Akut Zehirlenmeler

Sebepleri ne olursa olsun, isteyerek olan, kaza sonucu veya suç niteliği taşıyan akut zehirlenmeler çok önemli sağlık problemlerine neden olabilir. Bir zehirlenme ihtimali karşısında yapılacak ilk iş, zehirlendiğinden şüphe edilen kimseyi vakit kaybetmeksizin en yakın hastaneye götürmek veya derhal bir hekim çağırmaktır.

Gıda zehirlenmeleri...

Botulizm: Kötü imal edilmiş sanayi konservelerini (toprakla kirlenmiş sebze, et), iyi hazırlanmamış veya az tuzlu şarküteri mamüllerini yemekten ileri gelir. Clostridium botulinum' un salgıladığı bir toksine bağlıdır. Zehirlenme, bahsi geçen gıdaları aldıktan 12 ila 36 saat sonra, bazen daha da geç başlar. Felçler, yutma güçlüğü, boğaz kuruluğu, karakteristik görme bozuklukları ve kabızlık gibi belirtileri olur. Bu tip zehirlenmeler ölüme yol açabilir. Korunma yolu, konservelerin iyice sterilize edilmiş olması, şişkin kutuların atılması (gaz oluşmuştur) ve saklanacak besinlerin yeterince tuzlanmasıdır.

Stafilokok enfeksiyonları: Süt ürünleri, dondurma, pasta, şarküteri mamülleri yemekten ileri gelir. Kuluçka devresi 2 ila 4 saat gibi çok kısadır. Zehirlenmenin başlangıcı anidir, ateşsiz olmak suretiyle karın ağrıları, kusma ve ishal görülür. İyileşme, birkaç saat içerisinde kendiliğinden gerçekleşir. Tedavi, bilhassa su kaybını önlemeyi amaçlar. Korunmak için mikrop taşıyıcı insanlarla ilişkiden kaçınmak (kan çıbanı, dolama, vb), mutfak eşyalarının temizliğine özen göstermek gerekir.

Salmonellozlar: Özellikle kıyma, sakatat, şarküteride üreyen ama krema, yumurta, pasta, kabuklular ve kirli sularla da bulaşabilen mikroplardan ileri gelir. Mesela tifo bir salmonellozdur. Kuluçka devresi uzuncadır, ortalama 12 ile 24 saat arası seyreder. Bunun ardından ishal, kusma ve karın ağrıları başlar, ateş 39- 40 dereceye kadar yükselebilir. Ağır septisemi vakalarına da rastlanır. Korunma, mikrop taşıyıcılarını denetlemekle (bilhassa çok sayıda kişiye yemek hazırlayan mutfaklar), etlerin gayet iyi pişirilmesiyle, kabukluların kaynatılmasıyla gerçekleştirilir.

Histaminle zehirlenme: İyi pişirilmemiş balıklardan (taze veya konserve ton balığı, karides, kabuklular) ileri gelir. Kuluçka devresi çok kısadır, ortalama 1- 2 saat içerisinde rahatsızlık başlar. Belirtileri alerjileri hatırlatır, yüzde şişlik ve kırmızılık, kaşıntı meydana gelir. İyileşme birkaç saat içerisinde kendiliğinden olur. Korunma, balık avında ve muhafaza edilmesinde titizlik gösterilmesine bağlıdır.

İlaç zehirlenmeleri...

Genellikle intihar girişimlerinde ve güzel görünüşlü çekici ilaçları yutan küçük çocuklarda rastlanır. Süreğen ilaç zehirlenmeleri, özellikle ruhi bunalım geçiren ya da uykusuzluk gerekçesiyle sakinleştirici ve uyku hapı kullanan kimselerde görülür. Bu kişiler kimi zaman gerçek birer zehir bağımlısı haline gelirler. Hekimlere danışmadan, bana yarıyor diyerek kendi kendine ilaç alan kişilerde rastlanır.

Barbütirikler: Bunlar, doğrudan doğruya beyni etkileyerek uyku getiren uyku ilaçlarıdır. Akut zehirlenmeler komayla kendini belli eder, ölümcül de olabilir. Hastayı hastaneye yatırmak gereklidir. Koma, başka ilaçların da eklenmesiyle bazen daha da ağırlaşabilir (alkol, aspirin, sakinleştiriciler, hatta havagazı). Süreğen zehirlenme ruh ve sindirim bozukluklarına (kabızlık) neden olur.

