Biyomedikal bitkiler-XVI; kına (Lawsonia inermis)

BİR ÖLÇÜ BOYA+ BİR ÖLÇÜ ŞİFA+ BİR ÖLÇÜ GELENEK+ BİR ÖLÇÜ GÜZELLİK= KINA

Kına, bütün zamanların şifa ve güzellik amacıyla en çok kullanılan bitkisidir.

Kına; hoş kokulu, kırmızımsı kahverengi veya beyaz çiçekleri olan daha çok Ortadoğu’ya özgü bir çalı türüdür.

Doğallığı, renklendirme etkisi, soğutma etkisi ve hoş kokusu ile birçok kültürde bilinir. Kına bitkisinin botanik adı Lawsonia inermistir ve bu Loosestrife ailesine aittir.

Kuzey Afrika, Hindistan ve Sri Lanka’da da yaygın bir biçimde yetiştirilir.

Bitki, sıcak ve kuru iklimlerde büyür.

Dikenli ve beyaz çiçekli kına bitkisinin; yaklaşık 2-3 santim uzunluğunda, sivri uçlu ve kahve/yeşil renkli yaprakları vardır. Çeşitli boyar maddeler ve tanen içeren yapraklar toz haline getirildikten sonra saç, tırnak ve parmakların boyanmasında kullanılır.

Antik çağlardan bu yana, zengin renkleri ile farklı kültürel ve etnik kökenden kadınların ellerini, ayaklarını süslemekte, saçlarındaki akları gizlemekte kullanılmıştır.

Boya, aşamalı olarak yavaşça kaybolmadan bir kaç hafta kalır.

Bu doğal kozmetik bitkinin kullanımı, Hindistan'da çok sevilen bir gelenektir.

Kına bitkisinden elde edilen tozu; yapraklardan yapılmış, tamamen doğal, organik bir maddedir  ve sadece kadınların kullandığı bir boyar madde olmayıp, erkekler tarafından da kullanılmıştır.

Boyadığı dokuya kızıl renk veren kına tozu ticarette başlıca esmer ve yeşil kına olmak üzere iki tipte bulunur. Yeşil kına saf kına değildir.

Kına, onlara kırmızımsı-turuncu rengi vermesi için, saç üzerinde yaygın olarak kullanılır.

Kınanın farklı tonları; çay, kahve, karanfil, limon, şeker ve yağ gibi çeşitli katkıların ilavesi ile elde edilebilir.

KINANIN GELENEKSEL YANI

Ülkemiz örf ve adetlerinde gelin ve damatlara, askere gönderilen erkeklere kına yakılır.

Erkeklerin sakallarına kına yakılmasının eski bir adet, olduğu rivayet edilmektedir.

Ayrıca kadınların erkeklerden ayrılacak şekilde tırnaklarına kına yakmalarını çok eski ve yaygın bir gelenektir.

Kına bugün bile kullanılan, hem uğur, hem de koruyucu nitelikleri olduğuna inanılan bir bitkidir.

Düğünden bir gece evvel, kına geceleri düzenlenmesi, Türkiye’de olduğu kadar birçok değişik Ortadoğu ve Asya ülkelerinde de yapılmaktadır.

Kimi yerlerde bu kına gecelerine yalnızca kadınlar katılır ve gelinin ellerine sürülen kına bir bezle bağlanarak ertesi gün açılır.

Bu uzun bir müddet elden çıkmaz. Bunda amaç, düğüne gelebilecek nazarın ve şeytani güçlerin saldırılarını etkisiz hale getirmektir.

Bu gelenek Anadolu’ muzda yıllardır özelliklerinden hiç bir şey kaybetmeden uygulanmaktadır.  

KINANIN SAĞLIĞA ETKİLERİ

Kına bitkisinin iyileştirici özelliklere sahip olduğu, antik zamanlardan beri bilinmektedir.

