Antoloji üzerine bazı düşünceler

Ozanların, yazarların, bestecilerin yapıtlarından alınmış seçme parçalardan oluşan yapıt, seçme şiirleri veya nesirleri biraraya toplayan kitap bir başka değişle şiir veya öykülerden oluşan seçkiler, Güldes’te adı verilir. Atatürk Şiirleri Antolojisi, Cumhuriyet Şiirleri Antolojisi, Bayrak Şiirleri, Türkiye Şiirleri, Kahramanlık Şiirleri, Kıbrıs Şiirleri, Asker Şiirleri Antolojisi, Toprak Şiirleri, Ana Şiirleri  Antolojileri gibi.Bunlar sadece birkaç örnektir.

Antoloji kelimesi Türk edebiyatında 1929 senesinden sonra kullanılmaya başlanmıştır. Daha eski devirlerde bu şekilde hazırlanan eserlere; nazire mecmuaları, mecmualar, güldeste, cönk, müntehabat, nümuneler gibi çeşitli isimler verilirdi.

Ancak bunlar arasında saha itibariyle farklılıklar vardı. Mesela şiir mecmuaları daha ziyade Divan Edebiyatını ilgilendirirken, diğerleri bunun dışında kalmışlardır. Yapılan araştırmalara göre, Anadolu Divan Edebiyatı’nda antoloji sayılabilecek ilk eser, Ömer ibni Mezid’in hazırladığı Mecmuat-ün-Nezair’dir. 1436’da hazırlanan bu kitapta on üç, on dört ve on beşinci yüzyıl başlarında yaşamış 83 şaire ait 397 şiir vardır.

Batı edebiyatındaki manasıyla antolojiler Tanzimattan sonra yazılmıştır. Refik ile Tevfik’in üç cild olarak hazırladıkları Letaif-i İnşa adlı eserde, Divan Edebiyatı yazarlarının mektuplarından seçmeler vardır. Ziya Paşa’nın hazırlayıp 1874’te İstanbul’da neşrettiği üç ciltlik Harabat, Namık Kemal’in bu esere kendi şiirlerinin alınmaması üzerine hazırladığı Tahrib-i Harabat, Ebüzziya Tevfik’in hazırladığı ve arka arkaya altı defa basılan Nümune-i Edebiyat-ı Osmaniye adlı eserler, bu devrin en önemli antolojilerindendir. Ayrıca Müntehabat-ı Asar-ı Osmaniye adlı eserin de antolojiler içinde mühim bir yeri vardır. Yine bu devrin önemli antolojilerinden biri de, 1881 yılında yayınlanan Emin Osman’ın Hadikat-ül-Üdeba adlı eseridir. Edebiyat-ı Cedide devrinde yazılanlar ise pek o kadar önemli değildir. İkinci Meşrutiyetten sonra basılan antolojilerden en önemlisi, Bulgurluzade Rıza’nın üç cildlik Bedayi-i Edebiye adlı eseridir. Bunun birinci cildinde tanzimat edebiyatı şairlerinden, ikinci cildinde Tanzimat edebiyatı nesircilerinden seçme parçalar, üçüncü cildinde vecize ve hikmetli sözler yer almıştır. Reşid Süreyya’nın 1910 yılında neşrettiği Edebiyat-ı Cedide’de şair ve nesircilerden seçilmiş nazım ve şiirler vardır. Midhat Cemal Kuntay’ın Nefais-i Edebiyye adlı eserinde şiir ve nesirlerden seçmeler bulunmaktadır. Süleyman Bahri ile Refet Avni’nin hazırladıkları Resimli Müntehabat-ı Edebiyye ve Ahmed Cevdet’in yayınladığı Asar-ı Nefise önemli antolojilerdendir. Yine Prof. Fahir İz’in hazırladığı Eski Türk Edebiyatında Nazım I-II ile Eski Türk Edebiyatında Nesir adlı eserler ve Prof. Dr. Faruk K. Timurtaş’ın Osmanlı şiirinden seçtiği Osmanlı Türkçesi Metinleri II, Osmanlı Türkçesi metinlerine yer veren en son antolojilerdir.

Bazı yabancıların hazırladığı Türk Edebiyatı Antalojileri de vardır. Edebiyatçı Gibb, A History of Ottoman Poetry, yani Osmanlı Şiirinin Tarihi’ni hazırlamıştır. Yazar, bu eserinde hazret-i Mevlana Celaleddin-i Rumi’den Ziya Paşaya kadar olan bütün şairlerden derleme yapmıştır.

Cumhuriyetten sonra yetişen edebiyatçılar da antolojiler hazırlamışlardır. Tahir Alangu’nun Türk Hikayecileri Antolojisi, Mehmed Kaplan'ın Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi, Kenan Akyüz'ün Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, N. Halil Onan’ın İzahlı Divan Şiiri Antolojisi, P. Naili Boratay’ın İzahlı Halk Şiiri Antolojisi, Şükrü Kurgan’ın İzahlı Divan Şiiri Antolojisi ve Eflatun Cem Güney’in Halk Şiiri Antolojisi, Cumhuriyet Devrinin önemli antolojilerindendir. Yaşar Nabi, Vasfi Mahir gibi bazı edebiyatçılar da, yeni ve eski şiirlerimizden derlemeler yapmak suretiyle antoloji sahasında eserler vermişlerdir.Antoloji kelimesi İngilisceolup  anthology reader, collection of literay Works garlandd,onmibus olarakgeçer.Kökeni Frasızca’dır.

