Agtagctg - 010100110

DNA. Acilimi biraz fazla uzun oldugu icin hep bu kisaltmalarla kullaniliyor ve kullanilacak. Deoksiribo Nukleik Asit. Genetik sifremiz. Sadece bizim degil elbet, tum canlilarin genetik sifresi ya da kodu ya da bilgisi diyelim.

Sac renginiz de, yakalanacaginiz muhtemel hastaliklar da hepsi bu kodlamanin icinde. Cok daha muthis olani ise bu genetik sifreyi bir sonraki nesile yani cocuklariniza da siz tasiyorsunuz. %50'si sizden.

Kellik geni de, yuksek tansiyon ile ilgili geni de, eger tasiyorsaniz sizden gececek. Bunlarin hic biri evlenirken aklimizin ucundan dahi gecmiyor. "Ailenizi iyi secin" diyor kimi bilimadamlari... Şakayla karisik.

Nasil secelim? Bugun boyle cok detayli testler yok ki en azindan toplumun kullaniminda yok, olsa da acaba insan oglu bunu goz onune alacak mi?

Bence alacak.

Kimse bile bile lades demek istemeyecek. 500 sene sonraki dunyanin halini, 500 sene onceki haliyle ve bugunu dusunerek bir hayal edin... Bence insanlar belki de istedikleri sartlari kendileri dizayn etmeye baslayacak. O yuzden kimsenin bile bile lades demesine gerek kalmayacak.

Neyse...biz bugune bakalim.

DNA, genetik kod: A-G-C-T... Dort adet yapi tasi var bunlarin farkli dizilimleri genleri olusturuyor. Mesela TP53 (Tumor baskilayici gen) Hucre dongusu uzerinde yani kontrollu bir sekilde hucrelerin cogalmasi uzerinde etkisi var... En basit tanimiyla.

Kanser hucreleri hem son derece hizli cogaliyorlar... Hem de uzun (epey uzun) yasiyorlar. TP53 iste bu kontrolsuz cogalmayi onluyor... Bekci gibi.

Hani AGCT den olusurdu ya genetik kod. Alin iste size TP53'un gen dizisi... 1182 adet nukleotidten olusmus:

1 atggaggagc cgcagtcaga tcctagcgtc gagccccctc tgagtcagga aacattttca 61 gacctatgga aactacttcc tgaaaacaac gttctgtccc ccttgccgtc ccaagcaatg 121 gatgatttga tgctgtcccc ggacgatatt gaacaatggt tcactgaaga cccaggtcca 181 gatgaagctc ccagaatgcc agaggctgct ccccccgtgg cccctgcacc agcagctcct 241 acaccggcgg cccctgcacc agccccctcc tggcccctgt catcttctgt cccttcccag 301 aaaacctacc agggcagcta cggtttccgt ctgggcttct tgcattctgg gacagccaag 361 tctgtgactt gcacgtactc ccctgccctc aacaagatgt tttgccaact ggccaagacc 421 tgccctgtgc agctgtgggt tgattccaca cccccgcccg gcacccgcgt ccgcgccatg 481 gccatctaca agcagtcaca gcacatgacg gaggttgtga ggcgctgccc ccaccatgag 541 cgctgctcag atagcgatgg tctggcccct cctcagcatc ttatccgagt ggaaggaaat 601 ttgcgtgtgg agtatttgga tgacagaaac acttttcgac atagtgtggt ggtgccctat 661 gagccgcctg aggttggctc tgactgtacc accatccact acaactacat gtgtaacagt 721 tcctgcatgg gcggcatgaa ccggaggccc atcctcacca tcatcacact ggaagactcc 781 agtggtaatc tactgggacg gaacagcttt gaggtgcgtg tttgtgcctg tcctgggaga 841 gaccggcgca cagaggaaga gaatctccgc aagaaagggg agcctcacca cgagctgccc 901 ccagggagca ctaagcgagc actgcccaac aacaccagct cctctcccca gccaaagaag 961 aaaccactgg atggagaata tttcaccctt cagatccgtg ggcgtgagcg cttcgagatg 1021 ttccgagagc tgaatgaggc cttggaactc aaggatgccc aggctgggaa ggagccaggg 1081 gggagcaggg ctcactccag ccacctgaag tccaaaaagg gtcagtctac ctcccgccat 1141 aaaaaactca tgttcaagac agaagggcct gactcagact ga

Kimi zaman bu gen islevini kaybediyor ya da baska bir gen bu genin dogru durust calismasini onluyor. Neden? Bazen cevresel etkenler tetikliyor... Bazen bir takim gen trafigi... Kisinin sansi iste. Acaba sanssizligi mi demeli?

Esas ilginc nokta bence bu temel taslarimizin dijital bir yapida olmasi. Tipki bilgisayarin ki gibi. Nasil ki?

1010101010000101010111101010010010010100101011101010101001

gibi bir kodlama yatiyorsa bilgisayar dilinin derininde; bizim de:

agtcgatgctagtcgatcgtagctagctagtcgtagctagtggtgtgctgtattgtaaaagctgtgcatc

gibi bir kodlama yatiyor.

Bu dizilerin anlamlarini tamamiyla cozmek uzun zaman alacak ama 2020-2050 yillari arasi pek cok kanser tipinin mekanizmasinin cozulecegi ve tedavi yollarinin mumkun olacagi ongoruluyor. Ben bu surenin daha da kisalacagina inaniyorum. Insan genom projesi de 2005'te bitecegi tahmin ediliyordu ama 2001'de bitirildi. Teknolojinin hizi tibba ve biyolojiye birebir yansiyor.

Bir takim genlerimizin degisik durumlari var... Hani bu kellik geninde oldugu gibi bir de tam tersi olani var. Vucudun her yerinden killar saclar fiskiriyor. Elbette normal bir durum degil, bu genin zaman icinde "OFF" pozisyonuna gectigi yani kapali kalma durumunu sectigi dusunuluyor. Normal bir bireyde kapali halde yani aktivitesi olmayan bir durumda bulunuyor.

Ama kimi insanlarda acik. Bunun gibi acik kapali, kapali acik genler var. Tipki hani lisede gordugumuz elekrtik duzenegindeki gibi bir hatti kapatinca diger hatlarinda etkilenmesi kapanmasi gibi.

Genler arasi etkilesimler ve etkileri su anda en hareketli ve heyecanli konulardan birini olusturmakta.

O yuzden sadece artik tip ve biyoloji alaninda calisanlar degil muhendisler de isin icinde. Tam anlamiyla disiplinler arasi bir yone kaymis durumda gen, gen hastaliklari ve molekuler biyoloji.

Neyse konu aslinda muthis eglenceli ve de karisik ve de heyecanli ve de zor, yazacak cok sey var.

Eger bu satira kadar okumussaniz ve de hala baymadiysaniz sorayim o zaman; yine yazmayi dusunuyorum bu konularla ilgili siz ne dersiniz? Yoksa konu acaba sadece benim icin mi ilginc?

resim:calabriadna sitesi