Anne karnında hidronefroz (intrauterin hidronefoz-böbrek büyümesi)

Hidronefroz, idrar yollarında oluşan genişleme demektir. Yanlışlıkla "böbrek büyümesi" olarak da anılan hidronefroz, çocukluk çağında doğumsal nedenlidir. Bu nedenle aslında olay anne karnındayken (intrauterin dönem) başlar.

Anne karnında en erken 12. haftada tanımlanan hidronefrozun başlıca nedenleri şunladır: 1) Üreteropelvik darlık (pelvisin üreter ile birleşim yerinde darlık) 2) veziko-üreteral reflü (mesaneden üreter ya da böbreğe doğru idrar kaçması) 3) veziko-üreteral darlık (üreterin mesaneye girdiği yerde oluşan darlık), 4) doğumsal mesane anormallikleri (nörojenik mesane, spina bifida) ve 5) mesane çıkımı ya da üretrada oluşan darlık.

Hidronefrozun ciddiyeti ve böbreğin etkilenme derecesi şu üç etmene bağlıdır: 1) Genişlemenin ciddiyeti, 2) sorunun üriner sistemin ne kadar aşağı kısmında olduğu ve 3) genişlemenin iki taraflı olması.

Gebelik sırasında yapılan ultrasonografide, üriner sistemde ilk görüntülenen organ mesanedir. Mesane, böbreklerden idrarın oluşmaya başladığı 9-10. haftalarda görülmelidir. Mesane, her 20-30 dakikada bir idrarla dolar ve boşalır. Eğer zaman geçtiği halde hala mesane görülmüyorsa, o zaman iki olasılık vardır: 1) Ya iki taraflı tıkanıklık nedeniyle mesaneye idrar gelmemektedir 2) ya da mesane herhangi bir nedenle oluşmamıştır. En erken 14. haftada görüntülenebilen böbreklerin ise, olağan yapılarıyla 16-18. haftalarda artık ultrasonografik olarak görülebilir olması gerekir. Bu sırada rahim içi sıvısının oranı da ölçülmelidir.

Anne karnında yapılan ultasonografiye göre hidronefrozun ciddiyeti sınıflandırılır. Ön-arka çapı ölçülen pelvis 0-4 mm arasında ise olağan sınırlarda olarak kabul edilir (evre 1). Eğer bu genişleme 5-9 mm arasındaysa "hafif" (evre 2), 10-14 mm arasındaysa "orta" (evre 3), 15 mm ve üzerindeyse "ileri" (evre 4) olarak tanımlanır.

Amniyon sıvısı, rahim içinde bulunan sıvıdır. Bu sıvının asıl kaynağı idrardır. Bebek tarafından yutulan sıvı böbreklerden idrar olarak atılarak yeniden amniyon sıvısına karışır. Eğer, bağırsaklarda bir tıkanıklık varsa sıvı yeterince emilemeyecek ve rahim içindeki hacmi giderek artacaktır (polihidramnios). Böbrekler yeterince gelişmemiş ya da idrar yollarında tıkanıklık varsa, o zaman da yeterli idrar atılamayacağından sıvı az olacaktır (oligohidramnios). Sıvı azlığında bebeğin rahim içindeki hareketleri kısıtlı olabilir ve rahim duvarları arasında sıkışabilir. Sıvı azlığı durumlarında şunlar oluşabilir: 1) Akciğerler yeterince gelişemez ve bebek doğduğunda solunum sıkıntısı çekebilir. 2) Kollar ve bacaklarda gelişim anormallikleri olabilir. 3) Bebeğin yüzü ve göğüs duvarı rahim duvarları arasında sıkışarak yassı bir görünüm alabilir (Potter face-yüzü).

Gebelik sırasında rutin ultrasonografi izlemine 20. haftadan önce başlanmalıdır. Organların oluşumu 8. haftada tamamlandığından, bu dönemde yapısal anormalliklerin önemli bir kısmı tanımlanabilir. Kuşkulu durumlarda, diğer intrauterin tanı yöntemlerine başvurulmalıdır. Üriner sistemde genişleme zaman içerisinde oluşup artacağından, 20. haftadan önce hidronefroz  saptanmayabilir. Hafif ve orta derecede olan hidronefroz, 24-28. haftalarda ortaya çıkar.

Anne karnında saptanan genişlemelerde, hidronefrozun ciddiyetine göre bir izlem planlanmalıdır. Tek taraflı hafif ve orta derecedeki genişlemelerde, rutin ultrasonografi izlemi ile gebeliğin sonuna dek sürdürülmesi gerekir. Çift taraflı genişlemelerde ise, böbreğin işlev gören kısmı olan parenkim  kalınlığında bir incelme olmadıkça erken doğuma gerek yoktur. Eğer aralıklı ultrasonografik incelemelerde, parenkim belirgin olarak incelmeye devam ederse, en az 32. haftaya kadar gebeliğin ulaşması sağlanmalı, eğer böbreğin ciddi tehdit altında olduğu saptanırsa gebeliğin devamı konusunda danışım alınmalıdır.

Sağlıklı günler dileklerimle.

Prof. Dr. İrfan Serdar ARDA

Çocuk Cerrahisi Uzmanı

driserdararda@gmail.com

http://driserdararda.com

https://www.facebook.com/ArdaCocukCerrahisiSayfasi

https://twitter.com/drserdararda

https://tr.linkedin.com/in/isarda