Amortisman uygulaması

1-Amortismanın Konusu: V.U.K. ‘nun 313. maddesine göre amortismanın konusunu; “İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya , aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayri menkullerle 269 ‘uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi Kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin değerleme esaslarına göre tespit edilen değerlerinin bu kanun hükümlerin göre yok edilmesi teşkil eder.” Değeri 2002 yılı için 250 milyon lirayı aşmayan peştamallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri yine 250 milyon lirayı aşmayan alet , edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır. 2- Amortisman Ayırma Koşulları: a) İşletmede bir yıldan fazla kullanılma. b) Yıpranma, aşınma veya kıymetten düşmeye maruz bulunma . (Örneğin, bu şartı sağlamayan boş arsa ve araziler amortismana tabi tutulmaz.) Ancak: 1-Tarım işletmelerinde vücuda getirilen meyvalık, dutluk, fındıklık, zeytinlik ve güllüklerle incir bahçeleri ve bağlar gibi tarım tesisleri; 2- İşletmede inşa edilmiş olan her nevi yollar ve harklar; amortismana tabi tutulur. c) Envantere dahil olma; İktisadi kıymetin envantere dahil olması hem fiilen işletmenin tasarrufunda bulunmasının) hem de envantere kayıtlı olmasını ifade eder. d) İktisadi kıymetin değerinin belli bir tutarı (2002 yılı için 250 milyon.- T.L.) aşması. 3- Amortisman Ayırma Yöntemleri; a) Normal amortisman; İktisadi kıymet için amortisman süresince eşit oranda ( % 20‘ yi aşmama koşuluyla ) amortisman ayrılır. b)- Azalan bakiyeler usulüne göre amortisman; V.U.K. ‘nun mükerrer 315. maddesine göre; bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden isteyenler amortismana tabi iktisadi kıymetlerini azalan bakiyeler yöntemi ile yok edebilirler. Bu usulün tatbikinde ; 1. Her yıl üzerinden amortisman ayrılacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanların toplamının tenzili suretiyle bulunur. 2. Bu usulde uygulanacak amortisman nispeti %40’ı geçmemek üzere normal amortisman nispetinin iki katıdır. 3. Amortisman süresi normal amortisman oranlarına göre hesaplanır , Bu sürenin son yılına devreden bakiye değer, o yıl tamamen yok edilir. c) - Fevkalade Amortisman; (VUK M. 317 ) Amortismana tabi olup; 1. Yangın, deprem , su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden, 2. Yeni icatlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen, 3. Cebri çalışmaya tabi tutulduğu için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan; Menkul ve gayrimenkullerle, haklara, mükelleflerin başvurusu üzerine, Maliye Bakanlığı gerekirse ilgili Bakanlıklarında görüşünü alarak her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı “Fevkalade amortisman” nispeti tespit eder ve mükellefler bu oranı kullanarak amortisman ayırabilirler. * Fevkalade amortisman yukarıda sıralanan koşulların gerçekleşmesi durumunda, normal amortisman oranlarından daha yüksek oranda amortisman ayrılmasıdır. Fevkalade amortisman uygulanan dönemde ayrıca normal amortisman ayrılmaz. Eğer doğal afet nedeniyle, iktisadi kıymet bütünüyle değer kaybına uğramışsa, iktisadi kıymetin kalan değerinin tamamı fevkalade amortisman yoluyla gider yazılır. Bu işlemlerin yapılabilmesi için Maliye Bakanlığına başvuru şarttır. Kendiliğinden yapılamaz. Maliye Bakanlığınca her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen "Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri" uygulanır. 4- Kıst Amortisman Uygulaması; V.U.K.’nun 320/2 maddesi uyarınca; “Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.” Örnek: Bay A 1997 yılının Ağustos ayında 600.000.000.- TL.’ye satın aldığı binek otomobilini ticari işletmesinin aktifine kaydetmiştir. Bu durumda Bay A; 1997 yılında; ( 600.000.000X0, 20 ) X 5/12 = 50.000.000.