Çocuklarda mide reflüsü (gastroözofageal reflü)

Anne sütü alan ya da mama ile beslenen bebeklerin, beslendikten bir süre sonra kusmaları, doğumdan sonraki ilk aylarda sık olarak görülen bir durumdur. Bebeklik çağında kusmanın en önemli nedeni, mide reflüsüdür (gastroözofageal reflü). Başlangıçta normal (fizyolojik) olan reflüye bağlı kusmanın 6-12 ay arasında azalarak geçmesi beklenir. 2 yaşından sonra devam eden reflünün nedeni mutlaka araştırılmalıdır.

Mide reflüsü nedir?

Yediğimiz besinler yemek borusu yolu ile mideye oradan da oniki parmak bağırsağına geçer. Midenin girişinde ve çıkışında, kasların kalınlaşması ile oluşan kapıcıklar (sfinkter) vardır. Bu kapıcıklar, sindirim işlemi sırasında gelen besinlerin mide içinde kalmasını sağlar. Yemek borusu ile mide arasında bulunan kapıcık (gastroözofageal sfinkter), mide içeriğinin yemek borusuna doğru geriye kaçmasını engeller. Bebeklik çağında görülen reflünün en önemli nedeni, henüz bu yapının oluşmamış olmasıdır.

Mide reflüsünün bulguları nelerdir?

Bebeklerde reflüye bağlı olarak oluşan kusma, beslendikten hemen ya da bir süre sonra ve genellikle ağızdan taşar tarzda olur. Kusmada, emilen süt ya da mama peynirimsi görünümde ve ekşimsi bir kokudadır.

Bebek ne kadar küçükse kusmaya bağlı olarak ortaya çıkabilecek sorunlar da o kadar tehlikelidir. Genellikle sırtüstü yatan bebeklerde olmak üzere, kusma sırasında mamanın bir kısmı soluk borusuna kaçabilir. Bu; öksürük, solunum sıkıntısı ve morarama ile kendini gösteren akciğer enfeksiyonu tablosunun ortaya çıkmasına neden olabilir. Aspirasyon pnömonisi olarak da bilinen bu durumda bebek hastanede yatırılarak tedavi edilmelidir.  Genellikle yenidoğan bebeklerde olmak üzere, soluk borusuna kaçan mamanın yolu geçici bir süreyle de olsa yolu tümüyle tıkaması durumunda, eğer çok kısa süre içinde girişimde bulunulmazsa, ani bebek ölümü oluşabilir.

Uzun süre kusan çocuklarda, eğer önlemler zamanında alınmayacak olursa gerekli kalori gereksinimi karşılanamayacağından yaşıtlarına göre büyüme ve gelişmede gerilik ortaya çıkabilir.

Mide reflüsü olan her hastada kusma olmayabilir. Mide içeriği yemek borusunun bir kısmına ya da ağız içine kadar gelip orada kalabilir. Özellikle geceleri görülen bu durum yineleyen orta kulak iltihabı, ağız kokusu ve dişlerde erken çürümeye yol açabilir.

Mide reflüsü ne zaman dek normal kabul edilmelidir?

Mide reflüsü olan çocukların ilk altı ay içinde kusmalarının azalması, bir yaşına dek ise uygulanan destekleyici tedaviye yanıt vermesi beklenir. Ancak, eğer bebeğin kusmaları ilk bir iki ay içinde azalmak yerine artıyorsa o zaman mide çıkışında olabilecek doğumsal darlık (pilor stenozu) açısından araştırılmalıdır.

Mide reflüsü tanısı nasıl konur?

Beslendikten bir süre sonra ağızdan taşar tarzda gelen ve midede beklediği için peynirimsi bir görünümde olan kusma reflüye bağlı olarak oluşan bir kusmadır. Eğer koruyucu önlemler ve tedavi ile bir yanıt alınamazsa, o zaman reflünün varlığını ve derecesini tanımlamak için başlıca iki görüntüleme yönteminden yararlanılır.

