Endoktrinasyon, Beyin Yıkama

Endoktrinasyon, kelime anlamı olarak, birisine veya bir topluluğa görüş, düşünce aşılama ya da fikir telkin etmedir. Diğer bir ifade ile belirli tavırların ve inançların, bireylere, onların entellektüel otonomilerini ortadan kaldıracak ve akli melekelerini kullanmalarını engelleyecek şekilde aşılanmasıdır.

Victor Hugo’nun 1869 yılında yazdığı “Gülen Adam” (The Man Who Laughs) adlı romanında 17. yüzyılda değişik bir tür çocuk alım satımıyla uğraşan kimi insanların (comprachico), küçük yaştaki çocukları satın aldıktan sonra porselen vazolara yerleştirirek, çocukların yıllar boyunca yavaş yavaş büyüyecek olan bedenlerinin zamanla porselen vazoların dış kıvrımlarını doldurmaya başlayacak ve sonuçta tamamen vazonun şeklini alacak olmasıdır. Çocuk tacirlerinin nihai amacı, bu suni yöntemle ürettikleri hilkat garibelerini panayırlarda sergilenmek üzere satmaktır. Hugo’nun bu kitabı yazmasından yaklaşık bir asır sonra, Ayn Rand bu konuya yeni bir açılım getirerek, günümüz eğitimcilerinin 17.yüzyıl çocuk tacirlerinin modern dönem varisleri olduğunu, ancak bu iki grup arasında belli farklılıklar bulunduğunu söylemektedir. Söz konusu farklılıkları temel alarak yaptığı karşılaştırmalı değerlendirmeler şu maddelere dökülmüştür.

Günümüz eğitimcileri çocukları satın almıyorlar ama çocuklar onların ayaklarına getiriliyor, Eğitimciler, narkotik ilaçlar kullanmıyorlar. Çocukları gerçekliğin tam anlamıyla farkına varmalarından önce alıp, bu farkındalığı geliştirmelerini engelliyorlar, Eğitimcilerin yaptıkları çocukların bedenlerinde değil, zihinlerinde izler bırakıyor, Eğitimciler işlerini gizlice değil, açıktan yapıyorlar, eğitimciler çocukları vazolara yerleştirip bedenlerinin şeklini vazoya uydurmuyorlar, onları okullara yerleştirip topluma uyduruyorlar.Öncülleri ameliyatı gizleyip, ameliyatın sonuçlarını teşhir ederken, eğitimciler bu durumu tersine çeviriyorlar: Ameliyat açıktan gerçekleştirilirken, sonuçlar gizleniyor.

Endoktrinasyonun her alanda telkin edilebilmesi için, rasyonel olmaktan ziyade duygusal temellere dayanan bir eğitim felsefesinin yürürlükte olması gereklidir. Karakter yapısı ve zekâ seviyesinden bağımsız olarak her insanın aynı şekilde yetiştirilmesi amaçlandığından, soyutlama ya da eleştirel düşünme üzerinde durulmayıp, objektif değer algısı içermeyen bir düşünce yapısının benimsetilmesine çaba sarf ediliyor. Proseslenmiş hazır yargıların aktarılmasına dayalı olan bu süreçte, ağırlıklı olarak belli sembollerin kutsanması üzerinde duruluyor.

Hapishaneler, eğitim kurumları, kültleşmiş organizasyonlar ve ordular, örgütsel yapılarında otoritenin önemli bir yeri vardır. Bu eğitim ile aşılanan zihniyetin sürdürülebilir kılabilmesi için kışla ortamının kendine has örflerinin azami disiplinle sürekli canlı tutulması gerekir. Eğitim süreci boyunca aşılanan proseslenmiş hazır yargıların (ya da ezberlerin) tekrarlarından ve yüceliği telkin edilen sembollerin kutsanmasından ibaret olan bu ritüeller, milliyetçi ideolojinin neredeyse bütün şoven öğelerini içermektedir. Söz konusu militer milliyetçi düşünce yapısı içerisindeki şovenizmin dozuna bağlı olarak da, insan merkezli evrensel bir algıya ya da empati arayışına yer kalmadan, kışlanın küçük dünyasının askerin kişisel evrenine dönüşmesi böylelikle sağlanmış oluyor. Bu kişinin dünyasında (yani içine girdiği kapsülde) artık üniformalar, marşlar, bayraklar, rütbeler, anıtlar ve milli kahramanlar oluşmakta; bu koşullar altında, başarının ölçüsü de, bu sembollere sadakatin derecesi ile doğrudan ilişkilendirilmektedir.

