Deneme süresi içinde ihbar tazminatı veya öneli vermek gerekir mi?

Kariyer hayatına adım atacak bir kişi, çalışmak istediği firmayla ilgili ne kadar istese de tam bir bilgi sahibi olamaz. Aday, çalışmak istediği firmayla ilgili bilgi almak istese de bazı soruların cevabını tam olarak bulamayabilecektir. Bulsa da sorularına aldığı cevaplar içinde, yeri geldiğinde “Acaba” hissi uyanabilecektir. Dolayısıyla adaylar çalışmak istedikleri bir firmaya girmenin mutluluğunu yaşarken, içlerinde acaba içerde nasıl bir ortam kendilerini beklediğinin endişesini de taşırlar. Tabi aynı durum işverenler içinde geçerlidir. İşverenlerde işe aldıkları kişinin işe ve kuruma ne derece uyum sağlayabileceğini, firmaya ne kadar verimli olacağını merak ederler. İş kanunumuz bu belirsizliği “Deneme Süresi” ile çözmüştür. İş kanunumuzda deneme süresine ilişkin düzenlemeler on beşinci maddede yapılmıştır. On beşinci madde de: “Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır.” denilmektedir. Bir başka deyişle; işe başlayan birisi çalıştığı işi veya ortamı beğenmez ise veya tam tersi bir durumda işveren işe aldığı kişiyi beğenmez ise, deneme süresi içinde herhangi bir sebep göstermeksizin iş akdini iki tarafta tazminatsız olarak fesih edebilir. Bu süre en çok iki ay olup, toplu sözleşmelerle en fazla dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresinin uygulanabilmesi için sözleşmede deneme süresinin uygulanacağının mutlaka belirtilmesi gerekmektedir. Eğer sözleşmede deneme süresi uygulanacağı belirtilmezse, bu süre içinde işçi haklı sebep belirtmeden işten ayrılırsa veya işveren çalışanını haklı veya geçerli sebep olmadan çıkarırsa, ihbar öneli veya tazminatı ödenmek zorundadır. Deneme süresi içinde diğer önemli bir husus, bu dönemde çalışanın sigortasının yapılması zorunluluğudur. Bir başka deyişle işveren, hiçbir zaman işi aldığı kişiyi bir deneyip 2 aylık deneme süresinin sonunda beğenirsem sigortalı yaparım diyemez. Denem süresi ile sigortalılık farklı bir durumdur. Bir kişi işe başladığında kendiliğinden sigortalı olacağından, sigortalılık işveren veya işçinin inisiyatifinde olan bir durum değildir. Ayrıca deneme süresi içinde işçiye, çalıştığı süreye ilişkin ücreti ödenmek durumundadır. Hatta işyerinde toplu sözleşme veya sözleşmeden dolayı verilmesi gereken sosyal yardım veya toplu sözleşmeden doğan diğer haklarda işçiye ödenir. Bu haklar sırf işçi deneme süresi içindedir diye ödenmemesi gibi bir durum söz konusu olmaz. Deneme süresine ilişkin yargı kararları: 1) OZÜ: DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ VE SENDİKAL TAZMİNAT Deneme süreli iş sözleşmesinde, süre dolmadan fesih yetkisini kullanan tarafın, fesih nedenini belirtmesine gerek yoktur. İşçinin işe yeni girmiş olması, tek başına, deneme süresinin taraflarca öngörülmüş olduğunun delili sayılmaz. Dolayısı ile deneme süreli iş sözleşmesi yapıldığını ileri süren taraf ispat ile yükümlüdür. Diğer taraftan deneme süreli iş sözleşmesinin varlığı kabul edilse dahi, bu kayıt sendikal hakları ortadan kaldırmayacaktır.(Yarg. 9. HD, 11.05.2009 E. 2009/15921, K. 2009/13019) 2) OZÜ: Taraflar arasında düzenlenen hizmet akdinde iki ay olarak belirlenen deneme suresi içerisinde hizmet akdi sona erdiğinden, işçinin ücret dışında bir alacak talep etmesi mümkün değildir.(Yarg. 9. HD, 20.06.2006 E. 2006/15239, K. 2006/18198) Murat Yaşar www.muratyasar.org