Ahlaki pusulanın şaşması...

Psikolojik testlerden de geçmiş gönüllü gençler, gardiyanlar ve mahpuslar şeklinde iki gruba ayrılır.

Prof. Philip G. Zimbardo’nun, Stanford Üniversitesi psikoloji bölümünün alt katının bir kısmını mahpushaneye çevirerek yaptığı bu deney ilk başlarda sorunsuz gidiyor. Rastlantısal bir şekilde iki gruba ayrılmış bu gençler gayet normal davranıyor.

Ancak bir süre sonra; gizli kameralarla da izlenen deneyde tuhaf olaylar meydana gelmeye başlıyor. Gardiyan üniforması giymiş taraf, mahkum rolü oynayan tarafa şiddet uygulama eğilimine giriyor. Sosyal psikolog Zimbardo’yu bile hayrete düşüren bu gelişmeler üzerine deneye son veriliyor.

Amerikan askerlerinin Irak’ta sivillere uyguladığı şiddetin boyutu her geçen gün artıyor. “Bu insanlar nasıl bu kadar cani olabiliyorlar?” sorusunun cevabını bu kitap çok iyi açıklıyor.

Zimbardo’nun kitabının tam adı “The Lucifer Effect: Understanding How Good People Turn Evil (Lucifer etkisi: Nasıl iyi insanlar düşmana dönüşebiliyor u anlamak?” Lucifer Tanrı’nın en favorisi iken, daha sonra iyilikten vazgeçip şeytan olan meleğin adı.

Kitapta, sıradan bir hayat süren Amerikalının, asker üniformasını giydikten sonra neler yapabildiği ve bu davranışların psikolojik sebepleri inceleniyor. Yazar, Amerikan askerlerinin Vietnam’da uyguladığı şiddeti “dark side” karanlık tarafa geçiş şeklinde özetlemiş. Savaş dönüşü yaşadıkları “Vietnam Sendromuna” da değinmiş. Askerler günlük hayata uyum sağlamakta güçlük çekiyorlar.

Dünya devletleri, bir araya gelerek, Amerika’nın Irak’ta uyguladığı bu orantısız güç kullanımına ve kuralsızlığa son vermelidirler.