Türk Akademik Tarihi Bilim mi Filim mi? Türkiye’de Bilimin Arka Yüzü 4

2. Yüksek Lisansa Giriş Sınavı ve Stratejileri

            Yüksek lisans yapmak isteyen genç aday, yüksek lisans sınavına başvurabilmek için üniversitede okurken üçüncü sınıfta ya da son sınıfta ALES (Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı) sınavına girmek zorundadır. ALES sınavı yılda iki defa yapılmaktadır. ALES (Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Sınavı) ülkemizde lisansüstü eğitim almak isteyen ya da akademik kadrolara yerleşmek isteyenlerin girmek zorunda olduğu bir sınavdır. ALES'te toplamda 160 soru sorulmaktadır. Bunlar 40 sayısal 1, 40 sayısal 2, 40 sözel 1 ve 40 sözel 2 şeklindedir. Bu sorulardan adaylar alanlarına göre 120 tanesini seçip çözmek zorundadırlar. Sayısal ve eşit ağırlık alanından olanlar sayısal 1, sayısal 2 ve sözel 1 kısımlarını çözmek zorundadırlar. Sözel alanından olanlar ise sayısal 1, sözel 1 ve sözel 2 testlerini çözmek zorundadırlar. Sınav süresi ise 180 dakikadır.

Sayısal 1 ve sayısal 2 testlerinde temel matematik ve sayısal mantık konularından sorular sorulmaktadır benzer şekilde sözel 1 ve sözel 2 testlerinde de temel dil bilgisi sözel mantık ve anlam bilgisi soruları sorulmaktadır. ALES sınavında sorulan soruların tamamı yeterli zaman verildiğinde pek çok adayın doğru cevaplayacağı sorulardır. Fakat sınav süresi çoğu aday için yeterli gelmemekte bu yüzden bazı kısımlar yetişmemektedir. Ülkemizde akademik kadrolara atanmak için minimum ALES puanı 70'tir. Lisansüstü eğitim içinse adayın minimum ALES puanı 55 olmalıdır. Fakat aslında bu puanlar oldukça sembolik puanlardır. 55 ALES puanı ile bir adayın yüksek lisans yapacağı üniversite sayısı neredeyse yoktur. Benzer şekilde 70 ALES puanı ile akademisyen olmak neredeyse imkansızdır. Bu yüzden ALES puanı mümkün olduğunca yüksek tutulmalıdır. En azından 80 veya üzeri ALES puanı almak her öğrencinin hedefi olmalıdır. ALES sınavı yapıldığı tarihten itibaren 3 yıl süre ile kullanılabilir. Eğer adayın süresi dolmamış birden fazla ALES puanı varsa aday bu puanlardan istediğini kullanabilir. Son girilen sınavın puanı geçerli olur gibi bir kural yoktur. (1)

            Biraz da ALES sınavının eski modeli olan LES (Lisansüstü Eğitim Sınavı)’in nasıl ortaya çıktığına bakacak olursak konuyu kavramamız ve bu sınavın nasıl saçma bir sınav olduğunu anlamamız daha kolay olacaktır. LES ilk başta tıpkı birçok başka sınavda olduğu gibi deneme amaçlı bir sınav şeklinde çıktı. LES ilk çıktığında yüksek lisans için LES’e girmeniz yeterliydi, LES’ten kaç puan aldığınızın bir önemi yoktu. Yüksek lisans sınavında başvuruda ha kimliğinizin fotokopisini vermişsiniz ha LES sınavı belgesini vermişsiniz aynıydı. Ama sonra birçok sınavda olduğu gibi LES sınavının da ekonomik potansiyeli görüldü ve LES sınavı da zorunlu ve önemli bir sınav durumuna getirildi. Sonra adı değiştirildi, soru yapısı farklılaştı ve günümüzde yoluna ALES olarak devam ediyor.

            ALES sınavından gireceğiniz bölüm için belirlen minimum puanı ya da daha iyi bir puan aldınız sınava başvurdunuz. Yüksek lisans sınavı her üniversitede farklı farklı yapılmaktadır. Bazı üniversitelerde yüksek lisans için önce yabancı dil sınavı yapılır sonra ya sözlü ya da yazılı bilim sınavı yapılırken, bazılarında önce yazılı ya da sözlü olarak bilim sınavı yapılır sonra yabancı dil sınavı yapılır. Yabancı dil sınavını genelde üniversitelerdeki yabancı diller bölümlerinin hocaları hazırlar. Yabancı dil için ikinci bir uygulama daha vardır. Üniversitelerde yüksek lisans öncesi lisansta öğrenim görürken yine yılda ikişer defa yapılan YDS (Yabacı Dil Seviye Tespit Sınavı) yabancı dil sınavında 50 ve üstü not alırsanız üniversitenin yaptığı sınava girmenize gerek yoktur. Yabancı dil sınavından muaf olursunuz ve doğrudan bilim sınavından sonra yüksek lisansa başvurursunuz.