Çok eski zamanlarda, ateş düşürücü, baş ağrısını giderici, mide ağrılarını tedavi edici, yanıkları iyileştirici olarak kullanılmıştır.

Aynı zamanda, bir güneş kremi olarak ve güneş yanığını önlemek için de kullanılmıştır.

Yaprak ve kına kabuğu yaygın olarak, mantar, bakteriyel hastalıkların ve alerjilerin tedavisinde birçok ülkede geleneksel bir ilaç olarak kullanılmaktadır.

Kına tozunun Kuzey Afrika’da iyileştirici ve sihirli bir etkisi olduğuna inanılmış, bu nedenle bazı kabileler törenlerinde bu tozu kullanmışlardır.

Kınanın, büzüştürücü etkisinden dolayı kanamaları durdurmakta da kullanıldığı bilinmektedir.

Kına bitkisinin lepra ve diğer cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılması eski bir gelenek olup, sarılıkta da kullanıldığına dair kesin olmayan bilgiler vardır.

KINA YAĞININ AROMATERAPİ AMAÇLI KULLANIMI

Kına yağı, sakinleştirici özelliklerinden dolayı, aromaterapide çok faydalı olmaktadır.

Bu yağla masaj, zihin, ruh ve bedeni yatıştırıcı etki sağlar.

Bu doğal yağ, anti kepek ürünlerinde kullanılan ve aynı zamanda saç besleyen ve onlara parlaklık vermek amaçlı kullanılır.

KINA BİTKİSİNİN İLAÇ AMAÇLI KULLANIMI

Zihinsel barış, sakinlik, rahatlama sağlayan ve neşeyi teşvik edici özelliğe sahip bir bitki olarak bilinir.

Zihinsel yorgunluk ve karışıklığı azaltır.

Paha biçilmez bir, saç sorunları tedavisi bitkisidir.

KINA BİTKİSİNİN KOZMETİK AMAÇLI KULLANILMASI

Erken ağaran saçlarda, renk kontrolü sağlamak amacıyla daima kullanılmıştır.

Saç kaybını önlemek ve saç büyümesini teşvik etmek de bilinen özellikleri arasındadır.

Kına yoğun şampuan ve saç bakım ürünleri imalatında olmazsa olmaz bir hammaddedir.

Ayrıca son dönemlerde, saç tonikleri, losyonlar, sabunlar, şampuanlar, klimalar, oda kokulandırma ve mumlar için de kullanılır olmuştur.

KINA BİTKİSİNİN DÖVME YAPMAK AMAÇLI KULLANIMI

Bazı dövmeler deriye kına uygulanarak yapılır.

Kurutulmuş, öğütülmüş, elenmiş kına yaprakları, karmaşık desenlerle vücudu süslemek amaçlıda kullanılmaktadır.

GLİTTER KINA:

Glitter kına, son yıllarda moda olmuş, bir çeşit modernize kına desenleri oluşturmaya verilen isimdir.

Bu sadece dekoratif amaçlı kullanılan, eşsiz desenler oluşturulan, cilde zarar vermeyip belli bir süre sonra kaybolan bir dövmedir denilebilir.

Şık, yenilikçi ve ışıltı kına tasarımları için, artan talebi karşılanması amacıyla kına, Hindistan’dan dünyanın dört bir yanına ihraç edilmektedir.

Bitkinin cilt üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi yoktur.

DİĞER KULLANIMLAR:

Yakıt ve ahşap ürünleri:

Kına bitkisi, yakıt olarak ve birçok ülkede çeşitli marangozluk ürünlerinin yapımında kullanılır.  

………………………………

Kına tüm zamanların, en farklı, en doğal, en yaygın kullanılan, mistik anlamalar da taşıdığına inanılan bitkisi olup bu özellikleri ile emsalsizdir.

Saygılarımla..

Prof. Dr. Nazan Apaydın Demir

19.08.14

Muğla

(Bu yazı sadece bilgilendirme amaçlı olup, tıbbi tavsiye niteliği taşımaz).