Alevi-Bektaşiler'de on iki hizmet sahipleri

On İki Hizmetin dağılımı su şekildedir:

1.Dede/Pir/Mürşit:Bu hizmete pirlik hizmeti diyoruz. Cemin genel gidişatını pir belirliyor. Hizmet itibari ile Hz. Muhammed, Hz. Ali ve Hacı Bektaş-ı Veli’yi temsil eder. Cem Erkânı Başkanlığını yapar, ikrar alır nasip verir. Cenaze, Müsahiplik, Nikâh, Sünnet, Ad takar (isim takar).

2.Rehber:Cemi yönetmekle görevli pirin yardımcısıdır rehber. Görev itibariyle Hz.Ali ve İmam Hüseyin´i temsil eder. Yola girmek isteyenleri hazırlar, yol gösterir. Mürşidin en yakın yardımcısıdır.

3.Çerağ/Delilci: Cem meydanı ile beraber gönülleri ve bilinçleri aydınlatandır delil. Görev itibariyle Cabirü’l Ensari’yi temsil eder. Cem evinde bulunan aydınlatma araçlarını yakar. Buhurdanlıkları ve Mumları (Çerağları) hazırlar.

4.Gözcü: Rehberin yardımcısıdır. Cem'in sessiz ve sakinlik içinde geçmesini sağlar. Cem’in bekçisidir. Gönül gözü ile bakıp ham ervahları hamlıklarından dolayı uyarandır. Görev itibariyle Ebuzer Gaffari’yi temsil eder

5.Zakir(Aşık): Sesi ve sazı ile birlik halinde dile gelmemizdir. Görev itibariyle Bilal Habeş’i temsil eder. Cem’de Tevhid, Duazde imam, Mersiye, Semah, Nevruzi'ye söyler.

6.Ferraş Süpürgeci:Cem evinin sürekli temizliği ile görevlidir. Cem meydanı ile beraber gönülleri ve art düşünceleri temizleyendir. Görev itibariyle Selman’ı Piri pak’ı temsil eder.

7.Sakka:İmam Hüseyin'in şahsında yaşamın var olması ve devam etmesinin önemini canlara idrak ettirendir. Görev itibariyle İmam-ü’l Hüseyin Şehitler Şahı ’yi temsil eder. Cem evinde Su, Şerbet, Saka, Süt v.b. dağılımını sağlar.

8.İznikçi/Meydancı: Cem meydanının dirliğini, düzenini sağlayandır. Görev itibariyle Hüzeymetü’l Ensari ’yi temsil eder. Cem evinde Semahserleri kaldırır. Postları yerine dizer.

9.Niyazcı/Kurbancı/Lokmacı: Helal kazançla elde edilmiş lokmaların cem meydanına ayrım gözetilmeksizin getir adaletli şekilde dağıtandır. Görev itibariyle Mahmut’ül Ensari’yi temsil eder. Kurbanları tekbirler ve keser. Gelen Lokmaları alır ve dağılımını sağlar.

10.Tezekar/İbriktar: Bedensel temizlik ile beraber düşünsel ve duygusal yıkanmadır. Görev itibariyle Gulam Kamber Hazretlerini temsil eder. Cem de Mürşidin ve Cem erenlerinin abdest almalarını sağlar.

11.Peyikçi/Haberci: Cem olacağını tüm canlara duyurur. Duymadım, bilemedim dememek için görevlidir peyikçi. Görev itibariyle Amr-ı Ayyar’ı temsil eder.

12.Bekçi (Kapıcı): Kötü duygu ve düşüncelerin pir u pakların meydanı olan cem meydanına gelmemesini sağlayandır. Görev itibariyle Gülam Keysani’yi temsil eder. Cem’e gelen erenlerin evlerini gözetler. [1]

Oniki Hizmette Görev Kimler Adına Yapılır? :

“Yediler, kırklar "gaip erenler" içerisinde olup hepsi mihmanlardır. Bu oniki post makamının, her Bektaşi meydanında bir sıra düzeni ile yerleri vardır. Bu postlara ne olursa olsun niyaz edilir. Bundan başka meydan erenlerinde görülen oniki hizmette aşağıdaki kişiler adına görev yapılır:

12 Hizmet Sahipleri (Alevilerde)

Hz. Muhammed zamanında;

1.Mürşit: Hz. Muhammed

2. Rehber: Ali

3. Gözcü: Cebrail ol musaffa

4. Çerağcı: Cebir-ül Ensari

5.Zakir: Bilali Habeş

6. Feraşçı: Selman Pak

7.İznikçi: Huzeymetül Ensari

8.Kurbancı: Mahmud ül Ensari

9.Sakkacı: İmam Hüseyin

10.briktar: Gulam Gamber

11.Peyk: Amri Eyyar

12. Semahcı: Ebuzer Gaffari

Hz. Ali zamanında;

1 – İmam Hasan – Tarikçi

2 - İmam Hüseyin - Farraş.

