Ahilik dünyasına bir bakış

Söke’de Yılın Ahi’si Seçilen Sökeli Berber Esnafı Nazmi İçenoğlu’na Aydın Valisi Karem Al Tarafından Ödül verildi. Duyarlı Vali Sayın Kerem Al’a teşekkürler ve Yılın Ahisi Seçilen Sökeli Berber Esnafı Nazmi İçenoğlu’nu tebrik ediyoruz. 

***                             ***                                 ***

Gazetemiz Söke Ekspres'in  03 Ekim 2012 tarihli sayfasında geçenlerde güzel bir haberle güne merhaba dedim. Tüm yaşayanlara ve özellikle güzel yurdumun insanlarına sağlıklı günler diledim. 

Aydın’da Yılın Ahisi seçilen Sökeli berber esnaflarımızdan Nazmi İçenoğlu ve Aydın’da Ahilik haftası etkinlikleri kapsamında Aydın Mesleki Eğitim Merkezinde kurslara katılan ve eğitimini tamamlayan gençlere belgeleri verilmesi beni bir vatandaş olarak sevindirmiştir.

Sevgili öğrencilerimize ulaşamadım, lakin değerli berberimiz sevgili dünürümüz sevgili Nazmi İçenoğlu’nu hemen telefonla aradım, sağlıklı günler dileklerimle tebriklerimi sundum. Bir kez daha tebriklerimi sunuyorum. Ve de daha nice yıllara diyorum.

Aslında bu arama ve tebrik etmişi de bir Ahilik eylemidir. Bir dostun başarısını kutlamak, tebrik etmek pek zor olmasa gerek. Her neyse... Burayı AHİCE geçelim diyorum…

Ben bu yazımda  “Ahilik ve Ahilik Dünyası “ üzerinde biraz durmak istiyorum.   

Orta Anadolu’muzun güzel  ve şirin kentlerinden biri olan KIRŞEHİR Ahilik Dünyası’nın başkentidir diyebilirim. Mesleğim gereği Kırşehir’de uzun yıllar yaşadım ve de köylerinde DEMİRLİ'DE öğretmenlik yaptım. Çocuklarımın anneleri çünkü Kırşehirli’ dir. Bundan dolayı ben de bir yönden Kırşehir’liyim. Onun için zaman zaman Kırşehir’den söz ediyorsam beni lütfen bağışlayınız.

Karışehir'in tarihini, coğrafyasını, edebiyatını, müziğini, folklorunu siyaset ve devlet adamlarını iyi bilirim. Ahi Evren, Âşık Paşa, Gülşehir, Cacabey,  Şemsi Yastıman, Muharrem Ertaş, Hacı Taşan, Yakında yitirdiğimiz Neşet Ertaş ( Usta ) , Çekiç Ali, Ali Baytok, Devlet ve Siyaset adamı rahmetli Osman Bölükbaşı ile birlikte bunların tümü Kırşehirli ‘dir.  Yine bu değerli sanat ve bilim adamlarını rahmetle anmadan geçmek istemiyorum.

Yine bunlardan başka “ Yunus Emre başta olmak üzere Âşık Paşa ve Gülşehri, Türk Dilinin ve ses bayrağının Kırşehir’de açmışlar ve onlarla birlikte Hacı Bektaşi-ı Veli, Ahi Evran ve Süleyman Türkmani  kentin  özgür  iklimine bu topraklarda sultan olmuşlardır. Bu büyük şahsiyetlerin yanı sıra buralarda Ahilik Ocağı kurulmuştur. Bu Ocağın Kurucusu Ahi Evran’dir.( 1 )

Ahi teşkilatı kurulurken Orta Anadolu’da özellikle Kırşehir, Konya ve Kayseri’de iktisadi düzeninin sağlanmasına çalışılmış ve yaşayan halk arasında birlik ve beraberlik sağlanmıştır. Ahi Evran, mesleği, yaşantısı ve mücadelesiyle günümüz insanının ihtiyacı olan insan modellerini de ortaya koymuştur Mesleğiyle yaşayışıyla Ahi Evran içinde yaşadığı topluma örnek olmuştur. Çünkü o dürüst, çalışkan, cömert bir insandı ve bu gibi insanlardan da hoşlanırdı.

Unutmamak gerekir ki bu teşkilatta Hacı Bektaşi Veli ve Yunus Emre’nin de söylemleri, düşünceleri bu coğrafya da etkili olmuştur.  

