Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

14 Mart '09

 
Kategori
Tarih
 

Çanakkale Savaşlarını kim kazandı?/ 1-GİZLİ ANLAŞMALAR

Çanakkale Savaşlarını kim kazandı?/ 1-GİZLİ ANLAŞMALAR
 

I.Dünya Savaşı'nda Bloklar(alıntı)


B A T I = OYUN İÇİNDE OYUN

Ayten DİRİER

GİZLİ ANLAŞMALAR

I.Dünya Savaşı Üçlü İtilaf ve Üçlü İttifak Bloklarının lideri sayılan İngiltere ile Almanya arasındaki ekonomik ve siyasal yarış nedeniyle çıktı. Üzerinde Güneş batmayan ve kuvvetleri dağınık bulunan İngiltere; toplu, disiplinli ve dinç kuvvetlere sahip Almanya’yı dize getirmek için, bağlaşıkları ve ilgi alanına giren devletlerin savaşa girmesini sağlamak amacıyla -savaştan sonra uygulanmak üzere- bağış (ya da rüşvet) diye bir sürü Gizli Anlaşma yaptı.(Bunları ihtilâlden sonra yeni Rus Yönetimi, Dünyaya açıkladı.)

Daha önce 8-9 Haziran 1908’de Reval Görüşmesiyle, Osmanlı İmp’luğunun geleceğini -aleni bir şekilde- Rusya’ya bırakan İngiltere, 120 yıllık geleneksel siyasetini t e r k etmiş oluyordu. Osmanlı İmp’luğunda II.Meşrutiyet’in ilanında etken olan bu olaydan bir yıl sonra II.Abdülhamit tahttan indirilerek, denge siyasetinden vazgeçildi.

Rusya 1909’da İtalya, 1912’de Balkan Devletleriyle “Osmanlı topraklarının paylaşımı” konusunda anlaştı. B a ğ d a t Demiryolu projesinin, kendi nüfuzunda gördüğü Doğu Anadolu’ya kaymasını önleyerek, ileride yapılacak savaşta Türk Ordusunun elini bağlamış oldu.

Osmanlı İmp’luğu I.Dünya Savaşı başladığında, uzlaşma önerileri İngiltere ve Fransa tarafından reddedildiğinde, Mayıs 1914’te Kırım’daki Çara, 3 Ağustos gecesi Rus Ataşesine -bir gün önce Almanya ile anlaşma yapıldığı halde- Batı Trakya’daki Türk çıkarlarını da kapsamak üzere bir ittifak önerdiyse de bir sonuç alamadı. Çünkü Rusya, I. Petro’nun vasiyetini gerçekleştirmek üzereydi.

Rusya’nın Boğazlar ve Doğu Anadolu yoluyla Akdeniz ve Orta Doğu’ya inmesi, İngiltere ve Fransa tarafından XX.yy. başlarına kadar önlendi. Çünkü sömürge yolları ve Akdeniz’in güvenliği, -Napolyon’un deyimiyle “Cihan İmparatorluğunun yegane merkezi”- İstanbul ve Boğazlardan başlamaktaydı. 1913’ten sonra bir savaş çıkacağı anlaşılınca, Almanya’nın Rusya’dan daha büyük bir tehlike oluşturduğunu düşünen İngiltere; hem Rusya’nın insan kaynaklarından yararlanmak, hem de Almanya’yı iki ateş arasında bırakmak için Boğazlar ve Doğu Anadolu’yu Rusya’ya sundu. Eğer geçmişte olduğu gibi Osmanlı İmp’luğu ile anlaşırlarsa, Rus-Alman yakınlaşması gerçekleşecek, bu da onların emperyal siyasetlerinin sonunu hazırlayacaktı. Bu nedenle Rusya’nın Osmanlı İmp’luğu üzerindeki istekleri tatmin edilmeye çalışıldı. Savaş boyunca aşağıdaki Gizli Anlaşmalar yapılarak, sosyal ve ekonomik yönden güç duruma düşen Rusya’nın iştahı kabartılıp, savaşı sürdürmesi sağlandı.

1)12 Kasım 1914 Anlaşması: Osmanlı İmp’luğunun fiilen savaşa girmesi üzerine, İngiltere Boğazları Rusya’ya bırakarak, İstanbul’un serbest liman olması ve İngiliz-Fransız çıkarlarının gözetilmesini istedi.

