Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

04 Şubat '09

 
Kategori
Tarih
 

Sadrazamlık

Sadrazamlık
 

SADRAZAM


Osmanlıda Padişahtan sonra gelen en büyük makam “Sadrazamlık“tır. Diğer adıyla Vezirazamlık. Bugünle kıyaslarsak Başbakanlık.

Bütün ihtişamına ve gücüne karşın son derece riskli, kelle koltukta bir makamdır. En ufak hata onları idama götürüyordu. Özellikle Yavuz Selim ve IV. Murad gibi sert mizaçlı Padişahların zamanında en ufak hatada cellada gönderilen Sadrazamlar, bu korku yüzünden abdestsiz dolaşmazlardı.

Fatih Sultan Mehmed’in, İstanbul’un fethinden hemen sonra Çandarlı Halil Paşa’yı dedikodular yüzünden idam ettirmesi, Sadrazamların ölümüne giden yolu bir nevi açmıştı. Fatih, Sadrazamlarından Mehmed Paşa ve Mahmud Paşa’yı da idam ettirmiştir.

Yavuz Selim, en korkulan Padişahlardan birisiydi. 8 yıllık hükümdarlığında 6 Sadrazamı oldu. İlk Sadrazamı Koca Mustafa Paşa’yı sarayda alınan her kararı Şehzade Ahmed’e sızdırması yüzünden idam ettirmişti. İdam kararını Divan toplantısında vezirlerine beyaz kaftan giydirirken ona siyah kaftan giydirerek bildirmiştir. Siyah kaftan, idam kararının verildiği anlamına geliyordu. Ve celladlar işini hemen oracıkta görmüşlerdir.

Yavuz Selim, Dukaginoğlu Ahmed Paşa’yı, Çaldıran seferi dönüşü meydana gelen yeniçeri ayaklanmasına karıştığı için, Yunus Paşa’yı da yolsuzlukları sebebiyle idam ettirmiştir.

Yavuz döneminin önemli beddualarından biri “İnşallah Sultan Selim’e vezir olursun” idi. Yavuz’un son Sadrazamı Piri Mehmed Paşa, devamlı öldürülme korkusuyla gezerken, bir gün Sultan Selim’e “Beni ne zaman öldürteceksiniz Sultanım?” diye sorduğunda , Yavuz da şakayla karışık “Yerine uygun birini bulamadım, bulduğum gün öldürteceğim” cevabını verir. Piri Mehmed Paşa, Yavuz’un vefat etmesiyle idamdan kurtulabilmiştir.

Kanuni Sultan Süleyman, 46 yıllık hükümdarlığında 9 Sadrazamla çalıştı. Bunlardan sadece ikisini idam ettirmiştir. Sadrazamı İbrahim Paşa, makamında 13 yıl kalmış, Padişahtan çok iltifat görmesi sebebiyle “Makbul” diye anılırken, idam edildikten sonra “Maktul” diye anılmıştır.

Sert Padişahlardan IV. Murad, 10 Sadrazamından üçünü idam ettirmiştir. I. İbrahim, psikolojik durumunun bozukluğu sebebiyle çabuk sinirlenirdi. Sadrazamlarından üçü bu yüzden idam edilmiştir. IV. Mehmed, 39 yıllık saltanatında 17 Sadrazamla çalışmış, dördünü idam ettirmiştir.

Sadrazamını idam ettiren son Padişah III. Selim’dir. Aldığı rüşvetler ve beceriksizliği sebebiyle Çelebizade Şerif Hasan Paşa’yı yatağında kurşunlattırmıştır.

Padişahların idam ettirdiklerinin yanında birçok Sadrazam da Yeniçerilerin isyanları sırasında parçalanarak öldürülmüş, tüm malları, cariyelerine varana kadar yağmalanmıştır. Osmanlıda 7 Sadrazam cephede şehit olmuş, ikisi de suikast sonucu öldürülmüştür. Sokullu Mehmed Paşa ile Mahmud Şevket Paşa suikaste kurban giden Sadrazamlardır.

En fazla sayıda Sadrazamla çalışan Padişah II. Abdülhamid’dir. 18 Sadrazamla çalışmıştır. Sadrazamlıkta en uzun sürse görevde kalan kişi, I. Murad ve Yıldırım Beyazıd dönemlerinde 19 yıl görevde kalan Çandarlı Ali Paşa’dır.

Mehmed Said Paşa, II. Abdülhamid dönemi yedi, Sultan Reşad dönemi bir olmak üzere tam sekiz kez bu makama atanarak rekor kırmıştır. Sokullu Mehmed Paşa, üç Padişah döneminde arka arkaya Sadrazamlık yapan tek kişidir. (Kanuni- II. Selim- III. Murad)

İlk vezir Orhan Bey dönemi atanmıştır. İlk Osmanlı Veziri Alaeddin Paşa’dır. I. Murad dönemi vezir sayısı ikiye çıkınca, “Vezirazam” yani baş vezirlik makamı ortaya çıkmıştır. 17. yy. ortalarından itibaren “Sadrazam” tabiri kullanılmaya başlanmıştır. Osmanlının son dönemlerinde “Başvekil” tabiri de kullanıldıysa da “Sadrazam” tabiri daha çok kullanılmıştır.

Osmanlıda 215 kişi Sadrazamlık yapmıştır. Bazı kişiler aynı makama birkaç kez atandıkları için 292 defa Sadrazam değişikliği yapılmıştır.

Sadrazamların yaklaşık yarısı devşirme kökenlidir. Türklerden başka, Arnavut, Boşnak, Hırvat, Gürcü, Rum, Sırp, İtalyan, Ermeni, Rus, Bulgar, Macar ve Arap milletlerinden de Sadrazamlığa yükselenler olmuştur. Türklerden sonra en çok Sadrazam çıkaranlar Arnavutlardır. Türk kökenli 100, Arnavut kökenli 33 Sadrazam görev yapmıştır.

İstanbul’un fethine kadar hep Türk kökenliler Sadrazamlık yaparken, fetihten sonra merkezi sitemi güçlendirmek isteyen Fatih, Türk aristokrasisinin belini kırmak için devşirme kökenlileri bu makama atamaya başlamıştır. 17. yy. ın sonlarına kadar birkaç Türk’e rağmen devşirme kökenliler genelde Sadrazamlığa getirilirken, 17. yy.ın sonlarından itibaren Türk kökenliler Sadrazamlıkta tekrar ağırlık kazanmaya başlamışlardır.

Osmanlıda iki büyük Sadrazam ailesi ortaya çıkmıştır. Birincisi Kuruluş yıllarında, İstanbul’un fethine kadar Sadrazamlığı elinde bulunduran Çandarlı ailesidir. İkincisi duraklama dönemine damgasına vuran Köprülü ailesidir.

 
Toplam blog
: 152
: 10713
Kayıt tarihi
: 16.08.07
 
 

TARİH ÖĞRETMENİ MEB DENİZLİ  AĞRI AFYON  ..