Seçimlerde kim ne kazandı, kim ne kaybetti

2009 Yerel Seçim sonuçları kimilerini üzdü, kimilerini sevindirdi. Hepinizin bildiği gibi Ak Parti’nin oy oranında biraz düşme, MHP ve CHP’nin oy oranında da biraz artış oldu.

Ak Parti açısından durumun biraz üzücü ve düşündürücü olduğunu kabul etmemek mümkün değil. Ancak -maalesef- ortada CHP’yi sevindirmeye yetecek bir sonuç da yok. Hem rakamsal olarak CHP oylarındaki hareketin oran bazında yetersizliği, hem de bu artış ve azalışı doğuran sebeplerin niteliği, aklı başında her insanı, başını iki eli arasına alıp düşündürmesi lazım

Önce ortaya çıkan duruma, sayılar bazında bir göz atalım.

Genel olarak sonuçlara baktığımızda ortaya çıkan bazı rakamlar şöyledir:

1. Ak parti 2002 seçimlerinde % 41,67 olan oy oranını son seçimde % 38,78’e düşürmüş, yani % 2,89 oranında oy kaybetmiştir.

2. CHP, 2002 seçimlerinde % 18,23 oy oranını son seçimde % 23,12’ye yükseltmiş, yani oylarını % 4, 89 oranında artırmıştır.

2. MHP de 2002’de % 10,55 olan oy oranını, bu seçimde 16,04’e çıkararak % 5,49’luk bir artış sağlamıştır.

*****

Ak Parti’nin oy oranını 2007 genel seçimlerine göre hesap ederek (46,58 - 38,78 = ) 7,80 oranında kaybettiğini söylemek de mümkün. Hesabı bu şekilde yaparak Ak Parti daha çok oy kaybetmiş diye sevinebiliriz. Ancak aynı nitelikteki seçimlerin mukayesesi daha kolay olduğu için ben 2002 seçimlerinin baz alınmasının daha doğru olduğu kanaatindeyim.

Eğer genel seçimleri baz alırsak, o zaman CHP’nin bu seçimlerde gösterdiği performans daha da düşmektedir. Bu durumda CHP’nin oylarındaki artış oranı 23,12 - 20,88 = sadece 2,24 olmaktadır. MHP’nin de oy oranını da buna göre hesaplarsak 16,04-14,27 = sadece 1,77 oranında bir artış olduğunu görürüz. Bu rakamlar da yedi yıldır muhalefette olan partiler için sevinmeye yetecek bir değer ifade etmemektedir.

Elbetteki her seçimin şartları kendine göre değişiktir. O yüzden bire bir mukayese imkanı zor olmaktadır. Mesela 2002 seçimlerinde % 9,97 oranında oy alan 4. durumda bir DYP vardır. Bu seçimde DYP’nin oyları diğer partilere dağılmış durumdadır. 2009 seçimlerinin 4. partisi ise % 5,68’le DTP görünmektedir. Ancak bu partinin 2002 seçimlerine SHP’nin şemsiyesi altında girdiğini ve % 5,15 oranında oy aldığını da unutmamalıyız.

Sonuç olarak bu bir yerel seçim olduğu için elbetteki Belediye Başkanlıkları ön plandadır. Özellikle küçük merkezlerde partiden çok şahısların önemi ve ağırlığı hepimizce bilinen bir gerçektir. Daha çok illerde asıl mücadelenin yapıldığını varsayarak, şimdi isterseniz bu bağlamda ortaya çıkan diğer rakamlara bir göz atalım:

*****

Son seçimlerde Ak Parti 81 ilin 45’inde 1. parti olup Belediye Başkanlığını kazanırken, 33 ilde 2. sırada yer aldı, 3 ilde de 3. parti oldu.

CHP 13 ilde seçimi kazanırken, 15 ilde 2. sırayı paylaştı, 26 ilde ise 3. oldu.

10 ilde seçimi kazanan MHP, 22 ilde 2. olurken, 28 ilde 3. olabildi.

Sekiz ili kazanarak dördüncü parti konumuna yükselen DTP, beş ilde 2., sadece bir ilde 3. olmuş, 67 ilde ilk 3 parti içinde yer alamamıştır.

