Arşimet

MÖ 287, Siracusa- y. MÖ 212Siracusa,

Yunanmatematikçi, fizikçi, astronom, filozofve mühendis.

Çalışmalarına dayanarak söylediği "Bana bir dayanak noktası verin Dünya'yı yerinden oynatayım." sözü yüzyıllardan beri dillerden düşmemiştir.

Arşimet (M.Ö. 287, Sicilya - M.Ö. 312, Sicilya), Yunan matematikçi, fizikçi, astronom, filozof ve mühendis. Bir hamamda yıkanırken bulduğu iddia edilen suyun kaldırma kuvveti bilime en çok bilinen katkısıdır. Ancak pek çok matematik tarihçisine göre integral hesabın kaynağı da Archimedes'tir.

Arşimet, 23 yüzyıl önce, modern bilimsel yöntem anlayışına çok yakın bir anlayışla, bugün de geçerli olan statik ve hidrostatik kanunlarını bulmuş ve bu katkılarıyla bilim tarihinin en büyük üç kahramanından biri olmaya hak kazanmıştır…(alıntı)

Bazı bilim adamlarının yaptıklarının bugünlere gelmeisini ne asırlar, ne yıllar, ne rüzgâr, yel, sel engelleyememiştir.

Daha okula gitmeden bilirdim Arşimet’i!

Nedeni çok araştırdığımdan ya da okula merakımdan değildi. Onu herkes bilirdi, genci yaşlısı Arşimeti bilirdi, şimdi de bilirler.

Onun hamama girip, çıplak dışarı fırlayıp:

“Buldum – Buldum”

Hikâyesi dillere destandır.

Hangi ulustan olursanız olun bunu bilirsiniz.

Arşimet çıplaktır, üstelik rivayet odur ki, elinde bir de hamam tası vardır. Bağırıp, çarşı pazar ana üryan dolaşmıştır.

Bu onu aklımıza yerleştirdiğimiz ilk büyük ya da benim için ilk büyük olayıdır.

İkinciside daha sonraki yıllarda öğrendiğim bir olayıydı.

Onda da kendinden emin şunları söylemiş.

Bana bir dayanak noktası verin Dünya'yı yerinden oynatayım."

Burada ona verilecek cevap sadece haklı – doğru olur…

Onunla ilgili yazıları okuduğumda, günümüze ondan gelenleri de öğrendiğimde bir kez daha ona hayran oluyorum.

O büyük Arşimet…

Bir hamamdayıkanırken bulduğu iddia edilen suyun kaldırma kuvvetibilime en çok bilinen katkısıdır.

Bu kuvvetcismin batan hacmi, içinde bulunduğu sıvınınyoğunluğuve yerçekimi ivmesininçarpımına eşittir.

Ayrıca, pek çok matematiktarihçisine göre integralhesabın kaynağı da Arşimet'tir.

Roma generali Marcellus, Siraküza'yı kuşattığında, Arşimet mühendisin yapmış olduğu silahlar nedeniyle şehri almakta çok zorlanmıştı.

Bunların çoğu mekanik düzeneklerdi ve bazı bilimsel kurallardan ilham alınarak tasarlanmıştı.

Örneğin, makaralaryardımıyla çok ağır taşlar burçlara kadar çıkarılıyor ve mancınıklarlaçok uzaklara fırlatılıyordu.

Hatta Arşimet'in aynalar kullanmak suretiyle Roma donanmasını yaktığı da rivayet edilmektedir.

Ancak bütün bunlara karşın M.Ö. 212 yılında Romalılar Sirakuza'yı zapt ettiler ve şehrin diğer ileri gelenleriyle birlikte Arşimet'i de öldürdüler.

Kum Sayıcıçalışmasına göre; "bu sırada Arşimet kum üzerine çizdiği çemberlerlehesaplar yapmaktadır.

Elinde boynuna vurulmak üzere kaldırılan bir kılıçla yaklaşan Romalı askere aldırmaz bile.

Başını hesaplarından kaldırmadan "çemberlerime dokunma" der. Arşimet'in kesik başı çemberlerin arasına düşer."

Arşimet hem bir fizikçi, hem bir matematikçi, hem de bir filozoftur.

Gençliğinde bir süre İskenderiye'de bulunmuş, burada Eratosthenesile arkadaş olmuş ve daha sonra da onunla mektuplaşmıştır.

Arşimet'in mekanik alanında yapmış olduğu buluşlar arasında bileşik makaralar, sonsuz vidalar, hidrolik vidalar ve yakan aynalar sayılabilir.

Bunlara ilişkin eserler vermemiş, ancak matematiğin geometrialanına, fiziğin statikve hidrostatikalanlarına önemli katkılarda bulunan pek çok eser bırakmıştır.

Geometriye yapmış olduğu en önemli katkılardan birisi, bir kürenin yüzölçümünün 4r2 ve hacminin ise 4/3 r3 eşit olduğunu kanıtlamasıdır.

Bir dairenin alanının, tabanı bu dairenin çevresine ve yüksekliği ise yarıçapına eşit bir üçgeninalanına eşit olduğunu kanıtlayarak pi değerinin3 +l/7 ve 3 +10/71 arasında bulunduğunu göstermiştir.

Başka bir değişle bu formulleri suyun hacimkullanma esnasında alabileceği özkütleçapıdır...