2)12 Mart - 10 Nisan 1915 Anlaşmaları: Çanakkale Savaşı’nın başlaması Rusya’yı endişeye düşürdü. Boğazlar ve İstanbul, İngiltere ve Fransa’nın eline geçerse, onları bir daha çıkartamayacağını biliyordu. Ama asıl tehlike iki devletin Yunanistan’ı bu harekâta zorlamalarından kaynaklanıyordu. Boğazlar ve Ege, Rusya kadar Yunanistan’ın da büyük idealiydi (Megalo İdea). 4 Mart 1915’te Rusya iki devlete verdiği notalarla İstanbul ve Marmara Denizi’ni istiyor, İmroz ve Bozcaada için onayı alınmadan karar verilemeyeceğini belirtiyordu. Bu notadan hoşlanmamakla beraber, 12 Mart’ta İngiltere, 10 Nisan’da Fransa, Rus isteklerini kabul ettiler. Rusya da, onların Orta Doğu’daki çıkarlarını kabul ettiğini belirtti.

3)26 Nisan 1915 - Londra Anlaşması:

İngiltere, Fransa, Rusya ile İtalya arasında yapılan bu anlaşmaya göre; Antalya yöresi İtalya’ya bırakılarak, çıkarları dikkate alındı. Anlaşmadan bir ay sonra İtalya onların yanında savaşa katıldı.

4)26 Nisan 1916 – Sykes_Picot Anlaşması:

Genelde hammadde gereksinimi gözetilerek, Orta Doğu’nun paylaşımını sağlayan bu anlaşma, 3 Ocak 19l6’da Fransız temsilcileri tarafından hazırlandı, son şeklini 26 Nisan’da Petrograd’da aldı. Buna göre;

-Rusya’ya : Boğazlar ve Doğu Anadolu,

-Fransa’ya : Sivas-Kilikya-Suriye üçgeni(pamuk-koza),

-İngiltere’ye: Hayfa-Akka limanları ve Irak(güvenlik-petrol),

-Filistin’de uluslararası bir yönetim kurulacaktı.

Bu anlaşmayla Boğazlardan gerekli yardımı alamayıp, bunalıma sürüklenen Rusya susturulurken; neler olduğunu soran İtalya’ya “görüşmeler sürüyor” karşılığı verilip, oyalama siyaseti güdüldü.

*Aynı tarihlerde Mısır Valisi Mac Mahon, Hicaz Emiri Şerif Hüseyin ile ayaklanma karşılığında, bağımsızlıklarının onaylanacağı konusunda anlaşıp, Suriye-Irak mandasını ima etti.

5)19-21 Nisan 1917 – St.Jean de Maurienne Anlaşması

Sykes – Picot Anlaşması’nda dışlanan İtalya, Rusya’daki Şubat İhtilâli nedeniyle iyice kuşkuya düşünce, kesin bir anlaşma yapılması için baskıya başladı. Sonuçta:

-Antalya, Konya, Aydın ve İzmir, İtalya’ya bırakıldı.

-İtilaf Devletleri birbirine ait olan Türk limanlarından serbestçe yararlanabileceklerdi.

-İtalya, Sykes – Picot Anlaşmasını kabul etti.

Bu anlaşmanın yürürlüğe girmesi için Rusya’nın onayı gerekiyordu. İtalya, İngiliz-Fransız oyununa geldiğini Paris Barış Konferansı’nda anlayacak ve dostlarının aksine bir rota tutturacaktır.

*Gizli Anlaşmalarda, Rusya’nın yanı sıra, İtalya’ya da bol kepçeden pay verildiği görülüyor. Oysa İngiltere’nin ne Rusya ne de İtalya’yı Doğu Akdeniz’de görmeğe niyeti yoktu.

-İtalya’yı Ocak 1919’da başlayan Paris Barış Görüşmeleri’nde Yunanistan ile durdurarak, Roma İmparatorluğu’nu diriltme hayallerine son verdi.

-Yakın dostu Fransa’yı da, bir batak olduğunu anladığı Güney Doğu Anadolu’ya itti.

-Rusya’yı ise daha savaş başlarken (Geçmişte Napolyon, gelecekte Hitler’in yaptığı gibi) aldatmaya başladı.
./.

 
Toplam blog
: 214
: 5488
Kayıt tarihi
: 03.08.08
 
 

Emekli eğitimci, araştırmacı yazar, şairim. Ülkemin cennet ile cehennemi bir arada yaşadığı bir zama..