Selamlar, iyi dilekler

Selamlar, iyi dilekler

Birisiyle karşılaşıldığı, birinin yanına varıldığı veya yanından uzaklaşıldığı zaman o kişiye söylenen iyi dilek sözlerine, işaret ve hareketlerle yapılan nezaket gösterilerine selam denir.

Selam, söz ve yazıdan başka, baş eğerek, eli yukarıya kaldırarak veya başa götürerek, vücudun belden yukarısını hafifçe öne doğru eğerek, şapka çıkararak, eli göğse doğru götürerek de verilebilir. İnanışlarımıza göre selam vermek bir borç, verilen selamı almak ise bir görevdir Birisinin verdiği selama karşılık vermeye “Selam almak” denir.

Bazen bir çivi gibi ”Selam çakılır”. Bazen de ”Selam” denilip el pençe durulur. Sevdiklere selam söylenir. Selamın bir de alacak verecekle ilgisi vardır. Bazen “Selam verip de borçlu çıkılabilir” Geçmişte “Selam verdim rüşvet diye almadılar” diyen şairimiz de çıkmıştır (Fuzuli). ”Selam durmak” minnet etmeyi, ”Selamı sabahı kesmek” darılmayı ve yüz vermemeyi, ”Tanrının bir selamını esirgemek” gururlanmayı ”Selamsız sabahsız kalmak” da kendini yalnız hissetmeyi, kimsesizliği ifa da b de eder. Günümüze ”Günaydın” diyerek başlarız. Öğleden sonraları azen ”Tünaydın” dediğimiz olur. Oysa bir gün boyunca günaydın demenin de bir sakıncası yoktur. Bu, gün boyunca ışıklı ol, yolun aydınlık olsun anlamında bir iyi dilek sözüdür.

Bazıları güne yeni başlarken ”Sabah şeriflerin hayırlı olsun” ya da ”Sabahın hayırlı olsun” derler. ”İyi sabahlar” diyenler de vardır. Sabah sabah ya da çoğu zaman bir “Günaydın” demek yeter de artar bile. Oturan veya bir yerde çalışmadan duran birisine yaklaşıldığı Zaman ”Selamünaleyküm” denir, oturan da “Ve aleyküm selam” der. Bu, ”Selam sizin üstünüze olsun” demektir.

Duran ve hareketsiz olan birinin yanından geçip giderken de “Merhaba” denir. Yeni yetmeler buna bazen ”Merhabayn” deyiveriyorlar ne demekse. Buralarda birisi yemek yerken üstüne varılırsa ”Guvat (kuvvet) ola derler. Yemek yiyenler de “Allah razı ola” derler.

İş yapanın veya çalışanın yanından geçen de “Kolay gelsin” der. Bu iyi dilek sözü de “Allah razı olsun” diye yanıtlanır. Uzun süre gurbette kalan birisi baba ocağına döndüğünde konu komşu hısım akrabası onun ailesini ziyaret ederek “Gözünüz ayaydın (aydın)” derler. Ev sahibi de bu iyi dileğe karşılık ”Ayaydın içinde kal” diyerek karşılık verir.

Görüşmenin sonunda giden “Allahaısmarladık” der, kalan da “Güle güle” der. Biraz yaşlı olanlar, daha çok köyde doğup büyüyenler bu dileklerini ”Kal salıcakla (sağlıkla), ”Var salıcakla” diyerek dile getirirler.

Gelene “Hoş geldin sefalar getirdin” denir.Gelen de “Hoş bulduk, sefa bulduk” der. ”Selam et” denildiğinde de “Edelim aleyküm selam” denir ya da başüstüne. Küçük çocuk birisine benzetilir. ”Kaşla göz, gerisi söz. Boy pos endam, saç rengi bile aynı ona benziyor.”denir de bu sözlere ”Yaşı benzemesin” dileği eklenir. Benzetilen çok yaşamış bile olsa bu dilek mutlaka söylenir. Bu, benzeyenin daha çok yaşaması isteğini ifade eder. Yeni evlenen çiftlere de ”Başınıza gün doğsun” dileğinde bulunulur. Gerçi her evlenenin başına gün doğsa hiç gece olmazdı ya.

Gelelim eski mektuplardaki selamlara ve iyi dileklere.

Eski mektuplar, sayın, saygıdeğer, muhterem, sevgili, biricik, aziz, canım, dost gibi sözcüklerle başlardı. Anaya yazılan mektup ise ”Ey benim candan ve ciğerden daha kıymetli anacığım” diye başlardı. Mektubun sonunda sıra selam faslına gelince de duygular en ince cümlelerle anlatılmaya çalışılırdı. ”Üzerimize farz olan selamı iletir büyüklerin pamuk ellerinden, küçüklerin kara gözlerinden incitmeden öperim” diye yazılırdı da ortancalara pek bir şey söylenmezdi. ”Hepinize baki selam”diye yazıldıktan sonra ”Kestane kebap, acele cevap” diye eklenirdi. Kitaplar arasında küf kokarak sararan o eski mektupları hangimiz özlemedik ki. İyi dilek ve selam sözleri çağa, köye, kente göre değişse de niyetler her çağda, her yerde hep aynı kalıyor.

Şimdi moda; telefonla alo, mesajla mersi, faksla gudbay...

Bay bay..!