Aşağılık duygusu, aşağılık duygusundan kurtulmanın yolları

Her insanda aşağılık duygusu vardır; çünkü her insanın doğuştan getirdiği bedensel ve ruhsal eksiklikleri vardır. Hiç kimse eksiksiz, kusursuz, yetkin değildir. Her insanın bedensel ve ruhsal eksiklikleri vardır. Kimi kişilerde, aşağılık duygusu hastalık halindedir. Aşağılık kompleksini ortaya atan Adler’ dir. Adler, bu kompleksten kurtulmanın yollarını gösterdi.

Adler, önceleri Freud’ le işbirliği yaptı. Sonraları onun rakibi oldu.[1] Adler’in önemli eseri,”Vücut Kusurları ve Bu Kusurların Ruhtaki Yankıları”dır. Adler’e göre hiçbir insan kusursuz, tam değildir. Aşağılık kompleksinde olanlarda görülen davranışlar genel olarak şunlardır:

1. Eleştiriye karşı alıngan olmak
2. Özgüvene uygunsuz cevap verme
3. Aşırı eleştirel yaklaşım
4. Suçlama eğilimi
5. İşkence isteği
6. Rekabetle ilgili negatif hisler
7. Yalnızlık ve çekingenlik eğilimi (İnternet’ten)

Öğretmenim Dr. Halis Özgü,J.de Courberive ‘nin “Aşağılık Kompleksinden Kurtulmanın Çareleri” adlı yapıtını dilimize çevirmişti; bana da imzaladı.

Aşağılık duygusu için J.de Courberive’ görüşlerini şöyle özetleyebiliriz:

• Modern insan tekniğin ve uygulamalı bilimin yarattıkları dünyada kendini güven de hissetmiyor.
• Kendinden üstün gördüğü insanlar karşısında silikleşiyor.
• Kimi insanlar rüyalarında düşme, yaralanma, treni kaçırma, gülünç durumlara düşme, bir üst tarafından azarlanma gibi durumlarla karşılaşırlar. Bunlar, aşağılık duygusunun belirtileridir.
• Aşağılık duygusuna kapılmış insan, sinirli, öfkeli, alıngandır. Kendini küçük ya da büyük görür; aşırı derecede alçak gönüllü olabilir. Övülmek isterler; övüldükçe kendilerine olan güvenleri artar.
• Aşağılık duygusundaki insan, kendini göstermek, başarılı olduğunu kanıtlamak ister.
• Utangaçtır. Çoğu zaman sadece beğenilmek isteği yüzünden utangaçtır.
• Aşağılık duygusu çok verimli de olabilir; çünkü her türlü ilerlemenin, yükselmenin uyarıcısıdır.
• Aşağılık duygusundaki insanlar, güçlü gördükleri insanın arkasından yürür; onun buyrukları doğrultusunda yaşantılarını sürdürürler. Güçlü destekten yoksun kalınca düşerler.
• Aşağılık duygusu normaldir. Oysa aşağılık kompleksinde birtakım fazlalıklar vardır. Daha karmaşıktır. Kendini aşağılık duygusuna kaptıran bir kimse, tam bir bitkinlik içinde sönüp gidebilir. Aşağılık duygusu, bir ulusun kılcal damarlarına değin girmişse o ulus yok olur.
• Aşağılık duygusu, insanda ümitsizlik yaratabilir. Ümitsiz bir insan bir iş ya da durum karşısında şöyle düşünebilir:”Neye yarar… Hiçbir zaman şans bana yâr olmayacak, hiçbir zaman başarı gösteremeyeceğim.
• Dedikodu yapar. Başkalarına takılır. Başkalarını yerer.
• Bu konuda, başka özellikler de sıralanabilinir.

İlerlemiş aşağılık duygusundakiler, kıskanç olurlar. Başkalarının başarısı, bu tip insanları rahatsız eder. Onlarla birlikte olmak istemezler; çünkü onların yanında kendilerini başarısız ve küçük görürler. Her fırsatta onları yerer; değerden düşürmeye çalışırlar. Sevinçlerini değil,acılarını başkalarıyla paylaşırlar.Bu ,doğaldır.Acılar,paylaşılınca azalır.

Her şeyden alınırlar. Konuşmalarda,gülmelerde,bakışlarda kendileriyle ilgili bir şeyler arar,bulurlar.Övülmek,beğenilmek isterler.Kuşkusuz her insan övülmek ,beğenilmek ister;ne var ki bu duygular,aşağılık ve değersizlik duygusuyla orantılıdır.

Aşağılık duygusu,inatçılığa ve saldırganlığa da yol açmaktadır.Saldırganlık, güçsüz olduğu halde kendini  güçlü gösterme hâlidir.Başkalarının isteklerine göre iş yapmaktan huzursuz olurlar.Huzursuzluklarının nedeni,başkalarını kendilerinden üstün bulmalarıdır.

Hemen her şeyden sinirlenir,öfkelenirler.Böylelikle başkalarının kendilerine egemen olmalarını önlerler.

Başkalarına güvenemezler; çünkü kendilerine güvenleri yoktur. Bu nedenle, zor işlerden kaçarlar. Bir işi, kolay kolay sonuçlandıramazlar. Çoğu kez yarım yaparlar. Başarısızlıklarının nedenini başkalarında ararlar. Başkalarının başarısızlıklarından mutlu olur, rahatlarlar.

Görüldüğü gibi aşağılık kompleksi, başarısızlıklara yol açar; acı, sıkıntı verir. Kişinin mutsuz olmasına, yaşamdan soğumasına neden olur. Ne var ki patolojik olmayan aşağılık duygusu, kişiyi başarıya da götürebilir.

Aşağılık Kompleksinden Kurtulmanın Yolları

Aşağılık duygusu, patolojik bir durumdaysa iyileştirme yolları aranmalıdır. Ancak, aşağılık duygusunun ilacı, gene insanın kendisidir. Her insanın yaşantısında değişik evreler vardır. Bu evrelerde çocuk, ergin ya da yetişkin kendini güçsüz hissedebilir. Bu durumdan kurtulmanın çareleri de şöyle sıralanabilir:

• Sıkıntıların kaynakları, çocukluk yıllarına değin uzanabilir. Güçlükleri, yavaş yavaş yenmesini öğretmek gerekir.
• İlgiliyi yaratıcı etkinliklere yöneltmeli; başarılarını desteklemeli. Kendine olan özgüvenini artıracak görevler vermeli. Hatalarını büyütmemeli, hoşgörüyle karşılamalı.
• Annesi, babası, öğretmeni, arkadaşları tarafından sevilen, sayılan çocuklarda aşağılık duygusu önemini yitirir.
• Çocuk; anne, babasının istediği saatlerde yemek, uyumak, ders programlarının gereklerini yerine getirmek zorunda bırakılmamalı; ama her şey çocuğun istediği biçimde de uygulanmamalı.
• Çocuğa sorumluluk verilerek kendinin de birçok işi başarabileceği duygusu aşılanmalı.