İki ilde yarışı önde tamamlayan DSP, 1 ilde 2. bir ilde de 3. olmuş, buna karşılık 77 ilde bir varlık gösterememiştir.

Yalova’da Belediye başkanlığını kazanan DP’nin bir ilde 2.liği, üç ilde de 3.lüğü var. 76 vilayette yok.

Aynı şekilde Sivas’ta tek ili kazanan BBP’nin, bir de 3.lüğü var. 79 ilde ise yok.

Diğer partilerden ANAP bir ilde 2. Saadet Partisi ise üç ilde 2. 16 ilde 3. olmuş.

Görüldüğü gibi, Türkiye’nin 81 ilde temsil edilen tek partisi Ak Parti’dir. CHP 27 ilde ilk 3 sıraya giremezken, MHP de 21 ilde ilk 3 parti arasında yer bulamadı.

Bunu bir tabloyla gösterecek olursak:

AKP CHP MHP DTP DSP DP BBP SP ANAP

1. olduğu il 45 13 10 8 2 1 1 - -

2. olduğu il 33 15 22 5 1 1 - 3 1

3. olduğu il 3 26 28 1 1 3 1 16 -

Bu arada dikkati çeken başka bazı rakamlar da var.

Ak Parti’nin 3. olduğu üç ilde oyları % 23, 21 ve 20… Yani en düşük oyu % 20.

CHP’nin 3. olduğu 26 ilin 20’sinde oyları % 20’nin altında. Hatta 12’sinde % 10’un da altında. Aynı şekilde MHP’nin 3. olduğu 28 ilin 21’inde oyları % 20’nin, 12’sinde de % 10’un da altında.

*****

Şimdi de bir başka açıdan rakamlara bakalım.

25 ilin Belediye Başkanlarının partisi değişti. Diğer bir deyişle 56 ilde aynı partinin adayları seçimi tekrar kazandılar.

Ak Parti kazandığı illerin 21’inde, CHP 4’ünde, MHP ile DTP ise 2’sinde oylarını artırmışlar.

Bu arada Ak Parti 4 yeni ilde seçim kazanırken 17 ilde seçimi kaybetmiş. CHP ise Trabzon’u kaybedip 6 yeni il kazanmış. Sekiz yeni vilayette seçimi kazanan MHP, 2002’de kazandığı bir ili kaptırmış.

Bu sonuçları da bir tablo halinde görelim:

