Ada martısı

Mersin Aydıncık’ın güneydoğusunda bir timsah başı gibi masmavi Akdeniz’e uzanan bir burun var, adı Sancak burnu. Üzerinde Yörük kızları hayvan otlatır; keçiler yayılır, oğlaklar meleşir. Endemik bitkiler barındırır bağrında.

Bu güzellikler yetmez Sancak burnuna. Doğudaki komşusu, dünyanın dokuzuncu harikası sayılabilecek, içinde 15 dönümlük dikit ve sarkıt ormanı ile sonunda kocaman bir göl bulunan Gilindire mağarası, batısındaki komşularıysa fok üreme mağaraları ve Akdeniz’in gerdanlığı dört ada.

Bu adaların ikisinde (Büyükada ile Küçükada) gümüşi martlar yaşar. Ama bu martılar, aynı soydan gelmelerine karşın, az sayıdaki akrabaları ile paylaşmaz istemezler bu iki adayı ve kovarlar onları oradan. İlk bakışta da anlarlar kovacakları martıları. Onlar diğerlerine oranla daha küçüktür ve gagaları da kırmızıdır ve üzerinde siyah çizgiler vardır.

Gümüşi martıların kovduğu ada martıları da az daha doğudaki Yelkenli adaya gidip yumurtlarlar.

Evet, Latince adı, Larus audouinii olan ada martılarından söz ediyoruz. Eski Yunanca’da “laros”, yırtıcı deniz kuşu demektir. “Audouinii” ise1797-1841 yılları arasında yaşamış Fransız kuşbilimci Jean Victor Audouin‘in anısına verilmiştir.

Ada martılarının gözleri simsiyah ve bazılarının göz çevresine de allık sürülmüş gibidir. Baş, boyun ve karın kısmı bembeyazdır; uçan bir martıya bakıldığında, kanatlarının ucunun siyah olduğunu görülecektir. İki ada martısı yan yana bir yere kondukları zaman daha kısa boylu olanı dişidir. Boyu 50 cm civarında; ağırlığı 600 ya da 700 gram; uçuş halinde kanat uçları arasındaki uzunluk ise 125 cm civarındadır.

Soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan ada martıları göçmen kuşlardır. İlkbahar’da Aydıncık’a yumurtlamak için gelir, kışı geçirmek için de Kıbrıs ya da Ege’ye göç eder.

Nisan sonlarında, dişi martı yuvaya iki ya da üç yumurta bırakır. Yumurtalar beneklidir ve boyu 5-6 cm civarındadır. Kuluçka süresi yaklaşık bir aydır. Yavrular 35 ile 40 gün sonra uçmaya başlar.

Akdeniz kıyılarında 60-70 çift olduğu tahmin edilen ada martılarının yaklaşık yarısı Aydıncık’a yumurtlamaya gelmektedir. Mayıs 2005’te Aydıncık İlçe Tarım Müdürlüğü adadaki 90 yumurtayı korumak için adaya çıkışı kaymakamlık emriyle yasaklamıştı.

Çeşitli araştırmacıların ve kuş gözlemcilerinin dikkatini çoktan çekmiş olan bu martı türü, ne yazık ki bir program çerçevesinde koruma altına alınmış değil.

Şimdilik “bekle gör” politikası uygulanıyor. Bakalım zaman ne gösterecek!