Asgari Ücretten Verginin kaldırılması

Yeni anayasa hazırlama sürecinde sunulan “asgari ücretten verginin kaldırılması” teklifi hükümet ve diğer partilerce kabul görmüş ve yeni anayasa taslağında yerini almış durumda. Bu teklif ve devamında yaşanan tartışmaları çeşitli açılardan değerlendirmek yararlı olacaktır.

Asgari ücret; işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrettir.(Asgari Ücret Yön m.4) Ancak asgari ücretin yönetmelikte yazılan şartları taşıyıp taşımadığı ise tartışmaya açık bir konudur.

Verginin Kaldırılması Kime Yarayacak?

Konuyu ele alırken en önemli husus verginin kaldırılmasının kimin yararına olacağı ile ilgilidir. Asgari ücret üzerinde yaklaşık 113 lira gelir vergisi(asgari geçim indirimi düştüğünde 53 lira), 6 lira damga vergisi kesintisi mevcut olduğundan, bu tutarın çalışana mı yoksa işverene mi gideceği en kritik soru olarak karşımızda duruyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, tutarın çalışana yansıtılacağını açıkladı ancak bu konuda yapılacak düzenlemenin ne olacağı net olarak bilinmediğinden ötürü "ne olması gerektiği" konusu tartışılmalıdır. Zira bu çalışma ekstra bir kaynak gerektirecektir.

Bu düzenlemenin çalışanlar adına bir anlam taşıması için, asgari ücret tespit komisyonunca yapılacak yıllık iyileştirmeler haricinde, kaldırılacak vergiler tamamen çalışana yansıtılmalı ve asgari ücretle çalışanların gelir düzeyinde reel bir artış sağlanmalıdır. Zira en düşük gelir düzeyinde olması gereken asgari ücretli ile ortalama gelire sahip bir bireyin(kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasılanın-GSYİH) arasında yaklaşık iki kat fark var. 2011 yılında asgari ücretli 12 ay çalışarak brüt olarak 9.801 lira gelir elde ederken aynı yıl kişi başına düşen GSYİH 17.553 lira olmuş. Bu tutar 12 ay çalışıldığı varsayımıyla bile kişiyi ancak alt-orta gelir grubuna sokabiliyor ki bu da asgari ücretlinin, toplumun en az %60’ının gerisinde kaldığı anlamına geliyor. Eğer vergi kaldırılır ve bu yalnızca işverenin üzerindeki mali yükümlülüğü azaltırsa da gelir dağılımı adaleti zenginler lehine biraz daha bozulmuş olacaktır. Sosyal devletin gereği olarak, bu çalışmanın, çalışanlar lehine sonuçlanması doğru olacaktır.

Oluşacak Vergi Kaybı

Diğer yandan Türkiye’de kayıtlı çalışanların yaklaşık %40-45’inin asgari ücretten bildirilmesi gibi bir gerçeklik var. 16 milyon kayıtlı çalışanın olduğu ülkemizde yaklaşık 7 milyon kişi asgari ücretten bildiriliyor.  Verginin kaldırılması durumunda, yapılan hesaplara göre 3,7 milyar liralık bir vergi kaybı olacağı öngörülüyor. Toplam vergi tahsilatı içinde küçük bir paya sahip olsa da bütçe ve sosyal güvenlik açıkları olan ülkemizde bunun finansmanının nasıl sağlanacağı da ayrı bir sorun oluşturuyor. Bütçe açıkları en kolay biçimde harcama vergileriyle kapatıldığından bu tarz çalışmalar sonucunda da oluşacak açığın yine harcama vergileri ve zamlarla kapatılması, ücretli çalışanları daha fazla etkileyecek ve yapılan düzenlemenin bir anlamı kalmayacaktır. Maalesef ülkemizde KDV, ÖTV, BSMV gibi dolaylı vergilerin tahsilatı toplam vergi tahsilatının yaklaşık %65’ini oluşturuyor. Gelişmiş ülkelerde ise dolaylı vergiler %30 civarlarında seyretmektedir.

Bu iyiniyetli teklifin anayasal güvenceye kavuşacak olması sevindirici ve önemli olmakla birlikte, uygulama için yapılacak düzenlemelerin çok önemli olduğunu ve ülkemizin en önemli ekonomik sorunu olarak gördüğüm gelir dağılımında adaletsizlik sorununun çözümüne katkı sağlayacak şekilde sonuçlanması gerektiğini düşünüyorum.