Aşılama ne zaman uygulanır?

Yaygın olarak bilinen ismi ile aşılama yani intrauterin inseminasyon tedavisi kendiliğinden çocuk sahibi olmakta zorlanan anne ve baba adaylarına uygulanan en yaygın yardımcı üreme yöntemleri arasındadır. Aşılama tedavisi sperm sayısı ve hareketliliği yetersiz olan erkek adaylara, nedeni açıklanamayan kısırlıklarda, ya da cinsel ilişkide bulunmaya engel teşkil edebilecek durumların mevcudiyetinde uygulanan bir yöntemdir. Tüp bebek tedavisi öncesinde daha ekonomik ve daha kolay olduğu için ilk tercihtir. Aşılama tedavisine başlamadan önce erkek adaydan sperm örneği alınır. Alınan bu örnek: sayı, hareketlilik, morfoloji ve antisperm açısından değerlendirilir, araştırılır.
Kadın adayın ise aşılamadan tüplerinin açık olup olmadığı araştırılır. gereklidir. Aşılama yöntemi kadının adet haftasının 2-3. günü doktor tarafından vajinal ultrasonografi ile araştırılması ile başlanır.

Nedeni açıklanamayan ve çoğunlukla erkek kaynaklı kısırlıklarda tüp bebekten önce tercih edilen bir tedavi yöntemi aşılamada, kadının yumurtalığı uyarılır. Ardından ise yumurta çatlatılır. Erkek adaydan alınan sperm örneği yıkanır ve aralarında en iyileri ve en kalitelileri tercih edilerek rahme transfer edilir. Aşılamadaki esas amaç erkek adayın spermlerinin daha kolay döllenmesini sağlamaktır. Spermlerin gideceği yol kısaltılır. Fallop tüplerine daha çok yumurtayla spermi birleştirilmek amaçlanır. Bu sayede döllenme şansı arttırılır. Kısırlık sorunu aşılama tedavisi ile düzeltilemez ancak gebelik şansı arttırılır.
Aşılama yöntemi ne zaman uygulanır?

Aşılama tedavisi kısırlık süresi 7 yıldan fazla olan çiftlere önerilen bir yöntem değildir.

Aşılama yönteminden yararlanabilmek için en az 1 tüpün açık olması gerekir. Şayet aşılamadan çnce tüpler kontrol edilmesiyse laparoskopiyle ya da rahim röntgeniyle bu durum araştırılmalıdır.
Aşılama yönteminde hastanın yaşının önemi nedir?

Çocuk sahibi olmayı erteleyen insanların büyük bir kısmı ‘’nasılsa yardımcı üreme yöntemleri ile bebek sahibi olabiliriz.’’ Şeklinde düşünmektedir. Ancak işin aslı maalesef böyle değildir. Tüp bebek yönteminde olduğu gibi aşılama yönteminde de yaşın önemi oldukça fazladır. Aşılama yöntemi 40 yaş ve üzeri hastalar için yaygın olarak uygulanan ve tercih edilen bir yöntem değildir. Kadının yumurtalıkları ilaçla uyarılması aşılama tedavisinde de oldukça önemlidir. Şayet uyarılmadan aşılama yapılırsa, gebelik şansı oldukça düşük olacaktır. Uyarılmadan yapılan aşılama tedavilerinde başarı şansı %5 dolaylarında olmaktadır. Kısırlık erkek kaynaklı dahi olsa yumurtalıkların uyarılması gerekir.
Aşılama tedavisinde kadının yapması gerekenler nelerdir?

Aşılama tedavisi başlamadan önce kadının yumurtalıklarının uyarılması gerekir. Bu uyarım hap ya da iğne şeklinde yapılabilir. İğne aracılığı ile yumurtalıkların uyarılmasında hapa göre daha fazla yumurta oluşturmak mümkündür. Gene aynı şekilde hap ile yapılan tedaviden daha fazla gebelik şansı elde edilebilir. Ancak iğne tedavisinin daha maliyetli olduğu çiftler tarafından bilinmelidir.