3 - Muhammed Hanefi - Rehber

4 - Abdüssamet - Zakir - Sazandar,

5 - Abdal Ahmet - Sofracı,

6 - Süleyman - İbrikci,

7 - Tayyib - Saki,

9 - Abdülkerim - Gözcü,

10 - Abdullah - Pervane,

11 - Hadi - i Ekber - Çerağcı,

12 - Abdül Celil –Kapıcı

Bu zatı şerifler ki, zikr olundu. Cümlesi evlad-ı Ali’dir. Hizmetleri hazır ola. Hü diyelim Hu.[2]

Bu oniki kişinin İmam soyundan olduğu söylenir. Bunların içinde Hasan Hüseyin'den başkası bizce bilinmemekle birlikte Selman'ın da hiç ilgisi yoktur. Ancak, Bektaşilikte Selmani diye bir olay vardtr ki yılın belirli bir gününde elde keşkül - i fıkara, mürşidinin buyruğu ile halkın arasında dolaşarak "Şeydullah - Allah için bir şey" diyerek para toplar. Ama öyle herkesten istemez. Çünkü Bektaşilikte dilenme ne olursa olsun yasaktır. Tarikatte suçlular "Selmaniliğe" çıkarlar. Üzerlerine deriden giysi giyen bu kişiler "Allah için, Şehid - i Kerbela aşkına" su dağıtırlar.

Yalnız çerağcıya verilen "Hadi - i Ekber" adı Bektaşi terminolojisindeki "çerağ - ı daim, nur - ı daim" kavramlarının önemini ve yerini gösterir. İşte Balım Sultan meydanmda 12 12 14'lük örgütü kimi zaman Ahileri, kimi zaman da Havarileri andırdığı gibi Oğuz töresinin yirmidört boyuna da bir gönderme olabilir. Ancak hangisini almak olası? [3]

Ondörtler : Hazreti Peygamberin soy torunlarından henüz küçük iken münafıklar tarafından şehid edilen Ondört Masum- i Paklardır ..

Onyedi kemerbest: Hazreti. Ali tarafından bellerine kemer (Kılıç) kuşatılan Onyedi oğludur. İkisi İmam'dır.

Onyedi Kemerbest - i Hanedan: Ehi - i Beyt'e candan bağlı olan isimleri bölüm içinde verilen Onyedi Sahabedir.

Kırk: Kırkları, kırk makamı simgeleyen sayı.

Kırklar: Bektaşilikte sır bir kurumdur. Hakkında çeşitli söylenceler vardır. Hiç bir baskı görmeden, içten gelerek müslüman olan ve bu uğurda tüm varlığını, ailesini terk ederek Hazreti Muhammed'e bağlanan kimselerdir. Sayılarıkırk olduğundan Kırklar olarak anılırlar. Adları kesin olarak söylenemez, ya da bilinmez. Bütün Aleviler bunlarda gizli güçler olduğuna, kutsallıklarına ve varlıklarına inanır, büyük saygı duyarlar. Bakım ve dini eğitimleri Hazreti Ali tarafından yapılan bu kutlu zatların adları ne yazık ki tamamen bilinmemektedir.

Pek azının adları günümüze kadar gelebilmiştir. Yetmiş iki millet: Hz. Muhammed bir hadisinde

"Ümmetim 72 cemaate bölünecektir; biri dışında - ki onlar gerçek müminlerdir - onların hepsi için cehennem kaçınılmazdır" demiştir. Bu terimin kaynağının bu hadis olduğu söylenir. Bektaşiler ayni cem, ikrör törenlerinde yollarının, yani Bektaşiliğin bütün yollardan ayrı Olduğunu vurgularlar. Caferi Sadık mezhebinin 72'sinden de ayrı olduğunu söyler ve kabul ederler.

