süre satranç oynamışsa eğer dikkati toplama bir alışkanlık haline gelmiştir.

*Satranç oyuncusunun derslere karşı ilgisi artar, ders konularını daha iyi anlar ve kavrar. Bilimsel düşünme yeteneğinin temelleri satranç oyununda vardır. Hipotez kurmayı satranç oyunundaki kurguları ile geliştirir, araştırma yapmayı aşılar ve yaptığı araştırmaların sonuçlarını değerlendirmeyi öğretir.

*Öğrenme yeteneğini artırır, öğrenilmek istenilen konuyu araştırmayı öğretir, konuları ezberlemek yerine temel mantığı bulmayı öğretir.

*Kişileri düşünen, araştıran, yargılayan varlıklar haline getirir ve yaratıcılıklarında özgür bırakan bir ortam hazırlar.

*Plan yapma, muhakeme gücünü artırır aynı zamanda bunların ne kadar önemli olduğunun kavranmasını sağlar.

*Sabırlı olmayı öğretir.

*Sistemli ve disiplinli çalışmayı öğretir, Bu sayede başarı keyfini yaşatır, olumsuzluklar karşısında daha dirençli bir kişilik sağlar. Başarısızlıkları başarıya dönüştürmenin formüllerini bulmayı öğretir.

*Başarısızlıklar karşısında yılmamayı, başarı için daha da çok çalışmanın gerekli olduğunu öğretir.

*Hayal gücünü artırır, hep yeni hedefler aramayı aşılar, bu yeni hedefleri başarıya dönüştürmek için çabayı ve motivasyonu artırır.

*Toplum içinde yaşamak için gerekli ve uyulması gereken temel kuralları hızlı kavramayı ve bu kurallarla birlikte yaşamayı benimsetir, oyun içinde kurallara uymayı, dostça oynamayı, kaybetmeyi kabullenmeyi, kazananı kutlamayı öğretir.

*Ödül ve ceza kavramını pekiştirir. Oyun sırasında yapılan doğru hamlelerin ona büyük ödüller getireceğini bilir, yapılan kötü hamlenin ise ona pahalıya mal olacağını bilir, toplumda da davranışların benzer şekilde ödül ve cezalarla karşılandığını bilir ve buna çok kolay adapte olur.

*Oynamak üzerine kurulmuş bir öğrenme ortamı öğrencilerin öğrenmek üzerine olan tutumları üzerinde pozitif etkileri olur.

*İyi satranç oynamakla, üç boyutlu, sayısal, ve idari yetenekler arasında belirgin bir ilgileşim vardır. Bu ilgileşimi sağlamak sadece bir iki yeteneğin sonucu değildir, bu çoğunlukla tahta başında elde edilen birçok yetenekle olur. Satranç bireyin, bütün yeteneklerini kullandığı bir spordur.

*Satranç bireyin sayısal ve sözel yetenekleri belirgin düzeyde artırır.

*İlkokul öğrencilerinin yüksek dereceli oyuncuların arasında yer alması halinde, bu çocuklarında yetişkinler kadar karmaşık problemlerin üstesinden gelebileceği sonucuna kolaylıkla varılır.

*Okuma yeteneğini arttırır, geometrik düşünce yapısını geliştirir. Matematik ve hesap yeteneğini artırır.

Ben 14 yaşımdan beri lisanslı satranç sporcusuyum ve aynı zamanda satranç antrenörüyüm. Bugüne kadar sayısız turnuvalara katıldım, sayısız satranç sporcusuyla tanıştım ve şimdilerde de birçok çocuğumuza satranç sporunu sevdirmek için çaba sarf ediyorum. Yukarıdaki verilere kendi gözlemlerimi de göz önünde bulundurarak sonuna kadar katılıyorum. Bugüne kadar satranç sporuyla yakinen ilgilenen özellikle küçük yaşlardaki çocukların konuşma ve davranışlarındaki olgunluk, karşısındaki sporcuya ya da farklı kişilere olan saygısı ve yaklaşımı hayret vericidir. Ayrıca kötü alışkanlıklar edinmediklerini, aile ve sosyal düzen içerisinde uyumlu ve kurallara riayet eden bireyler olarak geliştiklerini gördüm. Akademik olarak bakıldığında da birçoğunun başarılı olduğu bir gerçek.