-TL kıst amortisman ayırmıştır. Kıst amortisman uygulaması nedeniyle dikkate alınmayan; (600.000.000X0, 20)X7/12=70.000.000.-TL ise itfa süresinin son yılında (2001) ayrılacak amortismana eklenecektir. Bu durumda Bay A 2001 yılında (600.000.000X0, 20)+70.000.000=190.000.000.-TL amortisman ayırabilecektir. * Binek oto itfa süresi tamamlanmadan satılırsa ilk yıl gider yazılmayan ve ertelenen 70 milyon TL.’nin satış karından düşülebileceği yönünde görüşler vardır. Amortisman yönteminde normal amortisman uygulamasından azalan bakiyeler usulüne geçiş mümkün değildir. Ancak azalan bakiyeler usulünden normal usule dönmek mümkündür. Yöntem değişikliği amortisman süresini uzatmaz. Amortisman ayrılmasında sabit kıymetin aktife alınması yeterli olup, kanun hükmü gereği amortisman ayrılması için envantere dahil olması ve kullanıma hazır olması yeterlidir. 5- Madenlerde Amortisman (VUK md.316) İşletme sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı maddi değerini kaybeden madenlerin ve taş ocaklarının imtiyaz veya maliyet bedelleri, ilgililerin, müracaatları üzerine bunların büyüklük ve mahiyetleri gözönünde tutulmak ve her maden veya taş ocağı için ayrı ayrı olmak üzere Maliye ve Sanayi Bakanlıklarınca belli edilecek nispetler üzerinden yok edilir. 6 - Amortismanın Başlangıcı Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür. Amortismanın herhangi bir yıl ayrılmamasından veya eksik ayrılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz veya ilave amortisman hesaplanamaz. 7 -Amortisman Usulün Değiştirilmesi 1. İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil eden değerler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir. 2. Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına başlandıktan sonra bu usulden dönülemez. 3. Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya başlandıktan sonra normal amortisman usulüne geçilebilir. Bu suretle usul değiştirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eski bilançolarda belirtmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni usul bu bildirimin yapıldığı beyannamenin taalluk ettiği dönemden itibaren nazara alınır. Bu takdirde henüz yok edilmemiş olan değer kısmı, bakiye amortisman süresine bölünmek suretiyle eşit miktarlarla yok edilir. 8 -Amortismana Tabi Malların Satılması: ATİK’lerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kâr ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır. Devir ve trampa satış hükmündedir. (VUK md.328) 9 -Amortismana Tabi Malların Sigorta Tazminatı: Yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen ziyaa uğrıyan amortismana tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatı bunların değerinden (Amortismanlı olanlarda ayrılmış olan amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya eksik olduğu takdirde farkı kâr veya zarar hesabına geçirilir. (VUK md. 329) 10 -Amortismanların Muhasebe İşlemleri Bu bölüm gereğince hesaplanan amortismanların, hesaplarda ayrıca gösterilmek şartiyle ilgili bulundukları değerlerden doğrudan doğruya indirilmesi veya pasifte ayrı bir karşılık hesabında toplanması caizdir.(VUK md. 321) 7/A Seçeneği 770-Genel Yönetim Giderleri 257-Birikmiş Amortismanlar -/ 632-Genel Yönetim Giderleri 771-Genel Yönetim Giderleri Yansıtma -/ 771-Genel Yönetim Giderleri Yansıtma 770-Genel Yönetim Giderleri -/ 690-Dönem Kar-Zararı 632-Genel Yönetim Giderleri -/ 7/B Seçeneği 796-Amortisman ve Tükenme Payları 257-Birikmiş Amortismanlar -/ 632-Genel Yönetim Giderleri 798-Gider Çeşitleri Yansıtma -/ 798-Gider Çeşitleri Yansıtma 796-Amortisman ve Tükenme Payları -/ 690-Dönem Kar-Zararı 632-Genel Yönetim Giderleri -/