Abdülhamid'in Ekonomisi

Sultan II. Abdülhamid Osmanlı İmparatorluğu’nun her yönüyle en çok tartışılan padişahlarından biridir. Bazı kişilere göre baskıcı bir padişah iken bazıları ise onu “ulu hakan” olarak nitelendirmektedirler.

Sultan II. Abdülhamid dönemi literatürde de çok farklı yazarlar tarafından değişik yönleriyle ele alınmıştır. Buna karşın, söz konusu çalışmaların büyük bir çoğunluğunun adı geçen padişahın siyasi yönü üzerine odaklandığı görülmektedir.  Söz konusu dönemin ekonomi politikaları incelenecek olursa yüksek dış borç ödemelerinin ve askeri harcamaların ekonomik krize sebeb olduğu görülür.

II. Abdülhamid tutumlu bir karaktere sahip olmakla birlikte şehzadelik yıllarından itibaren ticarete ve borsaya merak salmıştır. Daha o dönemden itibaren dönemin bankerleri ve iktisat hocaları ile yakın ilişkiler kurmuştur. II. Abdülhamid’in tahta çıktığı dönemde Osmanlı İmparatorluğu hem siyasi hem de ekonomik açıdan oldukça zor şartlar içerisindeydi. Özellikle “93 Harbi” diye anılan 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ülke ekonomisini oldukça zor bir duruma sokmuştur. Bunun en temel sebebi bu dönemde artan askeri harcamalar ve bu savaşın sonunda Osmanlı İmparatorluğu’nun Rusya’ya ödemek zorunda olduğu yüksek tazminattır.

Belirtilen bu ortamda ülkenin ekonomisinin düzeltilebilmesi amacıyla II. Abdülhamid tarafından ekonomik anlamda birçok adım atılmıştır. Bu dönemde atılan en büyük adımlardan biri Osmanlı İmparatorluğu’nun dış borçlarını düzenleyen Duyunu Umumiye’nin kurulmasıdır. Adı geçen kurum etkisini 1939 yılına kadar sürdürmüştür. Ülkedeki ekonomik istikrarın sağlanabilmesi adına atılan diğer bir adım da İstanbul Ticaret Odası’nın kurulmasıdır. Belirtilen hususun temel amacı ülkenin ticaret ve sanayi ile ilgili sorunlarını çözebilmek adına sektör temsilcilerinin bir çatı altında toplanmasıdır.

Belirtilen hususa ek olarak Ziraat Bankası’nın kurulması da dönemin önemli ekonomik adımlarından biri olarak kabul edilmektedir. Bahsi geçen bankanın kurulması ile ülkedeki tarımın geliştirilmesi hedeflenmiştir. Öte yandan, ithalat giderlerinin önemli bir kısmının cam ve kağıt için yapılan harcamalardan oluştuğunun tespit edilmesinin ardından ülkede cam ve kağıt fabrikaları kurulmuştur.

Sonuç olarak, ülkedeki olumsuz ekonomik koşullara karşın II. Abdülhamid’in mali durumu düzeltmek için bazı çalışmalar yaptığı gözlemlenmektedir. Buna karşın, ilgili dönemdeki siyasi problemler ve yüksek askeri harcamalar yüzünden söz konusu çalışmaların ülke ekonomisini düzeltmede yeterli olmadığı görülmüştür. İttihat -Terakki döneminde ise enflasyon azmış ekonominin dizginleri elden kaçmıştır.Ne var ki Abdülhamit Han tahtan indirildikten sonra imparatorluk elimizden kaydı gitti.