Sokrates

Sokrates milattan önce 400'lü yıllarda Atina'da yaşamış bir filozoftur. Kişisel özellikleri ve düşüncelerinin insanlık tarihi üzerinde büyük etkileri olmuştur. Sokrates'in, "doğru bilgi hiç bir şey bilmediğinizi kabul ettiğinizde var olur" ve "hiçbir şey bilmediğimi bildiğim için zeki olduğunu biliyorum" sözleri çok meşhurdur. O, her zaman gerçeğe ulaşma çabası içerisindeydi. Bunun için kullandığı metodlar ise sürekli zor sorular sormak ve tanımlamalar yapmaktı. Düşünceleri ve eylemleri arasında her zaman bir uyum bulunuyordu. Giderek toplum içerisinde saygınlığı ve takipçileri çoğalıyordu. "Atina'lı ya da Yunan olmadığı, bir dünya vatandaşı olduğunu" söylemesi ise bir hayli ilginçtir. Kendisini ve barbar olarak nitelendirilen Yunanca konuşamayan diğer toplulukları aynı düzeyde görmesi zamanın şartlarına göre, dünyaya bakışının ne kadar farklı olduğunu göstermektedir. Yapmış olduğu eleştiriler doğrudan toplum ve toplumun inanç sistemine yönelikti. Sürekli sorgulamalar yapması, kültürel açıdan değişikliklere yol açmaya başladı. Şehir yönetimi ise, gençliğe kötü düşünceler aşıladığı gerekçesiyle kendisini suçladı. Düşüncelerinden vazgeçmesi ya da gönüllü sürgüne gitmesi halinde ceza almayabilirdi ancak bunları kendisi kabul etmedi. "İncelenmemiş bir hayatın yaşamaya değmeyeceğini" söyleyerek mahkemeye çıkmış ve kendisini savunmuştur. Ancak ölüm cezasına çarptırılmıştır. Hücresinde bulunduğu sırada baldıran zehiri içerek hayatına son vermiştir. Onun amacı bir şeyler öğretmek değildi, "erdem nedir, "adalet nedir" gibi sorgulamalar yaptırmaktı. Zaten eğitimin "boş bir kabı doldurmak olmadığını, bir fitili ateşlemek olduğunu" söylemiştir. Hiçbir şey bilmemek önemliydi. Zaten kendisi hiçbir zaman düşüncelerini yazarak kayıt altına almamıştır. Onun düşüncelerini öğrencileri olan Platon, Aristo ve Ksenophon'dan öğrenmekteyiz. Öğrencileri onun düşüncelerini geliştirip sistematik hale getirmeye çalıştılar. Bu düşünceler binlerce yıl sonra Rönesans'ın ortaya çıkışına zemin  hazırladı. Bugünkü bilimsel metod olan deney ve gözlem, aslında bir anlamda sorgulama yapmaktır ve şahsi düşüncelere göre karar vermemektir. Tersinden düşündüğümüzde, bu şekilde sorular sorulmasaydı, gerçek bilgiye ulaşılmaya çalışılmasaydı, insanlık şu anda hangi seviyede olabilirdi, bilim ve teknoloji bu kadar gelişebilir miydi? Her yeni sorgulama sonucunda ortaya çıkan bilgiler, yeni sorgulamalar yapılmasının önünü açmış ve bilgi giderek artarak çeşitlenmiştir. Bugün insanlık Mars'a nasıl yerleşilebileceğinin cevabını aramakta, yaklaşık bir asır önce atmosferin dışına nasıl çıkılabileceğinin araştırmalarını yapmaktaydı. İşte Sokrates'in de düşüncesi belki de buydu, her zaman yeni ortaya çıkan olgular için bir daha sorgulama yapmak(fitili ateşlemek) ve böylece gelişim ve ilerlemenin önünü açmak.

Belki de bizler de günlük hayat akışımızın içerisinde sürekli bildiğimizi öne sürmekten vazgeçmeliyiz. Bilmiyor olabileceğimizi düşünüp sorgulamalar yapmalıyız. Bu tür bir tavır pek çok bireysel ve toplumsal sorunun çözümünü kolaylaştıracaktır.