Şimdi elime zaman zaman geçen gazetelerden  gelen aldığım  şiirler vardır. Bunları bir tarafa atamiyorum. Kaybolmasın veya tozlu raflarda kalmasına gönlüm razı olmuyor.  Örneğin Gümüşhane Eski Milletvekillerimizden Şair Nurettin Özdemir ve Eski Aydın Milletvekilimiz eğitimci şair ve yazar rahmetli M.Kemal Yılmaz’dan (10 Ocak 1921- 10 Mart 2013 ) bana gönderdikleri bazı şiirler vardır. Bunlara kıyıp  bir tarafa atamadım. Böyle  bir  defterde ayrı ayrı derleyip topladım. Bunların çoğu Gümüşhane ili Kelkit İlçesinde yayımlanan ve KUŞATKAYA yerel gazetenin sanat ve kültür sayfasında yer alan şiirlerden bir Antoloji veya seçki meydana getirdim. İşte bu da bir antoloji oldu. Bu seçkilede yer alan şair ve şiirlerini buraya toplayıp  aldım. Yararlı bir iş yaptığıma inannıyorum. Şimdi sırasıyla adı geçen şair ve şiirlerini yazıyorum:

Aşık Veysel ( Kızılırmak ), Nurettin Özdemir ( Uzaklardan ), Necip Fazıl Kısakürek( Sakarya Türküsü ), Hasan Odabaş ( Gelemem ki ), Necip Fazıl ( Kaldırımlar 1 , Kaldırımlar 2, Kaldırımlar 3  ), Nurettin Özdemir ( Sevgi Denizi), Ziya Osman Saba ( Orda Geçiyor Günler ), Ali Canip Yöntem ( Şarkın Ufukları ), Cahit Sıtkı Tarancı ( Bahar Geliyor), Oktay Rifat Horozcu ( Rüya ),Cavidan Tümerkan( NeOlurBir Şarkıcılık ), MucapOfluoğlu( Sensiz ), Mithat Cemal Kuntay ( Yurt Duyguları ),Ahmet Haşim ( Merdiven ),  Hasan Odabaşı ( Krallık Vermez  ),  Vehbi Cemaşkur ( Kızılırmak’tan Çoruh’a Selam ), Muzaffer Uyguner ( Fırat Kenarında ),Uluğ Turanlıoğlu ( Tunca ), Şinasi Özdenoğlu ( Ellerimi Sana Getiriyorum ),Orhan Seyfi Orhon ( Vasiyet ), Faruk Nafiz Çamlıbel ( Ölümü Hatırlatan Kadın ), Osman Atilla ( Atatürk İçin ), Celal Safa ( Ya Evde Yoksan ), Behçet Necatigil ( İçerlek ), Orhan Veli Kanık ( Eldorado ), Yusuf Ziya Ortaç ( Eski Ev ), Munis Faik Ozansoy (  Gürbet Türküsü), Gültekin Köktürk Suvablı ( Antalya ), Arif  Nihat Asya ( Fetih  Marşı ), Ümit Yaşar Oğuzcan( Resim),Cahit Irgat ( Yaşamak ve Ömek ),

Özdemir Asaf ( Kıbrısım ), Nurhan Edilhan ( Açılı Şiir ), Faruk Nafiz Çamlıbel ( Gurbet I,II, III ), Aşık Adem Efkari ( Şavşat’ın Arpalı Köyü ),Celal Sahir Erozan ( Gönülle Başbaşa), Attila İlhan ( Ayrılık Sevdaya Dahil ), Abdurrahim  Karakoç ( Anadolu’da Bahar ), Necati Cumalı (  Güney  Penceresi ), Attila İlhan(  Ben Artık Küsüm ), Arif Nihat  Asya( Alparslan), İsmet Ercan ( Kayseri’de Sabah ), Munis Faik Ozansoy ( Hayal Ettiğim Gibi ), Cahit  Sıtkı Tarancı ( Abbas ), Ahmet Muhip Dranas ( Fahriye  Abla ), Ahmet Hamdi Tanpınar ( Raks ), Talat Ülker ( Aşkın  Dili ), Kerim Aydın Erdem ( Ben Boyadım ), Ata Karatay ( Bir  Ölüden Sevgilisine ), Orhan Veli Kanık ( Hicret ),  Necip Senyücel ( Mezardan  Sesleniş ), Cahit SıtkıTarancı ( Otuz  Beş Yaş ), Cemal Süreyya ( Roman Okudum Seni Düşündüm ), Ümit Yaşar  Oğuzcan ( İstanbul  Neyin  Nesi ),Dursun Elmas ( Ben Neyim?), Abdülkadir Güler ( Güzel  Yurdum, Diyarbakır, 10 Nisan  Günü, Varşova’da ),

Aralarında bugün  bunların çoğu belki yok aramızda. Vefat edenleri saygıyla ve rahmetle anıyor, yaşayanlara da sağlık ve uzun ömürler  dililiyorum…                  

Kaynak: http://antoloji.nedir.com/#ixzz2YjQPtEs5