Anlam ve Söz Sanatları-2

Geniş, siyah gölgesi hayatımı kaplayan
Tepemde kanat germiş bir kartaldır yalnızlık
Kalp çırpıntılarıyla günleri hesaplayan
Bir benim, benim olan masaldır yalnızlık
Cahit Sıtkı TARANCI

TEŞBİH:
Benzeyen-Müşebbeh öğesi –yalnızlık
Kendisine benzetilen-Müşebbehün bih öğesi- kartal-geniş, siyah gölgesi ile hayatı kaplayan bir kartaldır

Teşbihte benzeyen ve kendisine benzetilenden biri kaldırılırsa mecaza dönüşür. İstiare adını alır.

Bir teşbihte Vech-i şebeh söylenirse mufassal, söylenmezse mücmel denir.
Teşbih edatı söylenirse Mürsel, söylenmezse mürekkeb  olarak adlandırılır.

Teşbih türleri: Beliğ teşbih, temsili teşbih, teşabüh, teşbih-i tehekkümi

İSTİARE

Gökten bir inci
Seçemeyen gemici
Yol bulamadı gemisine
Nihat Asya

Şair “yıldız”ı bir “inci”ye benzetmiş, fakat benzeyeni söylememiştir.

İstiare tek bir sözcükte meydana gelmişse müfred, birden fazla sözcükten oluşmuşsa mürekkeb istiare (mürekkeb mecaz) (temsilî istiare)  denir.

Müfred istiâre ikiye ayrılır.
İstiâre-i musarraha (açık istiare- kendisine benzetilenin açıkça ifade edilen)
İstiâre-i mekniyye (=kapalı istiâre -kendisine benzetilenin açıkça söylenmediği

KİNAYE
“Gözü açık”, “kulağı delik”, “eteği kirli”, “eteği temiz”, “kalın kafalı”, “eli uzun”, “dişli insan” “yürekli insan”, “eli açık”, “alnı açık” deyimleri

Değirmeni döndürmek zor
Tek başına
Behçet Necatigil

Kinaye ile ilgili anlatım tekniği Ta’riz

TEŞHİS VE İNTAK
Konuşma özelliği olmayan varlıkların konuşturulduğu söz sanatı intak adını alır. Konuşturma, kişileştirmeden sonradır, varlık önce kişileştirilir, gerekirse konuşturulur.Dolayısıyla konuşturulkan her varlık kişileştirilmiştir. Teşhis söz sanatında intak olmayabilir, intak söz sanatında teşhis vardır.

Gel benim sarı tamburam,
Sen ne için inilersin?
Içim oyuk, derdim büyük,
Ben anın'çin inilerim
                 Pir Sultan Abdal

MECAZ-I MÜRSEL (Ad Aktarması)
Benzetme ilgisi kurulmadan , bir sözün başka bir söz yerine başka ilgiler kurularak söylenmesi ile oluşturulan mecazlardır.

İç -dış ilgisi- Soba yanıyor, oda epey ısındı.
Parça - bütün ilgisi- Söyleşide usta kalemler vardı.
Neden - sonuç ilgisi- Kar yağmazsa baharın neşesi yerine gelmez derler.
Sanatçı - eser ilgisi- Pikapta Münir Nurettin Selçuk dönüyordu.
Yer, yön, bölge, çağ - insan ilgisi- Dünya uyanıkken uyumak miskinlik sayılır.
Soyut - somut ilgisi- O, beyaz perdenin unutulmaz ismidir.

Söz ile anlam arası ilgi kuran , beyanın özü olarak kabul edilen "delalet" ile hitap edilen makama uygun sözü söyleyebilme yeteneği olan " belagat"  divan öğretisinin vaaz ve nasihatçisi...