         YDS sınavı zor bir sınavdır. Başlangıçta bu sınavın eski modelleri olan KPDS (Kamu personeli Dil sınavı) ve ÜDS (Üniversitelerarası Kurul Dil Sınavı) üniversitede akademik kariyer yapmak isteyen insanların yabancı dil bilip bilmediklerini, biliyorlarsa da bildikleri yabancı dilin seviyesini öğrenmek amacıyla konulmuştur. Bu iki eski sınav yerine son yıllarda yeni getirilen YDS sınavı doktoradan sonraki akademik ilerlemelerde özellikle de doçentlikte baraj niteliğinde sınavdır. Doçent olmak için YDS sınavından 65 ve üstü not almak zorundasınızdır. YDS sınavını geçemezseniz doçent olamadan yardımcı doçentlikten emekli olabilirsiniz. Başlangıçta sadece KPDS sınavı vardı. Zor bir sınav olan KPDS sınavını ülkemizde çok sayıda doçent adayı yardımcı doçent geçemeyince yeni bir sınav çıkartma zorunluluğu doğdu ve ÜDS sınavı yapıldı. Birinci ve ikinci ÜDS sınavlarında çok kolay sorular sorularak üniversitelerde doçentlik için bekleyen ve KPDS’yi bir türlü geçemeyen çok sayıda yardımcı doçentin sınavı geçmesi sağlandı. İlk iki sınavda daha önceden KPDS sınavından 40-50 bile alamayanlar ÜDS’den 70-80 aldılar. İlk iki sınavdan sonraki ÜDS sınavları ise biraz daha zorlaştırıldı. Bu sınav 100 soruluk bir sınavdı ve sınavda size üç saatlik zaman veriliyordu. Her iki sınavda son 3-4 yıl hariç sadece ve sadece Ankara’da yapılıyordu. Son yıllarda diğer birçok ildeki üniversitelerde de yapılmaya başlandı. Şimdi ise YDS sınavı var.

            Eğer yüksek lisans için lisans döneminde YDS sınavından 50 ve üzeri alabilirseniz yabancı dilden muaf oldunuz demektir. Aslında eski KPDS ve ÜDS sınavları ve yeni YDS sınavı saçma sapan sınavlardır. Çünkü bu sınavlarda amaç başarılı olmak ya da olmamak değil, üniversitede akademik kariyer yaparken İngilizce bilip bilmediğinizi değerlendiremiyor. Bu sınavlardan geçmiş olmanız İngilizceyi çok iyi derecede bildiğinizi ya da iyi derecede İngilizce konuştuğunuzu göstermiyor. Zaten akademik hayatınızı başarılı bir şekilde sürdürebilmek ve yeni çıkan bilimsel çalışmaları yakından takip edebilmek, yurt dışında kongre ve konferanslara katılabilmek için belirli bir seviyede İngilizce bilmek zorundasınız. Bunun için sınava tabi tutulmanıza gerek yok.

            Yüksek lisans sınavına girişte üniversiteye göre bilim sınavının bir dönem önce bir dönem sonra yapılmasının da aslında bir anlamı var. Başlangıçta önce yabancı dil koşulunu koyuyorsunuz. Fakat lisans döneminde yeterince yabancı dil eğitimi alınamadığı için birçok yüksek lisans öğrencisi aday yabancı dil sınavını geçemediğinden dolayı bilim sınavına giremiyor. Bilim sınavına giremediği için üniversitelerde yüksek lisans öğrencisi kalmayınca hemen bilim sınavı öne alınıyor ve yüksek lisans öğrencisi aday bilim sınavını geçip yüksek lisansa başlıyor. Bilim sınavını geçen aday yabancı dil sınavını geçemese bile bilim sınavı hakkı iki yarıyıl saklı tutuluyor ve adaydan bu iki yarıyılda ya üniversitenin yaptığı sınavı kazanması isteniyor ya da YDS sınavından gerekli notu alması isteniyor.

            Yüksek lisans sınavında bir de bilim sınavında yapılan farklı uygulamalar ve sınavlar var. Bazı üniversitelerde ve fakültelerde bazı hocalar lisans döneminde kendilerine yüksek lisans yapacak öğrenciler seçiyorlar. Eğer o bölümdeki hoca yüksek lisansa alacağı adamı önceden kafasında belirlemişse siz YDS’den 100, ALES’den 80 alsanız dahi bilim sınavını kazanamayabiliyorsunuz. Özellikle bilim sınavı yazılı yapılıyorsa bazen sizi almak isteyen öğretim üyesi en azından kendisinin soracağı soruları dolaylı olarak önceden size verebiliyor. Bir üniversitede yüksek lisans sınavında özellikle de sözlü sınavda bölümdeki öğretim üyeleri eğer sizi almak istemezlerse sözlü sınavın gereği sizin asla bilemeyeceğiniz sorular sorup sınavdan başarısız oldu diyebiliyorlar. Sizin sözlü sınavda aleyhinize sorular sordular ve beni saf dışı bıraktılar demenizin ve bunu ispatlamanızın bir anlamı ve yolu yok maalesef bu sistemde.

            Uzun uğraşlar sonunda yüksek lisansa başlıyorsunuz. Sıra sizin yüksek lisans tezinizi koordine edecek tez danışmanınızın atanmasına geldi.

(1) http://www.egitimsohbetleri.com/2014/12/ales-sinavi-nedir-alese-nasil-hazirlanilir.html