Ani: Kars'ta bir Ermeni kenti

Issızlığın ve çok uzun yıllar boyu devam eden unutulmuşluğun içinde tüm görkemiyle ayakta kalmayı başarabilmiş bir kenttir Ani. Günümüzde Kars ili sınırları içerisinde ve Ermenistan sınırına yakın bir noktada yer almaktadır.

Her ne kadar yol tabelalarında ve bazı kayıtlarda ismi son derece yanlış bir biçimde Anı olarak geçse de bin yılların içinden gelen ihtişamının anısını yansıtan bu kentin adı Anı değil Ani'dir!
Doğu Anadolu'nun Kafkaslara açıldığı bir noktada yer alan Ani'de en erken yerleşimlerin MÖ IV. bin yıla yani Kalkolitik çağa kadar geriye gittiği anlaşılmıştır. Kalkolitik çağdan sonra Bronz ve Demir devirlerinde de yerleşilen Ani, en görkemli çağını MS 977-989 yılları arasında Ermeni kökenli Bagratuni hanedanlığına başkentlik yaptığı dönemde yaşamıştır. Zaten Ani kentinde şu anda ayakta kalan yapıların neredeyse tamamı Ani'nin Ermeni Bagratuni hanedanlığına başkentlik yaptığı dönemden kalmadır. Ani'yi gidip fiilen gezmek şansına herkes sahip olamamıştır belki ama çoğu kişi Ani'nin o görkemli yapılarının fotoğraflarını bir yerlerde görmüştür.

Tam anlamıyla bir kiliseler ve manastırlar kenti olan Ani'nin kent dokusuna şöyle bir bakmak bile onun binlerce yıl önceki etkileyici görünümünü tasavvur etmeye yeter. Birde Bagratuni hanedanlığı döneminde kentin 100.000'e yakın bir nüfusu barındıran aktif bir ticaret ve kültür kenti olduğunu düşünecek olursak Ani'nin geçmişte kalan görkemi gözümüzde daha da net canlanır.

Ermenilerin mimari alanındaki yetkinliklerinin en canlı kanıtlarındandır Ani kenti mimarisi: Ani'nin en büyük ve en görkemli yapısı olan Ani katedrali, Havariler kilisesi, Gagik kilisesi, Aziz Krikor kilisesi ve Bakireler manastırı gibi eşsiz yapılar Ermeni mimarisinin günümüze kadar ulaşabilmiş seçkin örneklerini sunar bizlere. Ancak gelin görün ki ayakta kalabilen yapılarının neredeyse tamamı Ermeni Bagratuni döneminden kalan Ani kentinin girişindeki tanıtım yazısında bir kere bile Ermeni lafı geçmez. Kentin Kalkolitik döneminden başlayıp Selçuklu, Arap , Bizans dönemleri anlatılır ama nedense Ermeni egemenliği dönemi atlanır. Sadece bir iki kere Bagratunilerden söz edilir ama Bagrutunilerin bir Ermeni hanedanlığı olduğunu bilmeyen çoğu kişi için bu kelime doğal olarak pek bir şey ifade etmeyecektir.

Bizler Anadolu'da doğduğumuz için çok şanslıyız çünkü dünyanın en zengin kültürel mozaiğinin üzerinde yaşıyoruz. Binlerce yıldır birçok halk ve uygarlık Anadolu topraklarını anıtlarıyla süslediler ve tüm o güzellikleri korumamız ve sahip çıkmamız için bizlere emanet ettiler. Yeter ki biz yaşadığımız topraklarını kadim tarihine hiçbir dönemini ve hiçbir kavmi yok saymadan sahip çıkalım ve bize emanet edilen ortak değerlerimizi geleceğe taşımayı becerebilelim.