Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

09 Eylül '08

 
Kategori
Mizah
 

Anadolu'da efeler devri...

Madem, Yatağan’ın en popüler Beldesi Bozüyük’te bir TV dizisi çekiliyor. Madem konusu “Eski Efeler” ile ilgili, biz de yöremiz ve Anadolu Efelerinden bazılarını anlatalım da, insanlarımızı bu konuda biraz aydınlatalım…

Her devlette, birlik – beraberlik ile dirlik - düzen çok önemlidir. Devletin gücü zayıfladığı her devirde, bazı güç odakları tarafından zulüm, baskı ve gasp olayları da, birden su yüzüne çıkıverir. Devletin gücü bu tip insanlara yetmez olunca, kendi adaletlerini sağlamaya çalışan karşı ve mağdur grup da, doğal olarak karşılarına çıkar. Halktan yana tavır alıp, halkı koruyan bu gruplar, devletin güvenlik güçlerinin yerine geçerler. Yasalarca bunlar da suçludurlar, ama, halktan büyük yardım görürler, halk tarafından saklanırlar ve onlardan büyük lojistik destek de alırlar. Kimdir bunlar? Atçalı Kel Memed Efe, Köroğlu, Çakırcalı Mehmet Efe, Yörük Ali Efe, Demirci Mehmet Efe… gibi. En çok bilinen ikisini anlatalım:

Doğum tarihi tam bilinmeyen Atçalı Kel Memed Efe; Atça Kasabası’nın fakir bir aile çocuğu, okuma-yazması olmayan, cahil, ama haksızlıklara da hiç tahammülü olmayan yiğit biridir. Başında Padişah II. Mahmut’un olduğu Osmanlı’nın, o dönem savaşlardan başını kaldıramayıp, halkı ağır vergilerle ezdiği; mültezimlerin, voyvodaların ve zabitlerin keyfi vergi topladıkları bir devirdir. Atçalı Kel Memed’in isyan edip, etrafına topladığı adamlarla, Aydın Mütesellim’i ile silahlı çatışmaya girmiş, Aydın Valiliği’ne el koyup, kendini Vali ilan ettiği 1829 ve 1830 yıllarında, ona başka silah çeken olmamıştı. Padişah II. Mahmut döneminde; Anadolu’nun çeşitli yerlerinde, Mısır’da, Tuna boylarında da benzer isyanlar vardı. Osmanlı çok zorlansa da, bu isyanları aflarla veya güç kullanarak, zaman içinde birer birer bastırmayı başarmıştır…

Atçalı Kel Memed’in halktan yana tutumu, tüm vergileri kaldırdığını yayınladığı fermanlar, sadece Aydın halkında değil; Kütahya, Manisa, Burdur ve Denizli’de de kabul görmüş ve ona destek olmuşlardır. Atçalı, kendini Aydın Valisi ilan edince, tüm fermanlarını şu sözlerle imzalardı: “Vali-i vilayet/ Hademe-i devlet/ Atçalı Kel Memed!..” Bu sözler, Atça’daki heykelindeki tuğrasında da yazılıdır…

Çakırcalı Mehmet Efe ise; Ödemiş’in Türkönü Köyü’nde 1871 yılında doğdu. Babası Çakırcalı Koca Ahmet Efe de afla düze inmiş, eski bir efe idi. Pehlivan Padişah Abdülaziz’in davetlisi olarak İstanbul’a gitmiş, onunla güreş tutmuş ve onun beğenisini kazanmış, hediyeler almış bir efe idi. Köyüne dönüşünde, Zaptiye Hasan Çavuş tarafından, namaz kılarken ve (Belki de Padişah’ın emri ile) kalleşçe öldürülünce, oğul Çakırcalı Memed de, eşkıya Hacı Mustafa’nın yardımıyla, intikam için 1893 yılında dağa çıkar.

Zenginden aldığını fakir-fukaraya dağıtıp, okul-yol-köprü yaptırır ve halkın sevgilisi ve koruyucusu olur. Yerini, zaptiyelere kimseler söylemez, Yörükler tarafından çok iyi saklanır.

10 Aralık 1910 yılında, Aydın – Nazilli arasındaki Karıncalı Dağlar’da; Bolu’dan özel olarak getirtilen Yüzbaşı Rüştü Kobaş’ın “Eşkıya Avcısı ve Geyik Osman” lâkaplı kardeşi tarafından, 340 metre mesafeden üç kurşunla vurulduğunda, Osmanlı arşivi kayıtları şöyleydi: Çakırcalı’nın bizzat kendi öldürdüğü insan sayısı 159, çetesinin öldürdüğü insan sayısı ise, tam 1081 kişiydi. Özel aflarla dört defa düze inen Çakırcalı, dağa çıktığında Padişah Abdülhamit idi, öldürüldüğünde ise, Padişah V. Mehmet (Sultan Reşat) ve zamanın İzmir Valisi de; oğlu ile Çakırcalı’nın Medrese arkadaşı olan Kâmil Paşa idi…

Çakırcalı Memed Efe; 15 yıl boyunca dağda hüküm süren, dünyadaki tek eşkıyadır! Bunca yıl kollanması boşuna değildi. Çünkü, İngiltere’ye yapılan ve o zamanlar yurt dışına çıkarılması yasak olan tütün, tehnel yaprağı, günnük yağı, ada çayı, künar, keçiboynuzu ve çam balı kaçakçılığını da organize edip, kaçakçılara yol güvenliği sağlayan biriydi. Bunu çoğu insanımız halâ bilmez… Önceleri, fidye için bir İngiliz Leydisi’ni dağa kaldırmış, fidye ödendikten sonra, kadını serbest bıraktığı halde kadın geri dönmemiş, bir süre daha efenin yanında gönüllü olarak gezmiştir…

Sizlere, yöremizin ünlü efelerini biraz tanıtabildiysek, ne mutlu bize… Bozüyük’te TV dizisi çeken ve dizide oynayan tüm emektar insanlarımıza da, bu vesile ile bir kez daha şükranlarımı sunuyor, başarılar diliyorum…

Sakin KOŞAR. (01.08.2008).

 
Toplam blog
: 191
: 753
Kayıt tarihi
: 09.08.08
 
 

16/07/1951 Bozüyük / Yatağan / Muğla doğumlu, 1970 Isparta - Gönen mezunu, 1986 Anadolu Üniversit..