Adana idare mahkemesi zeytin gen bahçesinin sökülmesi konusunda yürütmeyi durdurma kararı aldı

Prof. Dr. İbrahim Ortaş, Çukurova Üniversitesi, iortas@cu.edu.tr 

Uzun zamandır kamuoyunun bilgisi dâhilinde olan ve 1976 yılında Ç.Ü. Ziraat Fakültesi tarafından eğitim ve genetik materyali kontrol altına almak için kurulan ve bugün 386 genotipli geniş bir zeytin genetik materyalinin toplandığı bir koleksiyon bahçesine dönüştürmüştür. Söz konusu bahçenin bulunduğu alanın kullanım hakkı ve tahsisi Çukurova Üniversitesine ait olup son yıllarda anlayamadığımız nedenlerden dolayı ne zaman kamunun arsa ihtiyacı doğsa gözler üniversiteye ait tahsisli araziye çevrilmekte. Ne yazık ki son yıllarda üniversite arazileri bilimsel çalışma materyalinden çok arsa olarak görülmesi nedeniyle söz konusu alanlar Belediyeler üzerinden imarlandırarak istenilen kurumlara aktarılmakta. Dün TOKİ hastanesinin yapıldığı yer Sağlık Bakanlığına, bugünde zeytin gen bahçesi okul yapılması için Milli Eğitim Bakanlığına tapu tescili yapılmıştır. Bütün bu alanlarda imar değişikliği yapılırken çoğu zaman Üniversitenin haberinin olmaması veya geç haberinin olması nedeniyle açılan davalarda zaman aşımına uğradığı için resmi olarak üniversite kaybeden taraf oluyor. Anlaşılacağı gibi kamunun bir kurumu diğer bir kamu kurumuna ait araziyi yasal yollardan rızası alınmadan el değiştirilmiş oluyor. Bu durum geleceğe yönelik ciddi kaygı ve güvensizlik yaratmaktadır. 

Mahkeme Telafisi Mümkün Olmayan Duruma El Koydu 

Adana Valiliğin Zeytin Gen Merkezi olarak bilinen alanın tapusunun Milli Eğitim Bakanlığında (kendilerinde) olmasını öne sürerek buraya okul yapılacağına yönelik ısrarı üzerine Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Adana Şubesinin ve ÇETKO’nun doğrudan, Çukurova Öğretim Üyeleri Derneği (ÇOED) ve diğer sivil kuruluşlarında destekleri ile açtığı yürütmeyi durdurma talebi Adana 1. İdare Mahkemesi, bünyesinde 386 genotip barındıran Zeytin Gen Merkezi'ne okul yapımında yürütmeyi durdurma kararı verdi. Yürütmenin durdurulması istemiyle Adana Birinci İdare Mahkemesi'ne sivil toplum örgütlerinin açtığı davada koruma altında olması gereken geniş kapsamlı zeytin genetik materyalin yerinden sökülmesi telafisi güç zararlar doğurabilecek nitelikte olduğu belirtildi. “Adana 1. İdare Mahkemesi 2011/711 esas nolu kararına göre ZMO Adana Şube Başkanlığı'nın İl Özel İdaresi ve Adana Valiliği'ne açtığı dava sonucuna göre davalı idarenin savunması ve ara kararı cevabı alınacak. Savunma ve ara kararına cevap verme süresi geçip yeni bir karar verilinceye kadar dava konusu işlemin yürütmesini durduran mahkeme heyeti İl Özel İdaresi ve Adana Valiliği'ne 30 günlük süre tanıdı. 7 Nisan 2011 tarihli karara göre Valilik ve İl Özel İdaresi'nin 30 gün içerisinde mahkeme heyetine sunacağı cevap ve sonrasında verilecek karara kadar Zeytin Gen Merkezi'nde okul yapımına yönelik herhangi bir işlem yapılamayacak” denilmektedir. 

Okula Değil, Seçilen Yerin Tarım Toprağı ve Zeytin Gen Bahçesi Olması Nedeniyle Karşıyız 

Daha önce belirttiğimiz gibi okul ve hastane gibi hepimizin gönülden destek verdiği ve ihtiyaç duyulan yerleşim mekânlarına karşı olmadığımızı ancak Adana'nın palanlı yerleşime kavuşmasını istiyoruz. Tarıma uygun olmayan kuzey Adana’ya doğru uygun yerlere destek vermekteyiz. Mahkeme kamu adına doğanın korunması konusunda telafisi olmayacak bir alanda sağduyulu karar vermesinin gereği olarak hep berber kamu kurumlarını karşı karşıya getirmeden, okul için uygun bir yer bulunmasına destek olalım. Adana 1. İdare Mahkemesi kararı yerinde bir karardır. Umarım yetkililer bu karar doğrultusunda davranır ve uzattığımız zeytin dalını geri çevirmez. Toprak koruma ve zeytin yasalarına uygun davranarak bu alanda okul yapılmasını yeniden gözden geçirirler. 