2009 SEÇİMİNİ KAZANAN 2. OLAN 3. OLAN

2002’deki 2002’deki 2002’deki

İller Parti % sırası % Parti % sırası % Parti % sırası %

01 Adana MHP 29 5 9 AKP 29 1 39 CHP 26 2 18

02 Adıyaman AKP 49 1 45 SP 24 2 25 CHP 13 3 11

03 Afyon AKP 48 1 50 MHP 31 2 34 SP 11 4 2

04 Ağrı AKP 39 1 48 DTP 32 2 29 SP 21 3 9

05 Amasya AKP 40 1 48 MHP 27 3 10 CHP 24 4 7

06 Ankara AKP 38 1 55 CHP 31 3 12 MHP 26 4 4

07 Antalya CHP 40 2 26 AKP 35 1 34 MHP 17 4 5

08 Artvin CHP 43 1 46 AKP 41 2 35 DSP 4 5 1

09 Aydın CHP 26 2 20 AKP 25 1 45 MHP 24 4 7

10 Balıkesir MHP 41 3 9 AKP 36 1 44 CHP 14 2 32

11 Bilecik AKP 38 1 38 CHP 37 3 15 MHP 12 4 9

12 Bingöl AKP 43 1 39 DTP 34 2 28 SP 17 3 18

13 Bitlis AKP 43 1 28 DTP 34 2 27 SP 16 3 11

14 Bolu AKP 44 1 47 CHP 40 2 38 MHP 9 4 3

15 Burdur AKP 40 1 46 CHP 38 2 45 MHP 17 3 3

16 Bursa AKP 47 1 53 CHP 27 2 53 MHP 12 5 3

17 Çanakkale CHP 39 1 44 AKP 32 2 37 MHP 22 4 4

18 Çankırı AKP 46 1 57 MHP 44 2 33 CHP 2 4 2

19 Çorum AKP 45 1 45 CHP 34 2 34 MHP 11 4 3

20 Denizli AKP 40 1 65 CHP 30 2 27 MHP 22 4 3

21 Diyarbakır DTP 65 1 58 AKP 31 2 35

22 Edirne CHP 57 1 32 AKP 31 2 30 MHP 3 6 3

23 Elazığ AKP 47 2 26 MHP 23 4 5 SP 15

24 Erzincan AKP 51 1 51 MHP 33 2 28 CHP 9 3 15

25 Erzurum AKP 55 1 61 MHP 33 2 29 SP 7

26 Eskişehir DSP 51 1 44 AKP 37 2 41 MHP 5 4 2

27 Gaziantep AKP 52 1 57 CHP 30 2 33 MHP 5 4 1

28 Giresun CHP 46 2 35 AKP 35 1 38 MHP 11 5 3

29 Gümüşhan MHP 41 1 35 AKP 41 girmedi CHP 8 4 5

30 Hakkari DTP 78 1 61 AKP 15 2 31 SP 1 5 1

31 Hatay AKP 51 1 49 CHP 32 2 36 MHP 9 4 4

32 Isparta MHP 38 2 34 AKP 32 1 49 DP 17 3 6

33 Mersin CHP 30 1 34 MHP 25 4 18 AKP 21 3 19

34 İstanbul AKP 44 1 45 CHP 36 2 28 MHP 5 5 4

35 İzmir CHP 53 1 47 AKP 32 2 32 MHP 7 5 4

36 Kars AKP 32 1 49 MHP 27 2 34 CHP 22 3 8

37 KastamonuMHP 49 1 48 AKP 38 2 26 CHP 8 3 17

38 Kayseri AKP 60 1 70 MHP 22 3 9 CHP 8 2 9

39 Kırklareli CHP 49 1 31 AKP 35 3 24 MHP 9 2 27

40 Kırşehir AKP 37 1 34 CHP 32 4 12 MHP 19 2 30

41 Kocaeli AKP 47 1 42 CHP 31 2 19 SP 8

42 Konya AKP 67 1 62 SP 14 2 26 MHP 11 3 5

43 Kütahya AKP 62 1 57 MHP 16 2 13 CHP 8 5 6

44 Malatya AKP 53 1 51 SP 29 4 1 CHP 13 3 10

45 Manisa MHP 38 6 2 AKP 34 1 37 CHP 13 4 9

46 K.Maraş AKP 65 1 65 MHP 21 3 9 BBP 4 6 1

47 Mardin AKP 46 girmemiş DTP 35 2 26 DP 11 3 15

48 Muğla CHP 45 1 43 MHP 24 4 2 AKP 20 3 24

49 Muş AKP 51 1 35 DTP 39 2 25 SP 4 4 12

50 Nevşehir AKP 52 1 45 MHP 35 2 19 CHP 4 7 1

51 Niğde AKP 39 2 29 MHP 29 1 38 CHP 26 3 24

52 Ordu DSP 52 1 38 AKP 39 2 30 MHP 3 3 19

53 Rize AKP 46 1 52 ANAP 41 2 24 SP 3 5 3

54 Sakarya AKP 45 1 41 MHP 35 3 11 CHP 8 5 7

55 Samsun AKP 48 1 46 CHP 21 2 32 MHP 20 4 5

56 Siirt DTP 49 2 42 AKP 45 1 53 CHP 1 4 1

57 Sinop CHP 52 2 30 AKP 39 1 30 MHP 3 4 5

58 Sivas BBP 50 2 20 AKP 33 1 50 SP 6 3 16

59 Tekirdağ CHP 45 2 24 AKP 26 1 32 MHP 18 4 8

60 Tokat AKP 49 1 47 MHP 18 3 6 SP 18 2 34

61 Trabzon AKP 47 2 35 CHP 40 1 36 MHP 5 3 13

