Yüksek Lisans Türk Akademik Tarihi Bilim mi Filim mi ? Türkiye’de Bilimin Arka Yüzü 6

4. Yüksek Lisans Dersleri, Seminer Hazırlanması ve Sunumu

Yüksek lisansa başladıktan ve danışman hoca ataması yapıldıktan sonra sıra ders seçimlerine gelir. Yüksek lisansta ve doktorada genelde her dönemde 2-3 olmak üzere 3’er kredilik minimum 7 ders alınabilir ve 21 ve üzerinde kredi doldurulur. Yüksek lisansta ders seçerken belli kriterler vardır. Danışmanın olan hocadan her dönem en az 1-2 ders alırsın normal koşullarda. Geriye kalan dersler ise konuyla ilgili diğer bölüm hocalarından ve sonra da gerekli ise başka bölümlerdeki hocalardan alınır. Mesela istatistik ya da bazı bölümlerde biyoistatistik, bilgisayar dersi gibi dersler her bölümde verilmez ve başka bölümlerden alabilirsin, önemli iki derstir. Bazı bölümlerde bilimsel araştırma sonuçlarını yorumlamak için istatistik ve düzgün yazabilmek için bilgisayar programları derslerini almış olman gerekmektedir.

Ülkemizde genel olarak birçok üniversitede yüksek lisans derslerinin adı güzeldir, dersin ismine bakınca hayran kalırsın ama çoğunlukla içi boştur. Daha doğrusu hocalar içini yeterince doldurmuyordur. Genellikle danışman hocadan alınan derslerin çoğunluğu, hocanın işlerinin (genelde boş işleri, sosyal tesis faaliyetleri gibi) yoğunluğundan dolayı yapılamaz ama hoca da yeterince ders işlemediğinin farkında olduğu için dönem sonunda rahatça o dersten geçersin. Danışman hocadan alınan dersler; hatta bir de tek başına o dersi alıyorsan başka bölümden başka fakülteden öğrenci yoksa o ders çantada keklik misali kolayca geçilir. Bölüm içindeki diğer hocalardan alınan dersler ise danışman hocan ile ders aldığın bölüm hocası arasındaki ilişkiye bağlıdır. Genelde bölüm içindeki diğer ders aldığın hocalar, danışman hocanla arası iyi olan hocalardır.

Bir dönemde 3-4 ders alabilirsin. Genellikle yüksek lisans ders dönemi 2 dönem yani 1 yıldır. Zorunlu durumlarda 1.5 yıl olabilir ve 3. dönemde yüksek lisans dersi alırsın. İlk dönemden sonraki ikinci dönemde bölümde ya da hocada yeterli ders yoksa başka bölümlerden ders aramaya başlarsın. Bu durumda iki seçenek vardır. Birincisi başka bölümden eğer şanslıysan çalışacağın konuya yakın bir ders bulabilirsin. Şanslı değilsen ders kredisi doldurmak için alakasız bir ders alırsın ve genellikle de o dersten kalırsın. Böyle durumlarda ders dönemin 3. döneme uzar ve kaldığın dersin yerine başka bir ders alırsın.

Üniversitede yüksek lisans ve doktora derslerinin bir de işleniş tarzları vardır. Dersler hocaların ders işleme tarzlarına göre değişik şekillerde işlenir ve lisanstaki gibi bir ders işleme sistemi yoktur. Yüksek lisans ve doktora derslerinde esas amaç dersi alan akademisyen adayının bilgi ve tecrübelerini artıracak kazanımları ve bilgileri maksimum seviyede faydaya dönüştürebilmesidir. Amaç dersi geçmek değildir amaç hocalık öncesi önemli ve değerli bilgileri tecrübeli hocalardan alabilmektir. Genelde mantıklı ve gelişime açık olan sistem, ders hocasının dersle ilgili araştırma makaleleri vermesi ve sonraki hafta araştırma makalesi üzerinde tartışma çalışmalarını yapılmasıdır. Bu sistemde hem bilimsel makale nasıl yazılır, araştırma sonuçları nasıl değerlendirilir ve araştırmalardan ne öğrenilir gibi bilimsel temelleri ve kavramları öğrenilebilir ve yüksek lisans dersini alan öğrenci ya da öğrenciler kendilerini çok fazla geliştirebilirler.

Başka bir sistem ise üniversite öğretim üyesi hocanın temin ettiği dersle ilgili güncel bir İngilizce kitabın bölümlerini kendisinden ders alan her öğrenciye bir bölüm vererek dönem sonunda verdiği fotokopilerin çevirilerini geri istemesidir. Bu sistemde hoca eğer öğrencinin İngilizcesi iyiyse ve 5-6 tane öğrencisi varsa dönem sonunda İngilizce kitabın çevirisinin önemli bir bölümü tamamlamış olur ve böylelikle hem dersi vermiş he de İngilizce kitap çevirisini kısmen yayına hazırlanmış olur. Buradaki örnekler genelde öğrenciyi zorlayan, İngilizcesi iyi ya da orta seviyede olan bir öğrenci için son derece yaralı bilgiler içeren ders uygulama sistemleridir. Bir de her şeyi salladıkları gibi yüksek lisans derslerini de sallayan hocalardan alınan ders sistemi vardır. Derste hoca her seferinde lisans dersi gibi ders anlatır, yüksek lisans öğrencisi derste not alır ve dönem sonunda hoca notlardan bildiğin lisans sınavı gibi sınav yapar. Bu tip dersler genelde lisans derslerinin biraz geliştirilmişidir ve hem hoca hem de öğrenci için fazla zorlama olmaz ama öğrenci o dersten yeni bilgiler edinemez. Çünkü sınav kelimesi işin içine girince dersin verimliliği ister istemez düşer.

Yüksel lisansta genelde ikinci ders dönemi sonunda seminer sunulur. Seminer hazırlanması eskiden internetin olmadığı zamanlarda zordu ve uzun süre kütüphanede araştırma yapmak, bilgileri derlemek gerekiyordu. Günümüzde ise seminer hazırlamak son derece kolay olmaktadır. İnternetten konuyla ilgili Türkçe ve İngilizce araştırmalara, seminerlere ve hatta hazır sunumlara ulaşmak mümkündür. Bu hazır sunumlara ilaveler yaparak bazı bölümleri ise çıkartarak kolayca seminer hazırlanabilir. Genelde seminerler yüksek lisans tezi konusuna yakın konularda ya da danışman hocanın araştırma yaptığı ve çalışmalarının, yayınlarının bulunduğu konularda verilir. Böylelikle seminer sonunda yüksek lisans tezinin literatür kısmı kısmen hazırlanmış olmaktadır. Sunum ise bölüm toplantı salonunda powerpoint sunu olarak yapılır. Bol resim, çizelge ve grafiklerle bezenmiş, az ve öz yazı içeren seminerler son derece dikkatli bir şekilde dinlenir. Seminerlerde sorular sorulur ve seminer verilen konunun tezle alakasının olup olmadığı, seminerin güncel olup olmadığı gibi konularda hocalar arasında atışma ve tartışmalar yaşanır. En sonunda da danışman hoca yüksek lisans öğrencisini savunan bir konuşma yapar. Daha ileri düzeydeki üniversitelerde ise çoğunlukla uygulamaya yönelik seminerler hazırlanır ve öğrenci teziyle ilgili yaptığı ön çalışmaları seminer olarak sunar ve seminerden kongre yayını, ulusal yayın ve hatta o kadar iyi çalışmalar yapılır ki uluslararası bir yayın bile çıkabilir.