Bir düğün eğlencesi - Maşala

Üç gün üç gece derler ya işte öyle olur Tefenni düğünleri. Unduzu, çeyizi ve gelin almasıyla hala pek güzeldir bizim düğünlerimiz. Ama artık maşalalar pek yanmıyor düğünlerimizde. Maşala eğlenceleri düzenlenip, efeli seyirlik köy oyunları oynanmıyor artık.

Oyunlarıyla, eğlenceleriyle, koşuşturmalarıyla dolu dolu geçen düğünlerimiz, genelde cuma günü başlar pazar öğleden sonra gelin alımı ile sona erer. Düğün tarihi olarak, çoğunlukla, yaz mevsimi, hasat sonrası tercih edilir. Hem parasal açıdan hem de uzaktaki hısım akraba daha kolay gelebilsin diyerek.

Düğün davetiyesinin adı "oku" dur bizim oralarda. Oku davet edilen kişinin yakınlığına bağlı olarak değişen, havludur, yemenidir,elbiselik kumaştır, gömlektir. Oku ailenin gençleri tarafından dağıtılır.

Düğün hazırlıkları günler öncesinden başlar, okuluklar hazırlanır, yemek için gerekli malzemeler tedarik edilir, düğün hazırlıkları gözden geçirilip düğün aşamalarının sorumluları belirlenir, yemek servisini yapacak sarı ayaklar ( aile gençleri ve damadın arkadaşları ) belirlenir.

Düğün, düğün evine bayrak asılması ve davul zurnanın çalınmasıyla başlar. Düğüne gelenler davul-zurna ile damat tarafından karşılanır, gelenler, para, takı türü hediyelerini damadın elbisesine asarlar, gelenlere yemek ikram edilir.

Düğünlerimizin vazgeçilmez yemeği keşkektir. Keşkeğe ilave olarak, genelde, düğün menüsü; çorba, etli kuru fasulye veya nohut, çekmeli pilav ( pilav üstü et ) , çoban salata ve irmik helvasından oluşur.

Maşala düğünün ikinci günü akşamı yakılan büyük bir ateştir. Oyunlar bu ateşin çevresinde oynanır. Erkekler ateşin çevresine yarım daire şeklinde sıralanmış sandalyelere oturarak, kadınlar damlardan seyrederler çıkarılan oyunları.

Maşala ateşinde yakılan kütüklerden birisinin özel bir anlamı vardır. Bu kütük, ailenin soyadını sürdürecek erkek evladın dünyaya gelmesinin sevinci ile yapılan kütük atma merasimde atılan kütüktür. Bu merasimde, atılacak kütük, davul zurna eşliğinde eve getirilir ve dama çıkarılır. Tekerlemeler ve maniler söylenerek kütük damdan aşağıya atılır. Yemekler yenir, davul zurna eşliğinde yöresel oyunlar oynanır. Atılan kütük oğlan evlendiğinde yakılacak maşala için babası tarafından saklanır. İşte maşalada, davul zurna eşliğinde getirilerek yakılan kütük, yıllarca kutsal bir hazine gibi korunup saklanan bu kütüktür.

Maşalanın yanmasını takiben efe kılığında erkekler, yanlarında bir kadınla gelirler meydana. Bu kadın, kadın kılığına girmiş bir erkektir. Düğün sahibi çağırılır, istekler sıralanır, efelere sofralar düzülür. Efe başının gözetiminde çeşitli oyunlar sergilenir. Berber, davar kesme oyunları en beğenilen oyunlardandır. Bu oyunlarda oyun kurbanları, seyirciler arasından seçilen kişilerdir.

Berber oyununda, yere sırtı üstü yatıp ellerinin arasında iki tencere kapağı çeviren, biley taşı rolünde bir kişi, bir çırak ve berber olmak üzere üç kişi rol alır. Berber, elindeki tahrayı ( odun kesmede kullanılan küçük balta ) bileyide bileyerek tıraş için hazırlık yaparken çırak, seyirciler arasından seçilen kişiyi, suratına yoğurt sürerek tıraşa hazırlar. Tahra ile yapılan tıraş sonrası tıraş olan, yüzüne pudra sürüldüğünü sanırken sürülen kül ve karadır aslında ..

Oyunların en eğlenceli ve hareketli anları efelerin yanındaki kadın kılığındaki erkeğin oynamak için meydana çıkması ile başlar, onunla oynamak için sahneyi dolduranları savuşturmak, kadına rahat oynaması için yer açma görevi efe ile birlikte külcünündür. Efenin ve külcünün boş bir anını yakalayıp, dayak yemeden, oynayan kadını kaçırmak, efelere yakalanmamak maşala oyunlarının en zor işlerindendir.

Maşala oyunlarının en çok koşan, en çok yorulan kişisidir külcü. Külcü oyunların rahat oynanması, oynayanların rahatsız edilmemesi için, kül dolu heybesinden aldığı avuç avuç külleri sağa sola savurarak koşturur durur gece boyu. Ve kendisinden beklenmeyeni yapar ve efelerin elinden kızı kaçırır gecenin sonunda..

Maşala eğlenceleri sırasında oğlan evinden kadınlar efe kılığında kız evine gider, kız evinde dımıdan (bakır leğenlerin arkasına vurularak çalınan müzik ) eşliğinde yöresel oyunlar oynanır, aynı şekilde kız evinden de yine efe kılığında kadınlar erkek evine gelir.

Davul, zurna eşliğinde yapılan bu eğlenceler gece geç vakitlere kadar devam eder.

Yakılan maşala etrafında oyunlar oynanması, kadınların efe kılığına girmesi bu geleneğin çok eski zamanlardan beri sürdürüldüğünün bir kanıtıdır adeta. Ancak bu güzel gelenek artık kaybolmaya yüz tutmuştur. Seyirlik köy oyunlarının, köy orta oyunlarının en güzel örneklerini teşkil eden, düğünlerimizin vazgeçilmez eğlencelerinden olan maşala ve maşala oyunları unutulmamayı, yaşatılmayı, nesilden nesile aktarılmayı beklemektedir, tıpkı unutulmaya yüz tutmuş diğer bir çok gelenek, örf ve adetimiz gibi..

Bekir Sıtkı Gürler 16.10.2007