62 Tunceli DTP 30 1 35 AKP 21 5 7 CHP 15 3 7

63 Ş.Urfa BĞM 44 AKP 39 1 63 DTP 10 2 23

64 Uşak MHP 39 2 30 AKP 32 1 36 CHP 20 3 23

65 Van DTP 50 2 40 AKP 41 1 53 SP 3 3 1

66 Yozgat AKP 56 1 60 MHP 38 2 33 CHP 2 4 2

67 Zonguldak CHP 45 2 34 AKP 34 1 36 MHP 8 7 2

68 Aksaray AKP 59 1 44 MHP 31 2 35 CHP 5 3 17

69 Bayburt AKP 35 1 30 MHP 30 2 30 SP 23 4 15

70 Karaman AKP 49 1 41 MHP 20 2 24 CHP 20 3 14

71 Kırıkkale AKP 31 1 38 DP 28 2 24 MHP 21 3 20

72 Batman DTP 59 1 73 AKP 36 girmedi SP 1 2 17

73 Şırnak DTP 53 1 40 AKP 45 2 29

74 Bartın MHP 39 3 7 CHP 27 4 5 AKP 23 2 21

75 Ardahan AKP 36 4 17 DSP 17 8 1 CHP 16 2 24

76 Iğdır DTP 39 2 33 AKP 30 2 20 MHP 27 1 42

77 Yalova DP 35 3 18 AKP 33 1 30 CHP 19 4 12

78 Karabük MHP 31 5 3 AKP 30 1 58 DP 19 2 21

79 Kilis AKP 48 1 57 MHP 25 3 5 CHP 11 2 31

80 Osmaniye MHP 48 2 34 AKP 38 1 38 CHP 6 4 8

81 Düzce AKP 42 1 63 MHP 37 4 3 SP 10 5 1

DP’nin 2002 yılındaki oylarını DYP üzerinden gerçekleştirdik. DTP’nin 2002 oyları da SHP üzerinden alınmıştır.

Bu arada Büyükşehir, il, metropol ilçe, ilçe ve belde bazında partilerin kazandıkları belediye sayısına da bir göz atalım.

B.şehir 16 İl 45 M. İlçe143 İlçe749 Belde1974 TOPLAM 2947

Ak Parti 10 35 77 370 977 1469

CHP 3 10 44 126 326 509

MHP 1 9 9 120 348 487

DTP 1 7 5 48 42 103

Diğerleri 1 4 2 90 281 378

*****

CHP’nin bir önceki yerel seçime göre oylarını 4,89 oranında artırdığını söylemiştik. Çeşitli şehirde azalma ve artma şeklinde ufak tefek dalgalanmalar olurken, CHP’nin artışa sebep olan oylarının 3 büyük şehirden geldiğini görüyoruz.

43 milyon 573 bin seçmenin bulunduğu 2002 yılında katılım % 76 olarak gerçekleşmiş, yaklaşık 332.000 oy, yüzde 1 puana tekabül etmiştir. Bu durumda CHP’nin İstanbul’da aldığı oy, genel oran içinde % 3,5 civarında iken, Kemal Kılıçdaroğlu’nun bu seçimlerde aldığı oylar % 6’yı geçmektedir. Bu durumda CHP İstanbul’dan geçen seçime göre genel anlamda % 3’e yakın fazla oy almıştır.

2002 seçimlerinde CHP’nin Ankara’da aldığı oy oranı genele % 0,65 olarak yansırken, bu dönemde Karayalçın’ın oyları, % 2’ye yakındır. CHP’nin Ankara’dan da kazancı % 1,5’tur.

İzmir’de ise geçen dönem % 1,69 civarında oy alan Aziz Kocaoğlu, bu seçimde oylarını 2,89’a çıkararak CHP’ye 1,2 daha fazla oy kazandırmıştır.

Görüldüğü gibi, İstanbul, Ankara ve İzmir’de artan toplam oy oranı CHP’nin genel artış oranından fazladır.

Bütün bunları CHP’nin oy artışını küçümsemek için söylüyor değilim. Tam tersine, aday faktörünün nasıl öne çıktığına dikkat etmek ve bunun ötesinde genel olarak yurt çapında oyunu artıramayan CHP’nin, Ak Parti oylarının azalmasından ve dolaylı olarak MHP oylarının çoğalmasından duyduğu sevinci doğru tahlil edebilmek için bir tespit yapmak istiyorum.

İşte seçimde partilerin oylarını artıran ve azaltan faktörleri bu tablonun ışığı altında bir sonraki yazımda ele almaya çalışacağım.