Bu yol dışındaki tüm mezhepleri, tarikatları reddederler, bu mezhebin Muhammed - Ali yolu olduğunu belirtirler. Bektaşi düşüncesi bu konuda kesin bir ilerleme gösterir. Tarikat aşamasında talibe sadece Caferi mezhebi anlatılır, diğerlerinden hiç söz edilmez. Hakikat aşamasında kişinin 72 milletin eleştirisinin üzerinde olması vurgulanır. Yani mistik yola hakikatın tüm diğer yoıtarı dışlanarak girilebileceği anlatılır.

Hatta Yunus Emre bir şiirinde "Yetmiş iki millete aynı gözle bakmayan şeriatın alimi olsa bile gerçekte Hakikat'a asidir" der. Bu terime tüm Alevi - Bektaşi ozanları şiirlerinde yer vermişlerdir.

Yüz yirmi dört: Adem peygamberden bu yana gelen pegamberleri ifade eder.

Bunların dışında: Alevi - Bektaşilerde 4, 8, 9, 28, 32, 33, 99, 360, 366, 6666, 18.000, 124000 sayılarının da özel durum ve kutsal değerleri vardır.

Kırklar Şerbeti: Beyaz bir kâse içinde hazırlanır. Biat gecesi talibe içirilen şerbettir.

Kırklar, Şerbet ve Semah: İçlerinde Selman -ı Farisi ve Gulam Kanber hazretlerinin de bulunduğu kırk kişi, Hazreti Ali tarafından eğitilmiştir. Hazreti Muhammed ve O'nun Ehi - i Beyti için her şeyini feda eden bu kutsal insanlar Kur'an'ın yoruma dayalı ayetlerinin gizli anlamları açıklanarak, onlardaki gizli mesajlar bildirilerekeğitılmişlerdir. Bu insanlar İslam felsefesinin bel kemiğini meydana getirirler.

Çoğu Elçilik Mescidinde yatıp kalktıklarından ötürü, bunlara (Ashab - ı soffa) sofa sahibleri denilmektedir. Kırk kişiyi eğitip Tanrı erenliği makamına çıkarttığından ötürü, Hazreti Ali'ye Şah - ı Velayet (Veliler Şahı) unvanı verilmiştir. Hz. Ali, Peygamber ilminin kapısıdır, bu ilmi kendisine bağlanan Kırk muhibbine öğretir. İslam tasavvufunun ve tarikat silsilesinin başlangıcı olan kırklar Alevi - Bektaşilerce de kutsal sayılır.

İlk ayin cem, ilk semah, ilk şerbet, ilk tevhid {Tanrı'yı anarak ayakta durma) Kırklarla başlamıştır. Şekilcilikten kaçınıp aşk ve vecd yolu ile Tanrı'ya ulaşmanın yolunu açmışlardır. Gösteriş ve dedikodudan arınması gereken bu yol yine onlar tarafından gizli tutulmuştur; "Tanrı buyurur ki: Sakla kulum beni saklıyayım seni." şeklindeki kutsal söz tarikatın temel ilkesi haline gelmiştir.

Hünkâr Hacı Bektaş Dergahın’da On İki Hizmetleri Kim Beyan İder

1. Tarikatçı: Hz. Hasan Mücteba

2. Davetçi: Hz. Hüseyin Desti Kerbela

3. Saki: Hallacı Mansur

4. Zakir: Seyyid Nesimi

5. İbriktar: Sarı İsmail

6. Gözcü: Karaca Ahmed

7. Cerağcı: Kara Pipabat Sultan

8. Sofracı: Garip Musa Sultan

9. Meydancı: Barak Baba

10. Ferraş: Resul Baba Sultan

11. Pervane: Taptuk Emre

12. Kapıcı: Güvenç Aptal

Bu tür çelişkili isimler 12 hizmet görevinin kime ait olduğunu tam olarak belirlenmesine engel olmuştur. Yukarda belirtilen isimler arasında yaşadığı dönemlerden dolayı zaman farkı vardır. Bu belirsizlik yüzünden Cem ibadetinin kaynağını Kırklar Meclisi’ne dayanmadığını savunan fikirler ortaya atılmıştır. Yazılı kaynakların azlığı ve olanlarının içinde de eksikliklerin bulunması günümüzde yapılan araştırmaların doğruluğuna zarar vermektedir. Ayrıca Alevilikte bir erkân name uygulamasının yörelere göre değişmesi yüzünden 12 hizmet görevindeki isimler değişebilmektedir. Bunun başlıca sebeplerinden biri her ocağın farklı şekilde cem yürütmesinden kaynaklanmaktadır. Hizmet görevlilerinin ismi Hz. Ali’nin yaşadığı döneme uygun olarak alındı.