Endoktrinasyon sürecinden geçen bir birey, benliğini yitirerek kollektif varlığın bir parçası haline gelmiş olduğundan, özgür düşünebilme ve karar alabilme yeteneğinden önemli ölçüde soyutlanmıştır. Artık komutlarla hareket eden (ya da ettirilen) bir emir kulu durumundadır. Albert Einstein, “Benim Gözümden Dünya” adlı denemesinde, bu duruma getirilmiş bir asker hakkındaki düşüncelerini şöyle ifade eder: “Hayvan sürüsü tabiatının su yüzüne çıkmış en kötü örneği olan militarist sistemden tiksiniyorum. Bir bandonun nağmeleriyle uygun adım marş yürüyüşü yapan bir insanın bundan memnuniyet duyabilmesi, onu küçümsemem için yeterlidir. Tek ihtiyacı olan belkemiği iken, o büyük beyni ona yanlışlıkla verilmiş. Medeniyetin bu hastalıklı noktası, mümkün olduğunca hızlı bir şekilde ortadan kaldırılmalı. İntizamla gelen kahramanlık, hissiz şiddet ve vatanseverlik adı yapılan bütün ölümcül saçmalıklardan nasıl da nefret ediyorum!”

Kitlesel Eğitimde Kullanılan Yöntemler: Eğitimin zorunlu ve merkezi kılınması, tek tipleştirici yapı adına bir gerek şart durumundadır. Bu uygulamalara temel teşkil eden prensipleri belli başlıklar altında toplamak mümkündür.

1. Odaklandırma,

2. Bilgi Saklama,

4. Ezber Yükleme,

a. Süperlatif kullanımı, b. Göreceliliğin göz ardı edilmesi, c. Heptencilik, d. Belirsizlikle genelleme, e. Odaklandırma.

5. Tekrar : “Kavgam” adını verdiği kitabında bu konuya da değinen Adolf Hitler, halkın belli yalanlara inandırılabilmesi için aynı şeylerin sürekli tekrar edilmesinin önemi üzerinde durmuştur. Halkı yalanlara inandırma işini “büyük bir maharetle gerçekleştirilmesi gereken bir sanat” olarak nitelendiren Hitler, duygulara hitap etmek, az sayıda noktaya odaklanmak ve vurgulanması istenilen şeyleri halkı inandırıncaya kadar defalarca tekrar etmek gibi öğeleri etkin propagandanın prensipleri arasında sayıyor.

6. Korku,

7. Değer Kazandırma.

Farklı kimliklerin, inançların, kültürlerin bir arada barış ve huzur içinde yaşabilmesinin önündeki en büyük engellerden biri olan Endoktrinasyon anlayışı sonucunda, eğitim sisteminin katı bir emir-itaat kültürü üretmesidir. Farklılıkların yok sayıldığı, hak ve özgürlüklere dair taleplerin her defasında klasik totaliter devletçi yaklaşımla reddedildiği bir eğitim ortamı, sadece yeni nesli değil, bu ortam içinde çalışan öğretmen, bilim insanı, memur ve hizmetlileri de etkisi altına alıyor.

Bu anlamda farklı olana karşı oluşan nefretlerin, düşmanlıkların, yersiz kaygı ve endişelerin kökeninde birazda eğitim sisteminin işlevi olan milli beyin yıkama yöntemi yatmıyor mu

Nizamettin BİBER