Araç takip sistemleri

Tır filolarından okul servislerine, su dağıtım araçlarından polis otolarına kadar geniş bir kullanım alanına sahip olan Araç Takip Sistemleri (ATS) herhangi bir ortamdan alarm veya sıcaklık, basınç gibi bilgleri alma, uzaktan herhangi bir şeyi açma-kapma (örneğin sulamada), nem ölçme gibi işlerde de kullanılabilmektedir. Sistem topladığı verileri, belirlenen periyotlarda gönderebilir. Böylelikle, uzaktan kontrollü sistemler de yaratılabilir.

Araçlarda kullanılan ATS’lerin temel işlevi, üzerine takılan aracın konum bilgisini belirlemektir. Bunun yanı sıra, aracın çeşitli yerlerine takılan ve ATS’ye bağlanan özel algılayıcılar sayesinde ısı, nem, yakıt seviyesi ölçümü de yapılabilir. ATS ile aracın nerelerde hangi hızlarda seyrettiği, nerelerde ve ne kadar süre durduğu, belirlenen rotadan sapma durumu, ne miktarda yakıt harcadığı, çalınan yakıt miktarı gibi veriler anında izlenebilir. Hatta, istenirse araç kapılarının açık olup olmadığı bilgisi veya araç içeisinden ses ve görüntü dahi alınabilmektedir. Araç sürücüsü ile sistem üzerinden mesajlaşılabilir veya sesli görüşme yapılabilir. Araca takılan özel bir algılayıcı, kaza durumunda konum bilgisiyle birlikte sisteme tanımlanmış kişilere SMS ya da eposta mesajı iletebilir. Bu sayede, kaza yerine gereken yardımın çok daha çabuk ulaştırılması sağlanabilir. Çalınan araçlar, ATS ile an be an izlenebilir. Uzaktan ATS’ye gönderilen komutlarla aracın hızı sınırlanabilir ya da motoru kilitlenebilir.

Araç Takip Sistemlerinde kullanılan en temel birim, Mobil Veri Terminalleridir. Araçlara monte edilen veri terminalleri çok değişik tipte olmakla birlikte içerisinde GPS alıcı, modem (GPRS veya uydu) ile bellek bulunur. Çeşitli algılayıcıların terminale bağlanabilmesi veya bazı tetikleme ve röle işlemlerinin yapılabilmesi için gereksinim duyulduğu kadar giriş/çıkış (I/O) birimleri vardır.

Sistemin yönetimi ve denetimini yürütmek üzere Merkezi Veritabanı ve bu veritabanı üzerinde çalışan Kontrol Yazılımı bulunur. Bu yazılım, araçlardaki veri terminallerinden modemler yardımıyla gönderilen verilerin değerlendirilerek raporlanmasını sağlar. Gelen konum bilgilerine göre araçların sayısal haritalar üzerinde canlı takibi de yapılır. Merkez yazılımı, cihazların uzaktan ayarlanması işlevini de görürler.

ATS’ler aracın konum bilgisini elde etmek için GPS (Global Positioning System, Küresel Konumlama Sistemi) adı verilen uydu sisteminden yararlanır. ABD’nin kontrolündeki Navstar olarak da bilinen GPS uyduları toplam 24 adettir. Dünyadan 20.200 kilometre yükseklikteki yörüngelerinde sürekli dönmektedirler. ATS içerisindeki GPS alıcısının konum belirleyebilmesi için en az 3 uydudan sinyal alması gereklidir. Bazen daha fazla uydudan sinyal alınması gerekebilir. GPS sinyalleri iyonosfer tabakasındaki değişimlerden ve troposfer tabakasındaki su buharından etkilenmekle birlikte sağladığı konum bilgisinin hassasiyeti genellikle 5 metreden daha iyidir.

Araç konum bilgisi ve algılayıcılardan elde edilen öteki veriler ATS üzerindeki belleğe kaydedilir. Pasif ATS’lerde veriler bellekte tutulur ve ancak araç merkeze döndüğünde kabloyla bilgisayara aktarılır. Aktif ATS’lerde ise toplanan veriler, kablosuz iletişimle anında merkeze aktılırlar. İletişim için uydu veya GSM şebekesindeki GPRS hizmetinden yararlanılır. Uydu üzerinden veri aktarımı GSM’e göre oldukça pahalı bir yöntemdir. Ancak, GSM kapsama alanının dışına çıkılan uluslararası taşımacılık gibi durumlarda uydu iletişimli sistemleri kullanmak zorunlu olmaktadır.

GSM şebekeleri üzerinden GPRS ile iletişim sağlayan ATS’ler hem ilk yatırım maliyeti, hem de iletişim maliyetleri açısından uydu sistemlerine göre çok daha ucuzdurlar. GPRS teknolojisinde, kullanıcıya sistemin açık olduğu süre kadar değil, aktardığı veri miktarı kadar fatura çıkmaktadır. Bazı ATS sistemleri veriyi göndermeden önce sıkıştırarak boyutunu azaltmakta, böylece iletişim maliyetini de düşürmektedirler.

Araçlarda bulunan ATS terminalleri sürücülere özel olarak verilen tanıtma kartları kullanılarak açılır. Terminal üzerinde toplanan tüm veriler (konum, tarih, saat, hız, yakıt seviyesi, kapı açık-kapalı bilgisi gibi) merkezdeki bilgisayara aktarılır ve merkezi bir veritabanında toplanır. Toplanan bu verilerden araçların anlık pozisyonu takip edilebildiği gibi çok ayrıntılı raporlar da üretilebilir.

Araç konum bilgisi, istenilen hassasiyete bağlı olarak daha önceden sisteme tanımlanmış olan zaman aralıklarında (15 dakika, 30 dakika vs.) toplanır. Toplanan verilerden aracın anlık konumu sayısal haritalar üzerinde gösterilir. Bazı araç takip sistemleri aracın hızını GPS üzerinden alınan konum bilgisini geçen zamana bölerek hesaplamaktadır. Ancak, bu yöntem ile elde edilen hız değerlerinde yüzde %20’lere varan sapmalar sözkonusu olabilmektedir.

Araçlar üzerinden toplanan verilerin değerlendirildiği merkez yazılımları, isteğe bağlı olarak şirkete ait özel bir sunucu bilgisayara kurulup kullanılabilir. Şirkete ait özel yazılımın satın alınması kurulumu pahalı olmasına karşın veri güvenliği ve performans açısından tercih edilebilmektedir.

Merkez yazılımı kullanımına alternatif yöntem ise, hiçbir kuruluma gerek kalmadan sistemi satan şirketin internet üzerinden sunduğu hizmetten yararlanmaktır. İnternet üzerinden hizmet almanın en önemli avantajı yazılım yatırım maliyetinin olmaması ve yalnızca aylık kullanım bedeli ödeyerek hemen kullanıma başlanılabilmesidir. Dünyanın her yerinden internete bağlı herhangi bir bilgisayar ile kullanılabilmesi de önemli bir üstünlüktür. Ancak, düşük performans veya internetteki kesintiler bazen ciddi sorunlar yaratabilmektedir.