Uyarılmış olan yumurtanın kontrolü US kontrolü aracılığı ile gerçekleşir. Şayet yumurtalar büyümüş ve istenilen olgunluğa erişmişse çatlatma iğnesi yapılır. Bu iğneden yaklaşık olarak 36 saat sonra spermlerin yıkanma işlemi yapılır. Böylece spermler hareketlendirilmiş olur. Bu aşamadan sonra da spermler yoğunlaştırılır ve anne adayının rahmine transfer edilir Aşılamanın tedavisinin bu evresinde anne ve baba adaylarının bilmesi gereken bir durum mevcuttur. Şayet yumurta sayısı dördün üzerinde ise çoğul gebelik riski artar.

Aşılama yöntemi ile gebelik şansı %20’lerdedir. Bu oran çiftlere az gelebilir ancak tüp bebek tedavisinden önce çift aşılama tedavisi için uygun ise, ilk olarak aşılama denenmelidir. Aşılama tedavisinin 3 kere denenmesi yeterli olacaktır. 3 deneme ardından da gebelik elde edilemeyen çiftler için tüp bebek tedavisine geçilir. 3 deneme sonrası aşılama tedavisi için gebelik şansı gittikçe düşer.

Aşılama tedavisinde istenmeyen durum ise çoğul gebelik riskidir. Şayet çok fazla yumurta uyarılmış ise ve çoğul gebelik riski fazla ise gerekli durumlarda tedavi iptal edilebilir. Tedavinin iptali ardından tüp bebek yöntemine geçilir.

Aşılama tedavisinde istenmeyen bir başka durum da iltihap riskidir. Şayet anne adayının aşılama öncesinde akıntısı varsa, vajina içinde bulunan mikrobik faktörler rahme girebilir. Bu sebeple de yumurtalık ve tüpler enfekte olabilir.
Aşılama tedavisi ardından kasık ağrıları ve kramplar normal belirtilerdir.
Aşılama yöntemine karar verme aşaması

Kısırlık nedeniyle bir uzmana başvuran çifte, ilk olarak çeşitli testler ve tetkitler yapılır. Erkek aday için semen analizi yapılmaktadır. Kadın aday içinse tüplerin araştırılması için rahim filmi ve hormon testleri yapılır. Hormon testleri ile yumurtalık rezervleri araştırılır. Bunun dışında kadın adaya tanısal amaçlı histeroskopi ya da laporoskopi yapılabilir.

Ejakülasyon ile ilgili sorunlar yaşayan erkekler için de aşılama yöntemi ile bebek sahibi olmak mümkündür.

Ejakülasyon sorunlarına şeker hastalığı, ms, idrar torbasına sperm boşalması hastalığı, travmalar, mesaneye yapılmış cerrahi girişimler, kullanılan ilaçlar (antidepresan gibi) sebep olabilmektedir.
Aşılama tedavisinden sonra ne zaman sonuç alınır?

Aşılama yapıldıktan sonra 2 hafta içersinde anne adayının gebe kalıp kalmadığı öğrenilebilmektedir.

Bu iki hafta içerisinde doktor, anne adayına progesteron kullanmasını önerebilmektedir.

Şayet anne adayının gebeliğinin olumlu çıkması durumunda, 3 hafta sonra fetusu ve kalp atımını kontrol etmek için ultrason uygulanır.

En nihayetinde, aşılamanın başarı oranları yani gebelik oluşma ihtimali, yumurtlama sorunu olan kadınlar için %20 oranlarındadır. Sebebi açıklanamayan kısırlık sorunları için ise başarı oranları gene %20 olmaktadır. Aşılama tedavisinden önce çiftin başarı oranlarını bilmesi beklentilerini gerçekçi tutmaları için oldukça faydalı olacaktır.


Op. Dr. Serdar Koç

www.serdarkoc.net