Sakinleştiriciler: Depresyonların ve sinirlilik hallerinin tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Birçok insan bunları aşırı derecede tüketir, çoğu zaman bunlar kaygı giderici, gevşetici etki gösterir. Barbütiriklerin ve alkolün etkisini artırır. İntihar teşebbüslerinde bu tip ilaçların çoğunlukla yalnız başına, bazen de başka ilaçlarla beraber alındığı görülür.

Ağrı kesici ilaçlar: Aspirin ve parasetamol de zehirlenmelere neden olabilir! Aspirinle akut zehirlenmeler asit- baz dengesinde ağır bozukluklara yol açar. Aspirin bir asittir, solunum bozukluklarına, kanamalara, su kaybına neden olur. Uzun zaman süresince ve ara vermeksizin kullanılan parasetamol de, bilhassa yaşlılarda, geri döndürülmesi olanaksız böbrek yetersizliklerine neden olabilir.

Karbonmonoksitle zehirlenme...

Çocuklarda (mutfakta ocak düğmeleriyle oynama), intihar girişimlerinde (özellikle ihtiyarlarda), bir maddenin yanmakta olduğu iyi havalandırılmayan yerlerde (garaj, bodrum, yangın, vb) rastlanır.

Akut zehirlenme, baş ağrısıyla başlar, karın ağrıları, baş dönmeleri, zihin bulanıklığı, uyuklama ve komayla belirgindir. Rahatsızlandığını hisseden kimse genellikle kalkıp bir pencere açmak ister, ama yere yuvarlanır. Zehirleneni kurtarmak için yapılacaklar, kurtarıcı için de tehlikeli olabilir. Zira en küçük bir kıvılcım patlama sebebidir. İlk yapılacak şey itfaiye çağırmaktır. Elektrik akımı ve telefon kesilir, temiz hava girmesi için pencereler açılır, hasta dışarı çıkarılır. Bütün bunları, nefesini tutarak yapmak gerekir. Bu aşamadan sonra suni solunum uygulanabilir.

Mantar zehirlenmeleri...

Kuluçka devresi uzun süren mantar zehirlenmeleri, zehirli maddenin dışarı atılması geciktiğinden (bilhassa falloit amanita zehirlenmesi) kısa kuluçka devreli zehirlenmelerden daha tehlikelidir. Mantar zehirlenmelerinin belirtileri, yani zehirlenme sendromları genellikle dört grupta toplanır...

Dizanteri sendromu: Yenebilir, lakin iyi kaynatılmamış mantarlardan ileri gelir. Yemekten 1 ila 3 saat sonra çokça ishal, bulantı, kusma ve hipertansiyonla belirgindir. Birkaç gün içerisinde kendiliğinden geçer.

Atropin sendromu: Sinek kıran ve benekli amanitalardan ileri gelir. Yemekten 1 ila 3 saat sonra şiddetli karın ağrıları, ışıktan rahatsız olma, hipertansiyon, boğaz kuruluğu, hatta halüsinasyonlar görülür. Komaya da girilebilir.

Müskarin sendromu: Bu daha da kısa kuluçka devreli bir sendromdur. "İnocybe" ve "clitocybe" cinsi mantarlardan ileri gelir. Sindirim kanalında aşırı salgılara neden olur (ishal, kusma, tükürük fazlalığı), terlemeye, tansiyon düşüklüğüne yol açar.

Falloit sendromu: Falloit, verna ve virosa türü amanitalardan ileri gelir. Uzun kuluçka devreli bir sendromdur ve çok tehlikelidir. Ölümle sonuçlanma olasılığı hayli fazladır. Bazen karaciğeri bir daha tedavi edilemeyecek derecede tahrip eder. Belirtiler iki evrede gelişir... İshal, kusma, su kaybıyla şoka girme ihtimali gösteren ilk şiddetli devreyi takip eden 2- 3 günlük bir iyileşme devresinden sonra karaciğer belirtileri ortaya çıkar. Sarılık, vücutta yaygın kanamalar, akut anemi, ölümcül olabilen koma hali görülür. Riski, yenen mantar miktarıyla, hastanın sağlık durumu ve yaşıyla orantılıdır.