Bunlardan birincisi mide filmidir (özofagus-mide-duodenum grafisi- ÖMD). Çocuğa ağızdan içirilen bir ilaç ile yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağına geçiş görüntülenir. Bu sırada bebeğin ayakları yukarı kaldırılarak ya da midesine bastırılarak yemek borusuna kaçış olup olmadığına bakılır. Eğer sadece yemek borusunun alt kısmına bir kaçış varsa hafif, yemek borusunun orta kısmına kadar bir kaçış varsa orta ve eğer ağıza kadar kaçış var ise ağır tipte mide reflüsünden bahsedilir.

İkinci yöntem ise reflü sintigrafisidir. Aynen mide filminde olduğu gibi, bebeğe içinde özel bir madde bulunan mama içirilir. Ardından bebek yatırılarak mamanın yemek  borusuna geçip geçmediği gözlenir. Bu yöntem ile, ağır tipteki reflülerde akciğerlere kaçış  olup olmadığı da saptanabilir.

Tedavide neler yapılmalıdır?

Mide reflüsü tedavisi başlıca iki bölümden oluşur:

1. Koruyucu tedavi- Çocuğun kusmasını önlemeye yöneliktir. Burada dikkat edilmesi gereken konular başlıca şunlardır:

   1. Öncelikle bebek sık aralıklarla ve azar azar beslenmelidir.

   2. Bebek beslenirken ağlamamasına özen gösterilmelidir. Beslenirken ağlayan bebek hava yutar ve bu da kusmayı kolaylaştırır.

   3. Bebekler beslendikten sonra hemen yatırılmamalı, bir süre kucakta dik tutularak beklenmelidir.

   4. Kusan bebeklerin sırtüsütü yatırılmaları doğru değildir. Yaklaşık olarak 45 derecelik bir açıyla ve yan tarafına doğru yatırılması daha doğrudur. Bunun için ya bebeğin başının altına yastık konur ya da bu amaçla üretilmiş olan ana kucağı kullanılabilir.

2. Mama ve ilaç tedavisi- Koruyucu tedavi uygulanmasına karşın kusmaya devam eden bebeklere uygulanır.

   1. Anne sütü ve anne sütü yerine geçen mamaların kıvamı suludur. Midede bulunan içerik ne denli yoğun ise geriye doğru kaçış da o denli az olacaktır. Kusan bebeklerde bu amaçla üretilmiş olan antireflü mamalar kullanılabilir.

   2. Midenin içeriği asit yapıdadır. Bunun yemek borusuna zarar vermesini önlemek amacıyla anti asit özelliği olan şurupların kullanılması yararlıdır.

   3. Mide ve bağırsak hareketlerini hızlandıracak bazı ilaçların kullanılması midenin daha erken boşalmasını, dolayısı ile de reflüyü önleyecektir.

3. Cerrahi tedavi- Mide reflüsü olan bebeklerin çok büyük bir çoğunluğu uygulanan tedavi yöntemlerine yanıt verir. Ancak, kimi zaman yemek borusu ile midenin birleştiği noktada anatomik yapıda anormallik olması reflünün izlem sırasında kaybolmasını engeller. Bu hastalarda, reflünün ileride oluşabilecek olumsuz etkilerini önlemek amacıyla cerrahi tedavi uygulanması gerekebilir. Doğumsal olarak beyin-sinir sistemi anormalliği olan bebeklerde görülen reflü genellikle koruyucu önlemler ile mama ve ilaç tedavisine yanıt vermez. Bu bebeklerde cerrahi tedavi daha erken yaşlarda uygulanmalıdır.

Sağlıklı günler dileklerimle.

Prof. Dr. İrfan Serdar ARDA

Çocuk Cerrahisi Uzmanı

driserdararda@gmail.com

http://driserdararda.com

https://www.facebook.com/ArdaCocukCerrahisiSayfasi

https://twitter.com/drserdararda

https://tr.linkedin.com/in/isarda