Arşimet'in en parlak matematik başarılarından biri de, eğri yüzeylerinalanlarınıbulmak için bazı yöntemler geliştirmesidir.

Bir parabolkesmesini dörtgenleştirirkensonsuz küçükler hesabına yaklaşmıştır.

Sonsuz küçükler hesabı, bir alana tasavvur edilebilecek en küçük parçadan daha da küçük bir parçayı matematiksel olarak ekleyebilmektir.

Bu hesabın çok büyük bir tarihi değeri vardır.

Sonradan modern matematiğin gelişmesinin temelini oluşturmuş, Newtonve Leibniz'in bulduğu diferansiyel denklemlerve integralhesap için iyi bir temel oluşturmuştur.

Arşimet parabolünDörtgenleştirilmesi adlı kitabında, tüketme metodu ile bir parabol kesmesinin alanının, aynı tabana ve yüksekliğe sahip bir üçgenin alanının 4/3'üne eşit olduğunu ispatlamıştır.

İlk defa denge prensiplerini ortaya koyan bilim adamı da Arşimet'tir.

Bu prensiplerden bazıları şunlardır:

Eşit kollara asılmış eşit ağırlıklar dengede kalır.

Eşit olmayan ağırlıklar eşit olmayan kollarda aşağıdaki koşul sağlandığında dengede kalırlar: f1 · a = f2 · b

 Arşimet, kendi adıyla tanınan sıvıların dengesi kanununu da bulmuştur.

 Söylendiğine göre, bir gün Kral II Hieronyaptırmış olduğu altın tacın içine kuyumcunun gümüş karıştırdığından kuşkulanmış ve bu sorunun çözümünü Arşimet'e havale etmiş.

 Bir hayli düşünmüş olmasına rağmen sorunu bir türlü çözemeyen Arşimet, yıkanmak için bir hamama gittiğinde, hamam havuzunun içindeyken ağırlığının azaldığını hissetmiş ve "evreka, evreka" diyerek hamamdan fırlamış.

 Arşimet'in bulduğu şey; su içine daldırılan bir cismin taşırdığı suyun ağırlığı kadar ağırlığını kaybetmesi ve taç için verilen altının taşırdığı su ile tacın taşırdığı su mukayese edilerek sorunun çözülebilmesi idi.

 Arşimet'in bu kanunu doğadatesadüflere yer olmadığını, her zaman aynı koşullarda aynı sonuçlara ulaşılacağını göstermiştir. (alıntı)

 Sirakuza'nın Savunması

MÖ 218yılında Arşimet 70 yaşını aşmış, akrabalarından biri olduğu söylenen Sirakuza kralı Hieron ölmüştü.

İkinci Bhon Savaşı sonunda da şehir yenilgiye uğramış, Kartaca'lılarla birleşmeyi kabul etmişti.

Bunun üzerine Romalılar, ünlü konsüllerinden biri olan Claudius Marcellus'u bir orduyla Sirakuza'ya gönderdiler.

Yaşlı Arşimet, hiçbir zaman katılmadığı siyaset alanından uzakta kendini çalışmalarına vermiş. Onun hikmet ve zekâsına hayranlık duyan hemşehrileri şehri savunması için kendisinden yardım dilediler.

 Arşimet, bu çağrıyı adeta istemeyerek kabul etti.

Romalılar, onun bir mucit ve mühendis olarak yaratıcı kabiliyetini öğrenmekte gecikmediler.

Bir gün, kıyıdaki şehir surlarına kadar sokulan bir Roma savaş gemisi birdenbire dev gibi korkunç bir kerpetenle karşılaştı.

Duvarların arkasından çıkan bu alet gemiyi pruvasından yakaladığı gibi çeneleri arasında kıstırarak parçaladı.

Kaldıraç kolları ve dönel kasnaklar yardımıyla işleyen bu aletin çalışma prensipleri Arşimet tarafından ortaya konulmuştu.

Böylece bir kaldıraç mekanizması ilk defa olarak gerçekleştiriliyordu.

Bu arada surların arkasına yerleştirilen dev mancınıklar, düşmanın üzerine ağır oklar ve taş yağdırıyordu.

Güvertesi ve bordası delik deşik olan gemilerin direkleri parçalanıyor, gemidekilerin üzerine düşüyor, düşman ağır kayıplar veriyordu.

Arşimet'in Güneş ışınlarını büyük bir ayna aracılığıyla düşman üzerine yansıtıp gemileri ateşe verdiği de söylenir.

İnanılması oldukça güç olan bu hikâye, belki de bir efsaneden başka bir şey değildir.

Bununla birlikte Arşimet'in icat ettiği makineler, Romalıların gözlerini o derece yıldırmıştı ki surların üzerinde bir ip ya da değnek gördükleri zaman gene onun bir makinesi sanarak bağırıp kaçışıyorlardı.

Claudius Marcellus, ister istemez hayranlık duyduğu bu düşmanıyla kendi mühendislerinin başa çıkamayacağını anladı.

"Bu matematik devi ile neden savaşalım? Bizimle alay eder gibi kıyıda oturup donanmamızı yok ediyor !" diyerek Sirakuza'yı tam bir ablukaya aldı.(alıntı)

 Nazan Şara Şatana

http://www.facebook.com/#!/profile.php?id=100002892442552

http://twitter.com/#!/nazansarasatana