Diğer ülkelerde satranca bakarsak;

1979-1983 yılları arasında ABD’nin Pensilvanya eyaletinde gerçekleştirilen çalışmalarda, satranç eğitimi alan deney grubu, diğer kontrol gruplarının tümünü düşünsel gelişim programlarında geride bırakmıştır. Pensilvanya eyaletinde pilot okullarda satranç dersi uygulaması başlatılmıştır.

Satrancın; yukarıdaki veriler ışığında çocukların zekâsını, hayal gücünü, şekil ve uzay bilgisini, analiz ve sentez yapma özelliklerini, planlama yeteneklerini, kavrama güçlerini, sözlü muhakemelerini, hafızalarını, problem çözme kapasitelerini, hızlı ve mantıklı düşünebilme karar alabilme süreçlerini olumlu etkilediği bilimsel deneylerle ispatlanması sonucu başta Rusya, ABD, Venezüella, Ermenistan, İzlanda, Kanada ve ispanya gibi ülkeler olmak üzere 30 ülkenin okullarında ders olarak okutulması sağlanmıştır. Diğer ülkelerde de satranç, devletin ilgili birimleri tarafından gelişmesi için desteklenmektedir. Satranç yaklaşık 50 yıldır Rus okullarında ders olarak okutulmaktadır. Ayrıca Rusya’da sadece satranç eğitimi veren okullar bulunmaktadır.

ABD’nin satranç eğitimine verdiği önem, özellikle son yirmi yılda dikkati çekmektedir. Birçok eyaletinde satranç okul müfredatının bir parçasıdır ve çok sayıda satranç merkezleri bulunmaktadır. Özellikle Üniversite satrancında kayda değer gelişmeler yaşanmıştır.birçok üniversitede öğrenciler satranç öğrenmektedir.   

Dünyaca ünlü bazı yazar, siyasetçi ve satranç sporcularının satranç ile ilgili bazı sözlerini aktarmak istiyorum;

''Satranç hayattır.'' B.Ficher

''Satranç bilgeliğin ölçüsüdür.'' Goethe

''Ben satranç bilmeyen herkese acıyorum. Yeni öğrenmekte olanlara bile sevinç sağlar,iyi bilenlere ise olağanüstü mutluluk verir.'' L.Tolstoy

''Satranç, bir sivrisineğin banyo yaptığı, kocaman bir filin ise boğulduğu denize benzer.'' Hint Atasözü

''Satranç bir tür yaşam, yaşam bir tür satrançtır.'' B.Franklin

''Satranç bir analiz sanatıdır.'' M.Botvinik

''Satranç her şeydir; sanat, bilim ve spor.'' A.Karpov

''Satranç aklın jimnastiğidir.'' S.Decker

Ayrıca benim için satranç; 64 küçük kareye sığmış, sonsuz büyüklükteki bir eğitim ve rehabilitasyon merkezidir.

İnsanoğlunu diğer canlılardan ayıran en büyük özellik şüphesiz ki idrak ve düşünebilme yeteneğidir. Aksi takdirde hayvanlardan bir farkımız kalmazdı, hatta onlar gibi hayatta bile kalamazdık. Yaradanın bize bahşettiği en büyük nimettir ''akıl''.

İşte bu ''aklın'' sağlığını korumamıza yardımcı ve gelişimine çok büyük katkıları olan, hayal gücünü geliştiren, düşünebilme, anlama, idrak etme, doğruyu yanlıştan ayırma, problem çözme yeteneğimizin inşasında, insan olmanın gerekliliklerine katkı sağlayan bir spor. Bir zihin sporu...

Yazımın başında sorduğum sorunun cevabını kendinize siz verin.

Satranç oynamak günah mı?

Saygı ve sevgi ile... 3 Ocak 2017 Denizli / Özkan SARI