Tarım Toprakları Korumaya Alınmalı Söz konusu araziler kırmızı Akdeniz toprakları olup, Avrupa Toprak Bürosu raporuna göre bu topraklar korunması gereken özel ekosistem topraklarıdır. Kırmızı Akdeniz toprakları strüktürü iyi gelişmiş, Dünyanın en iyi sebze, zeytin ve narenciye toprağı olarak bilinir. Buna benzer İtalya’nın Apulya bölgesindeki topraklarda yaklaşık 50 milyon zeytin ağacı bulunmakta olup, buralarda tek bir yerleşime bile izin verilmemektedir. Benzer şekilde diğer Akdeniz ülkelerinde de zeytin dikili alanlar yerleşime ve inşaata izin verilmemektedir. 5403 sayısı toprak yasasında tarımsal niteliği olan ve korumaya gereksinim duyulan toprakları korumak için çıkarılmıştır. Bu bağlamda arazinin tapusunun kime dolması önemli değil, önemli olan “arazinin amaca uygun kullanılıp kullanılmadığıdır”. Toprak insanın beslenme kaynağı olması nedeniyle, toprakların amaç dışı kullanımına temelden insanlığın gelecekteki gıda güvencesi için karşıyız. Yarım asırdır Toprak bilimcileri, ZMO, TEMA vakfı ve diğer çevre örgütlerinin uzun soluklu çabaları sonucu yasallaşan 5403 sayılı yazanın eksiklerine rağmen doğadan yana taraf olmamız nedeniyle yasaya sahip çıkacağız. Bizim baktığımız pencere bize bitki ve toprakların amacına ve doğasına uygun kullanımını savunmaktır. Doğadan ve insandan yana tavrımızı bu bağlamda devam ettireceğiz. Bilimsel yetkinliğimiz ve vicdani sorumluluğumuz bu konuda görevimizi yapmamızı gerektiriyor. 

Zeytin Gen Bankası Mutlaka Korunmalı 

Bir toprak bilimcisi olarak bu toprakların elden çıkmasına seyirci kalmak mesleğime ihanet gibi geliyor bize. 35 yıllık bir genetik materyalin bilimsel bir veriye ve rapora dayandırmadan yerinden sökülebileceğini söylemek ve dozerle girip belirli sayıda ağacı kökünden koparmak içimizi acıtıyor. FAO verilerine göre yer yüzeyindeki genetik materyalin %75’nin kaybolduğu dünyamızda ileride olası her türlü iklim değişimleri, hastalık ve zarlılara karşı doğaya adaptasyonu yüksek olan bitkilerin korunması gerekiyor. Bilim insanları durumdan vazife çıkararak, söz konusu genetik materyalin kaybolacağını da düşünerek anavatanlarında toplanarak, çoğaltmak, saklamak ve gelecekte yeniden insanlığın hizmetine sunulmak üzere kontrol altına alınmaktadır. Yetkilerimiz bu konularda yeterince bilgi sahibi olamayabilirler veya yanlış bilgilendirilmiş olabilirler. Ancak bilim insanları yüzeyinin yasalarını incelemek, bilinmeyenlerini bilinir duruma getirmek, çözümlemek ve üretilen bilgiyi insanlığın yararına sunmak zorundadır. Tarım bilimcileri olarak, bilimsel olarak omuzlarımıza yüklenen sorumluluk; insanlığın gıda ihtiyacı için gerekli bitki ve toprak materyallerini belirlemek, organize etmek ve iyileştirerek sürdürülebilirliğini sağlamaya çalışmaktır. Toprağın gıdanın temel kaynağı olduğunu bilinci ile doğanın, bitkinin ve toprağın korunmasını amaca uygun olarak kullanılmasını istiyoruz. 

İnsanlığın Beslenme Kaynağı Toprağı, Bitkiyi Korumak Ulvi Bir Görevdir 

Bu konuda daha önce Adana’da açılacak ikinci bir havaalanının yerinin nasıl yanlış olduğunu söylediysek, Real süper marketi ve çevresinin imara açılmasına karşı çıktıysak, milyonlarca dolar harcanarak DSI alt yapısının yapıldığı Adana'nın güneyindeki sulama kanalları ve sistemi, tarım topraklarının amaç dışı kullanımı nedeniyle heba edilmesine de karşı çıktık. Hatta üniversite içinde geçmişte yapılmasına karar verilen ve tarım toprakları üzerine yapılan yapılaşmalarda karşı çıkarak her alanda tarım topraklarının amaca uygun korunmasını savunduk, savunacağız. Salt karşıyım demek için değil, buradan bir başka çıkarım oluşturmak içinde değil. Yalnızca ve yalnızca bilincimiz ve tarihi sorumluluğumuz nedeniyle tarım topraklarına ve genetik bitki materyaline sahip çıkıyoruz. Adana 1. İdare Mahkemesinin yürütmeyi dururuma karına bağlı olarak zeytin gen bankasının bir daha kurulmayacağını düşünerek değişik zeytin çeşitlerinin sökülmesine karşıyız. Bilim insanı sorumluluğumuz gereği, insanın beslenme kaynağı olan toprakların amaç dışı kullanımına ve genetik bitki zenginliklerimizin olduğu zeytin ağaçlarının sökülmesine karşı bundan sonrada kamuoyunu bilgilendirmek ve hukuki mücadelemizi sürdüreceğiz. Adana 1. İdare Mahkemesinin kararı haklılığın bir göstergesidir. Zeytin gen bahçesinin korunması konusunda toplumun çok hassas olduğunu görmekteyiz. Yürütmenin durulması için doğa adına Adana 1. idare mahkemesine dava açan ZMO, ÇETKO’ya sürece destek veren ÇÖED ve diğer sivil toplum örgütlerinin çabaları saygı il karşılanmaktadır. 

11 Nisan 2011, Adana