Afgan müziğinin nağmeleri

Hani, “müziğin ve aşkın dili yoktur”, derler ya… 

Dünyada, çeşitli milletlere ve kültürlere mensup olan insanların anlaşabildiği tek dil müziktir. Sözlerini hiç anlamasak bile, dinlediğimiz nağmelerin notaları, kalbimizin derinlerine inip bizi etkiliyorlar. Bunun yanı sıra, her milletin müziği ve diğer sanatsal varlıkları, onun kimliğini yansıtır. 

Merak eden var mı bilmiyorum ama Asya’nın kalbinde yaşayan bir milletin müziğini, kısaca tanıtmak isterim. 

Hint – Avrupa Dillerini kullanan ve çoğunlukla orta ve güney Asya’da yaşayan milletlerin kültürel geçmişi hemen aynıdır. Bu bağlamda, Afganistan, Hindistan, Pakistan, Bangladeş, İran ve Orta Asya’nın müzik ritimlerinin altyapısı da tek köke dayanır. Daha sonra, her milletin, kendisine özgü müzik makamları ortaya çıkıp birbirinden etkilendi. 

Afgan Klasik Müziği 

Afgan klasik müziği, tarih boyunca Hindistan ve Pers Klasik müzikleriyle etkileşim halinde günümüze kadar ulaşmıştır. Çağdaş anlamda, Afgan Klasik Müziğinin temeli Mart 1869 yılında atılmıştır. Hindistan’dan gelen musiki ustaları, ‘Hint klasik müziğinin makamlarını, Afgan musikisinin makamlarıyla birleştirip, bilimsel hale getirmişler’. Bunun sonucunda, iki ülkenin klasik musikisini birbirinden ayrıt etmek hiç de kolay değildir. Afgan klasik müziğinde, en geniş anlamıyla 12 ana makam vardır. Her makam kendi yan makamlarına bölünür. 

Hint-Afgan klasik Müziğnin uluslararası üne sahip, duayen ismi Ustad M.H. SARAHANG'in mühteşem eseri  

Afgan Halk Müziği  

Afgan Halk Müziği, ülkenin zengin kültürel mozaiğinin ayrılmaz bir parçasıdır. Bilindiği gibi, Afganistan’da, en az 20 farklı etnik gruplara ait insanlar yaşıyor. Ülkenin ortak kültürel değerlerin yanı sıra, her bir yörenin ayrı güzelliği vardır. Afgan Halk Müziği, çeşitli yörelerin ve dillerin anonimleşen ezgilerinden oluşur. Genel itibariyle, Afgan Halk Müziği coşkulu ve ritmiktir. Hüzün ve kader bile, belli bir zindelikle dillendirilir. Yöreler arasında kültürel farklılıklarından dolayı, tek tipliğe rastlamak mümkün değildir. 

Afgan Halk Müziğinden, dünyada çeşitli dillere uyarlanan güzel bir melodi. 

yine Afgan Halk Müziğinden bir örnek daha  

tüm çalgılar 

Çalgılar  

Güney Asya bölgesinde, genellikle birbirine benzer çalgılar kullanılıyor. Bunun yanı sıra, her yörenin kendine özgü çalgıları da var. Burada, Afgan Halk Müziğinin en önemli çalgılarından kısaca söz etmekte yarar var. 

- Rubab: Afgan Halk Müziğinin en önemli telli çalgılarından olan rubab, yüzyıllar boyunca Afgan Halkının duyguların tercümanı olmuştur. Rubab, genelde keçi ve koyun bağırsaklarından yapılmış altı telden oluşuyor. 

Afgan Halk Müziğinin milli çalgısı Rubab tellerinden güzel bir nağme 

Bir Türk arkadaşımız, Rubab çalarken... 

- Tambur: Tambur, Afganistan’da yaşayan Türkler ve Hazaralar tarafından sıkça kullanılan bir telli sazdır. Tambur, Türkiye’nin bağlamasına çok benzese de sesi farklıdır ve altı telden oluşur. 

Tambur sesinden güzel bir örnek 

Sitar: Sitar, uzun saplı ve 30 telli Hint kökenli bir telli çalgı olsa da Afganistan’da da yaygın olarak kullanılıyor. “Sitarın telleri iki kategoriye ayrılır. Ana teller yarım ay şeklinde bükülmüş perdeler üzerinde çalınır. Taraf telleri perdelerin altındadır. Sayıları sitarın yapıldığı bölge ve ustaya göre değişir. Genelde 12-13 taraf teli bulunur ve bunlar çalınan raga'ya (makama) göre akor edilir. Ana tellerden çalınırken verilen notalar, taraf tellerinde tekrarlanır ve yankılanır. Sitarın mistik sesi buradan gelmektedir ve genellikle, her müzik türünde, müzikal eserlere mistik bir hava katmak için kullanılmaktadır.” 

Sitarın yanık sesi... 

- Tabla: tabla, Afganistan, Pakistan, Hindistan ve Bangladeş’in özgü vurmalı çalgısıdır. ‘Elle çalınan, farklı büyüklüklerde ve tınılarda iki parçadan oluşur’. Tabla kelimesi Arapçada davul anlamına gelse de, davula hiç bezemiyor. 

Tabla ve Rubab bir arada... 

- Def: Def, Afganistan’ın yanı sıra, Ortadoğu ve Arap kültürlerinde yaygın olarak kullanılıyor. Def, ‘yuvarlak bir tahta kasnağın bir veya iki yanına deriden bir örtü geçirilerek yapılan ve parmak vuruşlarıyla çalınan çalgıdır. Def, Afgan düğünlerin olmazsa olmazıdır. 

- Davul ve Zurna: davul ve zurna, Türkiye’de olduğu kadar, Afganistan’da da kullanılan çalgılardır. Bu iki çalgı, eskiden savaş meydanlarında, savaşçıların moralini yüksek tutmak ve onları cesaretlendirmek için çalınırdı. 

- Harmonium: Harmonium, ‘bir körüğü harekete geçirmekle yaratılan hava akımının etkilediği serbest meta dillerinin titreşmesiyle ses çıkaran havalı çalgıdır. Harmonium, çıkardığı sesiyle akordeona çok benziyor. Bu çalgı, yine Afganistan, Pakistan, Hindistan ve Bangladeş’te yaygın olarak kullanılıyor. 

Harmonium ve Tabla ile çalınan bir Afgan melodisi... 

-Flüt(TULA): Tula, batının metal flütlerinden farklı olarak, tek parça kamıştan yapılmış bir üflemeli çalgıdır. Bu çalgı, Afganistan'n göçebe kültürünün en önemli temsilcisi olarak kabul ediliyor. 

işte sesi... 

Yakarıdaki çalgılara benzer, adını bilmediğim onlarca yöresel çalgıya daha rastlamak mümkündür. 

Seyit CELAL