Ermeni Apostolik Kilisesi Geçmişiyle Yüzleşmelidir (2. Bölüm)

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlının ağır bozgunuyla 31 Ocak 1878 tarihinde Edirne'de yapılan ateşkes ile sona erer. Ayastefanos (Yeşilköy) ta devam eden barış görüşmeleri sırasında bizzat Patrik ve Ermeni ileri gelenleri, Rus heyeti başkanı Grandük Nikola ile görüşerek, antlaşmaya Ermeniler ile ilgili bir madde koydurturlar. 3 Mart 1878 tarihinde Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan Ayastefanos Antlaşması'nın 16. maddesiyle "Ermenistan’ın varlığı Osmanlı Devleti'ne kabul ettirilir.

Ancak, İngiltere bu konuda Rusların ön plana çıkmasından rahatsızdır ve antlaşmanın Berlin’de toplanacak bir kongrede değiştirilmesini ister. Ayastefanos Antlaşması'nın Berlin'de tadil edileceği haberini alan Patrik Varjabetyan kongreye katılacak tüm devletlere ve İngiltere Manchester Ermeni Komitesi Başkanı Karekin Papazyan'a gönderdiği mektuplarda Ermenistan projesine destek ister. Mektuplara Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşayan Ermenilerin nüfusu hakkında şişirilmiş rakamlar içeren kilise istatistikleri de eklenir.

Beşiktaş Başepiskoposu Horen Narbey de Petersburg a giderek Çar II. Aleksandr ile görüşür, Ermenileri korumayı sürdürmesini ve Berlin Kongresi'nde davalarını savunmasını rica eder. Öte yandan, eski Patrik Hrimyan’ın başkanlığında bir kurul da Ermeni isteklerini belirten ve Türkiye'de Ermenistan kurulmasını öngören 7 maddelik bir proje ile Avrupa başkentleri Roma, Viyana, Paris, Londra’yı dolaşarak Avrupa ülkelerini "Ermeni Davası" (Hay Taht) na kazandırmak için propaganda gezisine çıkar.

Tüm bu çabalar sonucunda Ayastefanos Antlaşması'nın 16. maddesi fazla bir değişikliğe uğramadan 13 Temmuz 1878 tarihinde imzalanan Berlin Antlaşmasında 61. Madde olarak yer alır. Ancak, "Ermeni Sorunu" Osmanlı Devleti'nde yapılacak bir "Reform Sorunu" na indirgenir.

Kuşkusuz bu büyük bir hayal kırıklığı yaratır. Berlin Kongresi'ne Hrimyan ile birlikte çevirmen-sekreter olarak katılmış olan Nuryaz Çeraz, 1879 yılında yayınladığı bildirgede, Berlin Kongresi kararlarından dolayı Ermenilerin umutsuzluğa düşmelerine gerek olmadığını vurgular ve özetle şöyle der:

"Berlin Kongresi’nde gelecekte kuracağımız milli binanın temelleri atıldı. Avrupa elimize silahları verdi; paslanmadan önce bu silahları kullanmalıyız... Berlin Kongresi ile bir altın madeni elde ettik, bu maden ocağını çalıştırmak ve altını çıkarmak bize düşer."

Berlin Kongresinden sonra Baş Patrik Varjabetyan ve vekili Başpiskopos Mateos İzmirliyan (1845-1910) -bugün aynen PKK ve Kürt ayrımcılarının planladığı gibi- sorunun ihtilâl ve isyan ile çözülmesi gerektiğine inandıklarından bu amaç doğrultusunda Patrikhane bünyesinde bir "Reform Komisyonu" oluştururlar. Bu komisyon tarafından Piskoposluklara gönderilen genelgelerde, Ermeniler isyana davet ediliyor ve öncülüğü Ermeni papazların yapması isteniyordu.

Gördüğümüz gibi aslında Tanrının evi olması kiliselerde zangoçluk  bile yapmaya layık olmayan patriklerin, din adamlarının Avrupa ülkeleri ile anlaşarak Osmanlı’daki isyanların, ayaklanmaların planlayıcıları olduğunu hayretle görüyoruz. [1]

OSMANLI DEVLETİ GEÇ DE OLSA TEHLİKENİN FARKINA VARIYOR !

Osmanlı devletine karşı bölücü ve yıkıcı faaliyetlerin öncülüğünü yapan Ermeni Apostolik Kilisesinin eylemleri 1881-1882 yıllarında Sivas valisi Hakkı Paşa tarafından İçişleri Bakanlığına rapor edilmiş ve aşağıdaki noktalara dikkat çekilmiştir:

1. Patrikhane piskoposlara, ihtilal ve isyan hazırlıkları içeren gizli genelgeler göndermektedir.

2. Ayaklanma ve isyanın Ermeniler için çıkar yol olmadığını, bundan cemaatin zarar göreceğini savunan yaşlı din adamlarının işine son verilmekte ( bazıları öldürülmüştür), yerlerine genç piskopos ve papazlar atanmaktadır.

3. Patrikhane, gönderdiği gizli genelgelerle Avrupa devletlerine "Altı Vilâyet" te Ermeni nüfusunun çoğunlukta olduğunu gösterme çabası içindedir.

4. Patrikhane, “Fakir Ermenilere Yardım, Kudüs Borçları” gibi çeşitli isimler altında bağış toplayarak, Avrupa basınında Türk karşıtı propagandaya girişmiştir. Bu bağlamda, sıradan cinayet olayları özellikle Ermenilere yönelik kırımlar olarak yansıtılmaktadır.

5. Patrikhane'nin Ermenilerden yardım adı altında topladığı yüzbinlerce lirası (altını) bulunmaktadır. Bu paranın bir bölümü ile Rusya'dan gelen ve Doğu Anadolu'nun her tarafına sızdırılan silahlı çeteler, yerli milisler ile birlikte terör hareketlerine girişmişlerdir.

6. Papazlar, iki üç yıldan beri, Ermeni ilkokullarındaki çocuklara varıncaya dek, tüm Ermenilerin zihinlerini zehirleyerek, hükümete karşı gelmeyi aşılamaktadırlar.

7. Patrikhane, çetelerin kurulmasına öncülük ettiği gibi parasal büyük yardımlar da yapmaktadır. Çetelerin Patrikhane'nin yönetiminde olduğunu belirtmekte yarar vardır.