Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

01 Mart '17

 
Kategori
Dil Eğitimi
 

Türkçede vurgu

Türkçede vurgu
 

-.TÜMCE VURGUSU

Bir kez de çocuğu Samsun’a ben götüreceğim.

Ben” sözcüğü tümcede vurgulu okunması gereken  sözcük. Yükleme en yakın olan sözcük önemsenen öğe olduğundan diğerlerine göre daha vurgulu okunur.Tümcenin  iletisi önemsenen öğeyle sağlanır.Vurguyla önemsenen öğe  değişince tümcenin iletsi de değişir.

Tümcede sözcüğün ya da sözcük öbeğinin diğerlerine göre vurgulu okunmasına tümce vurgusu denir.

Tümce vurgusu tümcenin özelliğine göre değişebilmektedir. Tümce vurgusu tümcenin gizini taşır. Kurallı, devrik, ad tümcelerinde vurgu değişik öğelerdedir.

-Kurallı ad tümcelerinde vurgu yüklemdedir.

Gönül kimi severse güzel odur!

-Devrik tümcede vurgu tümce başındaki öğededir.

Okumalı herkesi kardeşim.

-Soru ekiyle yapılan devrik tümcelerde vurgu mi soru  ekiyle birlikte kullanılan öğededir.

Sen mi geldin iki gözüm!

- Kurallı eylem tümcesinde eylemden önceki sözcük  vurgulu okunur.

Gençlik yıllarım hızla geçti.

-.ÖBEK VURGUSU

“Bir kez” sözcük öbeğinde (önad tamlaması) “bir”   vurgulu okunur bu da öbek vurgusu olarak adlandırılır.

-.SÖZCÜK VURGUSU

çiçek, çiçekler” sözcüklerinde vurgu son hecede bulunmaktadır.

Samsun” sözcüğünde vurgu “sam-” hecesindedir.İki  heceli yer adı olan sözcükte      vurgu başa  doğru kaymıştır.

“Denizli” yer adında vurgu ortadadır.Çok heceli yer adı,    birinci hece açık, ikinci kapalı,   üçüncü hece de açık.Vurgu    kapalı hecede bulunmaktadır.Ses sayısı fazla olan hece vurguyu     çeker.

Sözcüklerin hangi hecesinde vurgunun bulunduğunu gösteren vurguya sözcük vurgusu denir.

Bir heceli sözcüklerde vurgu bulunmaz. Örneğin, kar, Muş, su vb.

“Geldi mi? Gelme.” Sözcükleri tümce durumundadır. Vurgu “-di, Gel” hecelerindedir. Soru eki“-mi”, olumsuzluk eki    “-me” vurguyu çekmemektedir.

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak

O benim milletimin yıldızıdır parlayacak

O benimdir o benim milletimindir ancak

(MAE)   

Vurgulamalar koyu yazılmıştır.

-VURGULAMAYLA İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR

1. Birkaç belirteç ve bağlaçta vurgu başa doğru kayar.

Şimdi, ancak, haydi, aferin vb.

Şimdi geliyorum. Ancak, çalışanlarla yükselir bu yurt.       

Haydi, durma koş. Aferin, benim oğluma.

2. Tür adları yer adı olarak kullanılınca vurgu başa kayar.

Kartal, Sirkeci, Kazan, Keskin, Pazar, Çeşme, Yatağan, Bayındır,Tokat, Ordu, Zonguldak   vb.

3. Tür adları yer adı olarak kullanılmazsa vurgu sonda yer   alır.

kartal, sirkeci, yatağan, tokat, ordu vb.

4. “-ce”eki önad, belirteç görevinde kullanılan sözcükte     vurguyu üzerine çeker.

Bolca (giysi), yumuşakça (kumaş), güzelce (ev); bolca        (yedi), kardeşçe (yaşadı), insanca (konuştuk) vb.

5. Dil adı türeten “-ce” eki vurguyu çekmez.

Türkçe, Almanca vb.

6. “ile, ise, idi, imiş, iken” bitişik azıldığında değişerek      “le, -se, -di, -miş, ken” olur bu nedenle             vurguyu çekmez.

tebeşirle, yazacaksa, kardeşiyle, istediyse, çalışkandı       vb.        

7. Sesteş sözcükler arasında vurgu değişikliği olur.

Rekoru bindiği at kır. Çocuk camı kırdı.

8. Bileşik sözcüklerde vurgu başa kayar.Öbek vurgusu        özelliği gösterir.Bu nedenle birinci öğe vurgulu okunur.

aslanağzı, Ortaköy, karasinek, onbaşı

9. Kimi bileşik sözcüklerde –adlar, önadlar- vurgu son        heceye kayar.

Kahval, baykuş, kırkayak, seksen, sütlaç, açıkgöz,           pisboğaz, gözüpek vb.

10. Belirtili ad tamlaması, bağlaç öbeği ve ikilemlerin iki     öğesi de vurguludur.

evin çası,  barışın sevinci ;

Ali ile Veli, gerek ben gerek sen ;

yavaş    yavaş, ışık ışık. büyüklü küçüklü vb.

11. Kişi adlarında vurgu son hecededir, ancak çağırma       durumlarında vurgu ilk heceye kayar.

Gökşin, Orhan, Umut;

Gökşin, Orhan, Umut

12. Bütün heceleri açık olan yer adlarının ilk ya da ikinci    heceleri vurguludur.

Anadolu, Adana, Rumeli, rele vb.

13. Yer adlarında kapalı hecenin vurguyu çekmesi iki         heceli sözcüklerde başta, ikiden çok heceli sözcüklerde vurgu      kapalı olan ikinci hecededir.

Artvin, Bafra, Düzce, İzmir,

Edirne, Çanakkale, Diyarbakır, Erzincan

14. Sözcük vurgusu değişik hecelere kaydırılırsa anlam       değişmesine yol açabilir.

rüşmeden çıktı. (Vurgu “-rüş” hecesinde, sözcükteki    anlam “Görüşme gerçekleşmemiş.”)

Görüşmeden çıktı. (Vurgu “-me” hecesinde olursa sözcüğün anlamı, “Görüşme gerçekleşmiş.”

Bu açıklamaları başka tümcede gösterelim:

Türk kurmayı görüşmeden ayrıldı.

Türk kurmayı görüşmeden iyi sonuç aldı.

Birinci tümce “-me” olumsuzluk eki, ikincideyse “-me”  eki yapım ekidir.

 
Toplam blog
: 1064
: 732
Kayıt tarihi
: 24.03.12
 
 

Türkay KORKMAZ, umuda yolculuğu ertelemez. Mermeri delenin damlanın sürekliliği olduğunu bilir. Y..