Hacı Halife, Katip Çelebi

Dünyaca ünlü coğrafyacımız Kâtip Çelebi 1609 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiş dünyaca ünlü coğrafyacımızdır. 17. yüzyılda yaşamış dünyaca ünlü coğrafyacımız sadece coğrafyacı değil aynı zamanda çok önemli bir bilim ve fikir adamlarımızdandır. Avrupalılarca Hacı Halife (Hacı Kalfa) olarak bilinen ünlü coğrafyacımızın asıl adı Mustafa olup, bir süre medresede okuduktan sonra devlet hizmetine girmiş olup, muhasebe servislerinde çalışmış, ordu ile birlikte birçok zafere katılmıştır.

On yıl devlet hizmetinde çalıştıktan sonra ayrılan Katip Çelebi bir yandan özel ders verirken diğer yandan da bilimle uğraşmıştır. Arapça, Farsça, Latince bilen ve Fransızca bilen bir dostunun yardımıyla Fransızca eserlerden de yararlanma imkanı bulan Katip Çelebi başta coğrafya olmak üzere sosyal bilimlerde, tarih, hukuk gibi alanlarda toplam 23 eser vermiş ve eserleri daha sağlığından başlayarak yabancı dillere çevrilerek Avrupa’da kaynak eser olarak kullanılmış.

 

Eserleri

 

Coğrafya alanında:

1- Levâmiu’n-nur fi zulmeti Atlas Minur

2-Müntehab-ı Bahriye (Kitab-ı Bahriye)

3- Cihannüma

 

Tarih alanında:

1.Fezleket akvâl el-ahyâr fi ilmi el-târîh ve el-ahbâr Arapça Fezleke: Bir mukaddime, üç usûl ve bir son sözden olusan tarih eseri. 1.300 adet elimizde olmayan yazma kaynak kullanılarak yazılmış olan varlıkların başlangıcı, peygamberlerin ve hükümdârların târihi olarak özetlenebilecek bir târih kitâbıdır.

2.Türkçe Fezleke

3. Tuhfet el-kibâr fi Esfâri el-Bihâr

4. Takvîmü't-Tevârîh: 1648 târihine kadar yaşanmış olayların kronolojik açıklamasını içerir. Arapça ve Farsça basılmış; İtalyanca, Latince ve Fransızcaya çevrilmiştir.

5. Tarîh-i Frengi tercümesi

6.Revnaku’s-saltana (Târîh-i Kostantiniyye ve Kayâsire) tercümesi

7. Düstûr-ûl-amel lî ıslâhil-l halel

8. İrşâd-ûl-hayâfâ ilâ târîh-ûl-Yunân ver-Rûm

 

Biyografya

1.Keşf ul-zunûn an as?mi el-kutub ve el-funun : Arapça yazılmış, 15.000'e yakın kitap ve 10.000'e yakın yazari tanıtan büyük bir biyografya ansiklopedisi mâhiyetindedir. Mısır’da, Almanya’da, İstanbul’da basıldı. Lâtince ve Franszica'ya çevrilmiştir.[7]

2.Süllem el-vusûl ilâ tabakat el-fûhûl

3.Câmi el-Mütûn min Cüll el-Fünûn

 

Din

1.Mîzân-ül-Hakk fi ihtiyâr-il-ehak

2.İlhâm el-Mukaddes Min Feyz el-Akdes

Sosyal, kültürel ve halk bilimi

1.Tuhfetü el-ahyâr fi el-hikem ve el-eş’âr

2. Dürer-i müntesira vel gurer-i münteşira,

3. Recmü’r-râcim bi’s-sîn ve el-Cim

4. Beyzâvi Tefsirinin şerhi

5.Muhammediyye şerhi

6. Kanunnâme

7. Tütün Risalesi(1)

 

Kısa ömrüne 23’ten fazla eser sığdırmış olan ünlü bilim adamımız sadece Arapça Fezleke adlı eseri için 1300’den fazla eseri incelediğini belirtmiştir. Bir yakının ölümü üzerine kalan mirasın büyük bir kısmıyla kitap satın alan bilim adamımız Osmanlı’nın gerileme döneminde dahi bilim adamlarının dünya çapında olduğunu kanıtlaması bakımından biz Cumhuriyet dönemi insanları için güzel bir örnek teşkil etmektedir. Henüz Katip Çelebi’ye ait bir eser edinebilmiş değilim ancak, en kısa zamanda eserlerinden edinmek isterim.