Ahilik teşkilatına göre:

Ahilik Tanrı’nın sonsuz rahmetinden damıtılan can suyudur. Ahilik çok önemlidir. Çünkü Türk toplumunun ve bütün insanlığın âlemin kurtuluş programında Ahilikte saklıdır.

Ahilik teşkilatı kavramında Doğu’ya, Batı’ya, Kuzey’e ve Güney’e iklim dört bucağa ta “İnsan “ olan herkese, her zümreye Ahiliğin söylediği ve söyleyeceği çok şey vardır. Ama önce kendimiz de Ahilikten bir hisse almalıyız” denilmektedir.

Ünlü Seyyah Evliya Çelebi Ahiler için şunları söylüyor:

Ahi Evran’a bağlı, güçlü, kuvvetli çok çalışkan ve azimli insanlardır. Genellikle bekâr  gençlerden oluşur. Her birisi bir Ahi Evran’dır. Her birinde Ahi Evran’ın pirleri gibi yiğitler vardır ki bunlar insan ejderhalarıdırlar. Evliya Çelebi’ye göre: Cenab-ı Hak, pirleri Ani Evran sayesinde bu debbağları gayrette bereketli kılmıştır. Gayeteli açık, cömert ve bir birlerine karşı son derece bağlı insanlardır.  “ diye vurgu yapıyor Evliya Çelebi. ( 2 )

Ahiliğin kurulmasında bazı kuralları, gelenekleri ve adetleri vardır. Bunlar çağdan çağa Anadolu’da ve özelikle sanat er aba esnaflarımız arasında teşkilatlarla bugünlere kadar gelmiştir. Ahli’lerin dereceleri ve mertebeleri vardır.

Ahilik teşkilatında iki önemli kapı vardır.

A -Açık Olanlalar:

1- Ahinin eli açık ( cömert ) olmalı

2- Kapısı açık olmalı ( konut sever) olmalı

3- Sofrası açık olmalı ( ikramdan uzak  kalmamalı )  

  B- Kapalı Olanlar:

1 – Ahinin gözü kapalı olmalı ( kimseye kötü gözle bakmamalı, kimsenin ayıbını   araştırmamalı )

2- Beli kapalı olmalı ( Kimsenin ırzına, namusuna, haysiyet ve onuruna tecavüz etmemeli,

3- Dili  kapalı olmalı ( kimseye kötü söz söylememelidir ) 

Hacı Bektaş-ı Veli de bir ünlü sözünde: “ Eline, beline ve diline sahip ol” demiyor muydu?

AHİLİK TEŞKİLATINDAN BAZI ÖNEMLİ SÖZLER:

İnsanın gözü bağlı gerek; kendi ayıbından başka gayri kimsenin ayıbını görmesini yasaklar.

Kulağı bağlı gerek;  yaramaz haberleri gıybet ( dedikodu ) gibi sözleri işitip dinlenmeyi yasaklar.

Dili bağlı gerek;   üstadı yanında konuşmamak gerek,

Gönlü bağlı gerek;  Hak’dan başka gayriye meyl vermemek, muhabbet etmemek

Beli bağlı gerek;  kuşağına bağlı, olmak,

Sofrası açık; konuk sever olmak, ikramda bulunmak.

Bunlardan başka anaya, babaya karşı saygılı olmak; Büyüklere karşı hürmetli olmak, sözünde ve işinde dürüst olmak, İyi huylu ve güzel ahlaklı olmak, güleç yüzlü olmak. Sözünü tutmak, hataları yüze vurmamak, dostluğa önem vermek, kötülük edenlerle karşı iyilik etmek, komşularla iyi geçinmek, hiç kimseyi azarlamamak, daima samimi davranmak, başkasının malına hıyanet etmemek, her türlü haram işlerden uzak durmak, daima hakkı gözetmek, dost ve akrabayı ziyaret etmek, mal, mülk ve makam sahibi olduğunda mütevazi davranmak  gibi  önemli konularda Ahiliğin en değer verdiği önemli unsurlarıdır.

Kaynak:

1-Ahi Evran ve Ahilik / Doç. Dr. M. Fatih KÖKSAL,

 2.baskı, Kırşehir Valiliği Kültür Yayınları Kırşehir- 2008.

2- a.g.e. s.162’de.